Urosepsis: Ernstige complicatie van urineweginfectie

Jaarlijks krijgen tussen de 3.000 en 4.000 patiënten in Nederland de diagnose ‘urosepsis’. Urosepsis, ook wel bekend als urotoxemie, is een ernstige vorm van sepsis (bloedvergiftiging) die meestal voortkomt uit een ongepaste of onvoldoende behandelde urineweginfectie. Bij deze aandoening komen bacteriën vanuit de urinewegen in de bloedbaan terecht, wat leidt tot een ernstige systemische infectie. De patiënt vertoont symptomen van zowel een urineweginfectie, zoals pijn bij het plassen en een onaangename geur van urine, als tekenen van sepsis, zoals hoge koorts, overmatig zweten en verwardheid. Urosepsis vereist onmiddellijke medische interventie om levensbedreigende complicaties te voorkomen. De behandeling bestaat uit antibiotica en aanvullende ondersteunende zorg. Daarnaast zijn er preventieve maatregelen die kunnen helpen om urineweginfecties en dus urosepsis te voorkomen.

• Oorzaken van urosepsis
• Risicofactoren
• Symptomen
• Urineweginfectie
• Sepsis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van urosepsis
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van urineweginfecties

Oorzaken van urosepsis

Urosepsis ontstaat wanneer bacteriën vanuit de urethra (urinebuis) de blaas bereiken en daar een infectie veroorzaken. Enkele veelvoorkomende urineweginfecties die tot urosepsis kunnen leiden zijn prostatitis (prostaatontsteking), pyelonefritis (nierbekkenontsteking) en cystitis (blaasontsteking). De bacteriën kunnen zich verspreiden door seksueel contact, onvoldoende hygiëne of bestaande blaasaandoeningen. Vrouwen zijn bijzonder kwetsbaar voor urineweginfecties omdat hun urethra korter is dan die van mannen. De infectie verspreidt zich dan vanuit de urethra via de bloedbaan naar de blaas, waar de bacteriën zich verder vermenigvuldigen en een infectie veroorzaken. Onbehandelde urineweginfecties kunnen leiden tot complicaties zoals urosepsis. De infecties ontstaan ook wanneer bacteriën in de blaas zich ongecontroleerd vermenigvuldigen.

Risicofactoren

Kinderen, vrouwen en ouderen hebben een verhoogd risico op urosepsis. Ook mensen met open wonden of medische apparaten zoals katheters of beademingsbuizen lopen een groter risico op deze aandoening.

Andere risicofactoren zijn onder meer:

• blaaspoliepen
• behandeling met corticosteroïden (ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• een voorgeschiedenis van urinewegaandoeningen
• een nierabces
• onvolledige lediging van de blaas (urineretentie)
• prostaatstenen
• een zwak immuunsysteem door orgaantransplantatie, chemotherapie of hiv/aids
• zwangerschap
• fecale incontinentie (onvrijwillig verlies van stoelgang)
• goedaardige prostaatvergroting bij mannen
• gebruik van katheters of ademhalingsbuizen
• immobiliteit
• nierstenen
• ouderdom (65 jaar en ouder)
• seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia
• structurele afwijkingen aan de urinewegen
• diabetes mellitus (suikerziekte)

Symptomen

Urineweginfectie

Urosepsis ontwikkelt zich vaak als complicatie van een urineweginfectie. Patiënten hebben meestal al symptomen van een urineweginfectie, zoals blaasontsteking. De symptomen van een blaasontsteking omvatten:

• druk in de onderrug of onderbuik
• een algemeen gevoel van onwelzijn
• pijn tijdens seksuele activiteit
• plasproblemen en urineafwijkingen:
• bloed in de urine (hematurie)
• een brandend of jeukend gevoel tijdens het urineren (dysurie)
• frequente plasaandrang (urinaire urgentie)
• het gevoel dat de blaas niet volledig leeg is na het urineren
• stinkende urine
• troebele urine

Als de infectie zich verspreidt naar hogere delen van de urinewegen, zoals de nieren en urineleiders, kan urosepsis ontstaan.

Sepsis

Bij urosepsis zijn er tevens ernstige symptomen van sepsis, waaronder:

• bewusteloosheid
• een verminderd urinevolume of geen urine (anurie)
• zwakke pols
• extreme vermoeidheid
• hoge koorts of hypothermie (lage lichaamstemperatuur)
• koude rillingen
• misselijkheid met of zonder braken
• ongewone angst
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• pijn in de nieren, onderrug, buik en bekkengebied
• ademhalingsproblemen, kortademigheid of snelle ademhaling (tachypneu)
• veranderingen in de hartslag, zoals hartkloppingen (palpitaties) of een snelle hartslag (tachycardie)
• verwardheid

In ernstige gevallen kan urosepsis evolueren naar ernstige sepsis, septische shock of multiorgaanfalen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose urosepsis wordt gesteld nadat een urineweginfectie is gediagnosticeerd, wat doorgaans via een eenvoudig urineonderzoek wordt vastgesteld. Bij een onbehandelde urineweginfectie of bij vermoeden van een verspreide infectie is aanvullend bloedonderzoek noodzakelijk. Een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) kan helpen andere infectiebronnen, zoals longinfecties, uit te sluiten. Andere beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan van de buik en nieren zijn nuttig om een gedetailleerd beeld van de nieren te krijgen. Een echografie van de urinewegen kan ook nuttig zijn voor het opsporen van urosepsis.

Behandeling van urosepsis

Een vroege behandeling van urineweginfecties met antibiotica is cruciaal. Het is ook belangrijk dat de patiënt voldoende vocht drinkt om de urinewegen te spoelen en bacteriën uit te spoelen. Urosepsis kan echter moeilijk te behandelen zijn omdat het vaak niet goed reageert op antibiotica alleen. De behandeling begint doorgaans met antibiotica om de bacteriën die de urineweginfectie hebben veroorzaakt te bestrijden. Bij ernstige gevallen van urosepsis is ziekenhuisopname op de afdeling intensive care noodzakelijk. Naast antibiotica kan de behandeling bestaan uit:

• bloedtransfusies
• intraveneuze vochttoediening (toediening van vocht via een ader)
• mechanische ventilatie
• operatie: Sommige patiënten hebben een operatie nodig om de bron van de onbehandelde infectie volledig te verwijderen.
• vasopressoren: Deze medicijnen vernauwen de bloedvaten en verhogen de bloeddruk, wat helpt bij het voorkomen van orgaanfalen bij septische shock.
• zuurstoftherapie (indien tekenen van sepsis of septische shock aanwezig zijn)

Prognose

Urosepsis is een ernstige, potentieel levensbedreigende complicatie van een urineweginfectie. Het is van groot belang om de symptomen te herkennen en snel medische hulp te zoeken. Patiënten die geen tijdige behandeling ontvangen, kunnen ernstige gevolgen ondervinden, waaronder overlijden. De mortaliteit bedraagt gemiddeld tussen de 20% en 40%.

Complicaties

Mogelijke complicaties van urosepsis zijn:

• septische shock (sepsis)
• ophoping van pus rond de nieren of prostaat
• littekenweefsel in de urinewegen
• nierschade
• orgaanfalen

Preventie van urineweginfecties

Aangezien urosepsis vaak voortkomt uit onbehandelde urineweginfecties, is preventie van urineweginfecties essentieel. Enkele nuttige tips zijn:

• de billen van voor naar achter vegen na een toiletbezoek
• de handen wassen voor en na een toiletbezoek
• katoenen ondergoed dragen
• dagelijks veel water drinken
• onmiddellijk na seksuele activiteit urineren
• niet langer dan nodig wachten met plassen

Bij symptomen van een urineweginfectie is het cruciaal om snel een arts te raadplegen voor een diagnose en behandeling. Vroege detectie en behandeling zijn de sleutel tot het voorkomen van complicaties zoals urosepsis.