SOFA-score: hulpmiddel bij diagnostiek van sepsis

Een patiënt die verdacht wordt van het hebben van een sepsis (bloedvergiftiging), moet zo vlug als mogelijk behandeld worden. Een sepsis kan namelijk binnen enkele uren ernstig worden, met orgaanfalen en eventueel de dood als gevolg. Om een (ernstige) sepsis snel te diagnosticeren, gebruiken artsen in het ziekenhuis de zogenaamde SOFA-score, om de mate van ernst zo vlug mogelijk te bepalen.

Inhoud

• Achtergrondinformatie sepsis
• Verschil tussen sepsis en ernstige sepsis
• Voormalige SIRS-criteria en de kritiek daarop
• SOFA-score
• Gebruik SOFA-score
• qSOFA

Achtergrondinformatie sepsis

Sepsis kan worden omschreven als een systemische ontstekingsreactie die optreedt als micro-organismen, zoals bacteriën, in de bloedbaan van de patiënt terecht komen. Door de reactie die dit teweeg brengt in het lichaam, kan er een ernstige sepsis ontstaan. Een ernstige sepsis is levensbedreigend. Een opname op de intensive-careafdeling van een ziekenhuis is dan ook altijd nodig wegens (groot risico op) orgaanfalen. In Nederland worden naar schatting jaarlijks ruim 9000 patiënten op de intensive-careafdeling opgenomen met ernstige sepsis.

Verschil tussen sepsis en ernstige sepsis

Sepsis

Door middel van een aantal criteria kan de diagnose sepsis worden vastgesteld. Wanneer één van de volgende criteria aanwezig is: afwijkende lichaamstemperatuur, verhoogde hartslag, verhoogde ademhalingsfrequentie en een afwijkend aantal leukocyten in het bloed én er is een vastgestelde infectie, dan spreekt men van een sepsis.

Ernstige sepsis

Wanneer er naast een sepsis ook sprake is van disfunctioneren van één of meer orgaansystemen, spreekt men van een ernstige sepsis. Zoals reeds eerder benoemd, is een ernstige sepsis een levensbedreigende situatie.

Voormalige SIRS-criteria en de kritiek daarop

Het voormalige SIRS-criterium, waarbij een patiënt gescoord kon worden op de punten lichaamstemperatuur, hartslag en ademhalingsfrequentie, hielp artsen tot 2016 bij het stellen van de diagnose van sepsis. Er is veel kritiek geweest op de vrij zwart-witte scorelijst. Immers, gezonde personen die fanatiek sport beoefenen zouden ook positief scoren wanneer zij al sportend een hoge lichaamstemperatuur, verhoogde hartslag en ademhalingsfrequentie zouden hebben.

SOFA-score

Gedurende ruim 20 jaar werd bij de diagnostiek van sepsis (bloedvergifitiging) gebruik gemaakt van de SIRS-criteria. Echter, sinds 2016 worden deze criteria niet meer als compleet beschouwd en sindsdien wordt de SOFA-score gebruikt. Dit nieuwe criterium, en de verkorte versie quick SOFA-score (qSOFA), wordt volgens de laatste richtlijnen anno 2018 gebruikt bij het diagnosticeren en behandelen van een sepsis. SOFA staat voor ‘sequential organ failure assessment’. Met de scorelijst kan een arts de mate van orgaanfalen snel inschatten, zodat de behandeling zo vlug als mogelijk kan worden gestart.

Gebruik SOFA-score

Met de SOFA-score kan de arts de patiënt beoordelen op zes verschillende categorieën van orgaanstelsels: respiratoir (ademhaling), cardiovasculair (circulatie), hepatisch (lever), coagulantie (bloedstolling), renaal (nieren) en neurologisch (hersenen en zenuwstelsel). Er wordt gebruik gemaakt van afgenomen bloed om de waarden te bepalen. Per categorie scoort de patiënt 0 t/m 4 punten. De punten worden bij elkaar opgeteld en de mate van orgaanfalen kan zo worden geïnterpreteerd. Hoe hoger de score, hoe hoger de mate van de sepsis.

qSOFA

Op de SEH, spoedeisendehulpafdeling, van het ziekenhuis maken artsen gebruik van de qSOFA-score. De qSOFA, quick SOFA, is een verkorte scorelijst om een eventuele ernstige sepsis nog eerder op te sporen. Zo kan vlug de mate van de sepsis bepaald worden en eerder intensieve zorg worden verleend. De qSOFA wordt afgenomen op de punten: ademhalingsfrequentie, veranderd bewustzijn en systolische bloeddruk.