Mangaan: Functie, voedingsmiddelen, tekort en vergiftiging

Mangaan is een natuurlijk element en een essentiële minerale voedingsstof. Het is belangrijk voor het behoud van tal van lichaamsfuncties, zoals het metabolisme en de gezondheid van de botten. Over het algemeen krijgen de meeste mensen voldoende mangaan binnen via hun normale voeding. Echter, in sommige gevallen kan een tekort aan mangaan optreden, vooral bij patiënten met bepaalde medische aandoeningen. Ook kan overmatige inname van mangaan (mangaanvergiftiging) optreden, wat kan resulteren in long- en neurologische problemen.

• Functie
• Antioxiderende eigenschappen
• Botgezondheid en botontwikkeling
• Metabolisme
• Wondgenezing
• Voedingsmiddelen met mangaan
• Bronnen
• Voedingsmiddelen die mangaan remmen
• Aanbevolen Dagelijkse Inname
• Mangaantekort
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en Onderzoeken
• Mangaanvergiftiging
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie van mangaanvergiftiging

Functie

Het menselijk lichaam bevat ongeveer 15 tot 20 mg mangaan. Het bevindt zich voornamelijk in de botten, de lever, de nieren, de alvleesklier, de bijnieren en de hypofyse. Mangaan speelt een rol in:

Het helpen vormen van bindweefsel, bloedstollingsfactoren en geslachtshormonen.
Het ondersteunen van een goede functie van hersenen en zenuwen.
Het bevorderen van tal van andere lichaamsfuncties.

Antioxiderende eigenschappen

Een antioxidant voorkomt dat schadelijke vrije radicalen de cellen beschadigen. Een mangaanbevattend enzym in de cellen is de belangrijkste ontgifter van vrije radicalen.

Botgezondheid en botontwikkeling

Mangaan is essentieel voor de botgezondheid, omdat het nodig is voor enzymen die betrokken zijn bij de vorming van bot en kraakbeen.

Metabolisme

Mangaan is een noodzakelijk onderdeel van verschillende belangrijke enzymen die helpen bij de verwerking van koolhydraten, aminozuren en cholesterol.

Wondgenezing

Mangaan is noodzakelijk voor de productie van collageen in huidcellen, wat bijdraagt aan een goede wondgenezing.

Voedingsmiddelen met mangaan

Bronnen

Enkele voedingsmiddelen die goede bronnen van mangaan zijn, zijn onder andere:

• bonen en peulvruchten, zoals lima- en pintobonen
• donkere chocolade
• eidooiers
• fruit zoals ananas, druiven, kiwi en bessen
• groenten zoals donkere bladgroenten, bieten, zoete aardappelen, selderij, courgette en wortelen
• havermout en zemelen
• kruiden en specerijen zoals pepermunt, kaneel, kruidnagel en tijm
• melasse
• noten, zoals amandelen en pecannoten
• siroop
• sojaproducten zoals tofu en tempeh
• vis en zeevruchten: gekookte rivierkreeften, tweekleppige schelpdieren, mosselen, zeebaars en forel zijn uitstekende bronnen voor mangaan. Vis en zeevruchten zijn ook rijk aan omega-3-vetzuren, vitamine B en aminozuren.
• volle granen zoals bruine rijst, havermout, rozijnenzemelen, quinoa, gerst en spelt
• zaden
• zwarte thee

Voedingsmiddelen die mangaan remmen

Voedingsmiddelen die fytinezuur bevatten, zoals bonen, zaden, noten, volle granen en sojaproducten, of voedingsmiddelen met veel oxaalzuur, zoals zoete aardappelen en kool, kunnen de opname van mangaan matig verminderen. Het koken van deze voedingsmiddelen kan dit effect neutraliseren. Thee, hoewel een goede bron van mangaan, bevat tannines die de absorptie enigszins verminderen. Ook voedingsmiddelen met fosfor, calcium en ijzer kunnen het vermogen van het lichaam om mangaan te behouden verminderen.

Aanbevolen Dagelijkse Inname

De aanbevolen dagelijkse inname van mangaan varieert per leeftijd en geslacht:

• Tienerjongens van 14 tot 18 jaar: 2,2 mg
• Tienermeisjes van 14 tot 18 jaar: 1,6 mg
• Mannen ouder dan 19 jaar: 2,3 mg
• Vrouwen ouder dan 19 jaar: 1,8 mg
• Zwangere vrouwen: 2,0 mg
• Vrouwen die borstvoeding geven: 2,6 mg

De inname van mangaansupplementen en mangaan via de voeding mag niet hoger zijn dan 10 mg per dag vanwege het risico op complicaties aan het zenuwstelsel.

Mangaantekort

Oorzaken en risicofactoren

Een tekort aan mangaan komt zelden voor omdat het in veel voedingsmiddelen aanwezig is. Een tekort kan optreden door onvoldoende mangaaninname via de voeding. Patiënten met de volgende aandoeningen lopen een verhoogd risico op een lager dan normaal mangaangehalte:

• epilepsie
• exocriene pancreasinsufficiëntie (een onvermogen om voedsel te verteren door een tekort aan spijsverteringsenzymen geproduceerd door de alvleesklier)
• fenylketonurie (een erfelijke aandoening waarbij het fenylalaninegehalte in het bloed verhoogd is)
• malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen)
• osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• patiënten die hemodialyse ondergaan
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• ziekte van Perthes (een zeldzame aandoening waarbij de bloedtoevoer naar het dijbeen verstoord is)

Het gebruik van antacida (maagzuurremmers) of orale anticonceptiva kan ook bijdragen aan mangaandeficiëntie.

Symptomen

Symptomen van een tekort aan mangaan kunnen onder andere zijn:

• blindheid
• braken
• broze haren
• broze nagels
• convulsies
• duizeligheid
• gestoorde glucosetolerantie, een toestand tussen normaal glucose-onderhoud en diabetes mellitus
• een huiduitslag
• langzame of verminderde groei
• slechte botgroei of skeletafwijkingen
• veranderd koolhydraat- en vetmetabolisme
• verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie)
• epilepsie
• gehoorverlies
• ijzertekortbloedarmoede (ferriprieve anemie)
• misselijkheid
• onvruchtbaarheid
• verlaagde serumcholesterolspiegels
• verlamming bij zuigelingen
• zwakte

Diagnose en Onderzoeken

Mangaangehaltes in het bloed kunnen worden vastgesteld met een eenvoudig bloedonderzoek. Ook kan een urinetest worden uitgevoerd. Hoewel er geen standaard testen zijn voor het meten van het mangaangehalte in andere lichaamsweefsels, kunnen andere biochemische testen aanwijzingen geven over een tekort aan mangaan. Het identificeren van een tekort aan mangaan kan ook worden ondersteund door het identificeren van symptomen en door het uitsluiten van andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen.

Mangaanvergiftiging

Oorzaken en risicofactoren

Mangaanvergiftiging kan optreden door overmatige inname van mangaan via voedsel, supplementen of milieuvervuiling. Bij mensen die blootgesteld worden aan hoge niveaus van mangaan, zoals arbeiders in de mijnbouw of staalindustrie, is een verhoogd risico op vergiftiging. Ook kan dit voorkomen bij mensen die mangaanhoudende waterfilters gebruiken of die langdurig mangaanbevattende supplementen gebruiken.

Symptomen

Symptomen van mangaanvergiftiging kunnen onder andere zijn:

• problemen met de coördinatie
• geheugenverlies
• lawaai in de oren (tinnitus)
• longproblemen
• minder mentale functies
• trillingen en spierzwakte
• veranderingen in stemming
• verhoogde bloeddruk
• verhoogd cholesterol en hoog cholesterolgehalte in het bloed
• slechter humeur en depressieve symptomen bij lange blootstelling
• spijsverteringsproblemen

Diagnose en onderzoeken

Mangaanvergiftiging kan worden vastgesteld door een bloedonderzoek dat de mangaanconcentratie in het bloed meet. In ernstige gevallen kan een MRI van de hersenen worden uitgevoerd om tekenen van neurotoxiciteit te beoordelen.

Behandeling

De behandeling van mangaanvergiftiging omvat meestal het verminderen van de blootstelling aan mangaan en het beheer van de symptomen. Het kan ook nuttig zijn om een ontgiftingskuur te volgen en aanvullend gebruik van antioxidanten en voedingsstoffen om het lichaam te helpen herstellen.

Preventie van mangaanvergiftiging

Om mangaanvergiftiging te voorkomen, is het belangrijk om:

• te zorgen voor een evenwichtig voedingspatroon dat niet te veel mangaan bevat
• gezonde levensstijl en voedingskeuzes te maken
• bij blootstelling aan hoge niveaus van mangaan op de werkplek of in de omgeving de voorgeschreven veiligheidsmaatregelen te volgen
• gebruik van mangaanbevattende supplementen te beperken tot de aanbevolen dosis
• regelmatig medisch advies in te winnen bij langdurige blootstelling aan mangaan of bij gebruik van supplementen

Lees verder

• Mangaanvergiftiging: Overmatige blootstelling aan mangaan
• Antioxidanten in voeding: Belang & bronnen van antioxidanten
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)
• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie