Mangaanvergiftiging: Overmatige blootstelling aan mangaan

Mangaan is een metaal dat zowel in de omgeving als in beroepsmatige situaties aanwezig is. Een overmatige blootstelling aan mangaan leidt tot diverse symptomen, vooral aan de hersenen en spieren. Het diagnosticeren van vergiftigingsverschijnselen gebeurt met behulp van urine- en bloedonderzoek, maar ook beeldvormende onderzoeken zijn belangrijk om de schade te visualiseren. De behandeling van mangaanvergiftiging (mangaanintoxicatie, manganisme) bestaat uit het vermijden van de blootstellingsbron, medicatie om het zware metaal uit het lichaam te verwijderen, en ijzertherapie. Wanneer de aandoening zich nog in een vroeg stadium bevindt, zijn de vergiftigingsverschijnselen vaak nog wel omkeerbaar, maar het is ook mogelijk dat de patiënt permanente restschade overhoudt door de vergiftiging met mangaan.

• Oorzaken van mangaanvergiftiging
• Beroep
• Omgeving
• Risicofactoren
• Symptomen aan hersenen en spieren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een overmatige blootstelling aan mangaan
• Prognose van mangaanintoxicatie
• Complicaties door vergiftigingsverschijnselen
• Preventie van mangaanvergiftiging

Oorzaken van mangaanvergiftiging

Beroep

De overmatige blootstelling aan mangaan gebeurt sneller in bepaalde beroepsomgevingen. Lassers en werknemers in onder andere staalfabrikanten, smelterijen, en batterijproducenten lopen een verhoogd risico op mangaanintoxicatie. Het mangaan komt hierbij het lichaam binnen via inhalatie (inademing), waardoor dit wordt opgenomen door de longen.

Omgeving

Daarnaast zijn enkele omgevingsfactoren gekoppeld aan de vergiftiging door mangaan, zoals voedingsbronnen, verontreinigd voedsel en zuigelingenvoeding. Het is namelijk mogelijk dat het water, de bodem en de lucht van nature verontreinigd zijn of dat de mens deze bronnen vervuild heeft met mangaan. In Bangladesh is bijvoorbeeld de watervoorziening verontreinigd met mangaan. De opname van mangaan gebeurt bij voedingsbronnen via de mond (oraal). Het mangaan wordt vervolgens opgenomen in het maagdarmkanaal. Een intraveneuze (via een ader) injectie van illegale narcotica met mangaan is een andere blootstellingsroute.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor mangaanvergiftiging zijn langdurige of hoge blootstelling aan mangaan via beroep, omgeving of voeding. Beroepsgroepen zoals lassers, mijnwerkers, en medewerkers in de metaalindustrie hebben een verhoogd risico. Ook bewoners van gebieden met een verontreinigde watervoorziening of bodem lopen een hoger risico.

Symptomen aan hersenen en spieren

De symptomen van mangaanintoxicatie variëren sterk in presentatie en ernst, afhankelijk van individuele factoren zoals leeftijd, geslacht, etniciteit, genetica en reeds bestaande medische aandoeningen. Bij een beroepsmatige blootstelling aan mangaan ontwikkelen de symptomen zich vaak snel, omdat de blootstellingswaarden relatief hoog zijn. De symptomen bij blootstelling aan de omgeving zijn vaak subtieler. De symptomen van een mangaanvergiftiging lijken soms op die van de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen), amyotrofe laterale sclerose (neurologische aandoening) en multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening). Vooral de hersenen en de ledematen zijn getroffen door mangaanvergiftiging.

Hersenen

Een overmatige blootstelling aan mangaan gaat gepaard met schade aan het centrale zenuwstelsel (neurotoxiciteit). Dit uit zich in bijvoorbeeld de volgende tekenen:

• apathie (gebrek aan motivatie in het leven)
• bradykinesie (vertraagde bewegingen en reflexen)
• een lager IQ
• een slechtere handvaardigheid
• een slechtere motoriek
• een verminderd reukvermogen (hyposmie)
• een verminderde cognitieve ontwikkeling
• een verminderde spraak
• een vreemde of ongemakkelijke loopgang
• hallucinaties (waanvoorstellingen en onechte percepties)
• hyperactief gedrag
• psychiatrische afwijkingen
• vermoeidheid
• verwardheid
• zwakte

Spieren

Een mangaanintoxicatie gaat bovendien gepaard met spierspasmen en contracties (dystonie), stijfheid van het lichaam, een maskerachtig gezicht, een onhandig gebruik van de ledematen en trillende handen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van mangaanvergiftiging omvatten ernstige neurologische stoornissen zoals plotselinge spierspasmen, verwardheid, en hallucinaties. Ook ernstige bewegingsstoornissen, zoals onvermogen om te lopen of extreme stijfheid, zijn tekenen dat onmiddellijke medische interventie vereist is.

Diagnose en onderzoeken

Normale mangaanconcentraties

De hoogste concentraties van mangaan zijn aanwezig in het bot, de lever, de nieren, de alvleesklier en de bijnieren en de hypofyse in de hersenen. De normale concentratie van mangaan in menselijke weefsels is 1 mg/kg in het bot, 1,04 mg/kg in de pancreas (alvleesklier) en 0,98 mg/kg in de nierschors. De normale bloedmangaanconcentraties variëren van 4 tot 15 μg/L bij de mens.

Diagnostisch onderzoek

Een overmatige blootstelling aan mangaan in de werkomgeving is voor de arts vaker eenvoudiger te diagnosticeren, omdat de symptomen zich plotseling ontwikkelen. Bij omgevingsfactoren treedt de blootstelling aan mangaan vaak geleidelijk op, waardoor deze vorm van mangaanintoxicatie lastiger vast te stellen is. Een bloedonderzoek en urineonderzoek zijn de meest gebruikte onderzoeken voor het vaststellen van mangaanintoxicatie. Beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto, een CT-scan en MRI-scan, onthullen afwijkingen in bijvoorbeeld de hersenen en de botten.

Behandeling van een overmatige blootstelling aan mangaan

De behandeling bestaat uit het verwijderen van de patiënt uit de bron van de mangaanblootstelling. De arts stabiliseert indien nodig eerst de patiënt, waarna chelatietherapie (zware metalen uit het lichaam verwijderen) wordt toegepast om de lichaamsbelasting van mangaan te helpen verminderen. De symptomen verbeteren hierdoor echter niet altijd. De arts zet soms een aanvullende behandeling in met ijzersupplementen.

Prognose van mangaanintoxicatie

Patiënten met onvrijwillige spierbewegingen, tremoren, coördinatieproblemen, en ernstige loopgangafwijkingen bevinden zich vaak in een ernstig stadium van de mangaanvergiftiging. Zij zijn al langdurig blootgesteld of zijn plots blootgesteld geweest aan erg hoge waarden. Patiënten met deze tekenen hebben vaak onomkeerbare afwijkingen, wat resulteert in een volledige invaliditeit.

Complicaties door vergiftigingsverschijnselen

Langdurige blootstelling aan mangaan tast de vruchtbaarheid aan (vruchtbaarheidsproblemen). Verhoogde mangaanwaarden in waterbronnen zijn tot slot in verband gebracht met een verhoogde kindersterfte.

Preventie van mangaanvergiftiging

Preventie van mangaanvergiftiging richt zich op het minimaliseren van blootstelling, vooral in risicovolle beroepen en omgevingen. Werknemers in de metaalindustrie en aanverwante sectoren moeten persoonlijke bescherm

Lees verder

• Mangaan: Functie, voedingsmiddelen, tekort en vergiftiging
• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)