Mangaanvergiftiging: Overmatige blootstelling aan mangaan

Mangaan is een soort metaal dat zowel in de omgeving als in beroepsmatige plaatsen aanwezig is. Door een overmatige blootstelling aan mangaan ontstaan diverse symptomen, vooral aan de hersenen en spieren. Het diagnosticeren van de vergiftigingsverschijnselen gebeurt met behulp van een urine- en bloedonderzoek, maar beeldvormende onderzoeken visualiseren de schade. De behandeling van mangaanvergiftiging (mangaanintoxicatie, manganisme) gebeurt door het vermijden van de blootstellingsbron, medicatie om het zwaar metaal uit het lichaam te verwijderen en ijzertherapie. Wanneer de aandoening zich nog in een vroeg stadium bevindt, zijn de vergiftigingsverschijnselen vaak nog wel terug te draaien maar het is ook mogelijk dat de patiënt permanente restschade heeft door de vergiftiging met mangaan.

• Oorzaken van mangaanvergiftiging
• Beroep
• Omgeving
• Symptomen aan hersenen en spieren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een overmatige blootstelling aan mangaan
• Prognose van mangaanintoxicatie
• Complicaties door vergiftigingsverschijnselen

Oorzaken van mangaanvergiftiging

Beroep

De overmatige blootstelling aan mangaan gebeurt sneller in bepaalde beroepsomgevingen. Lassers en werknemers in onder andere staalfabrikanten, smelterijen, batterijproducenten zijn mogelijk getroffen door mangaanintoxicatie. Het mangaan komt hierbij het lichaam binnen via inhalatie (inademing) waardoor dit wordt opgenomen door de longen.

Omgeving

Daarnaast zijn enkele omgevingsfactoren gekoppeld aan de vergiftiging door mangaan, zoals voedingsbronnen, verontreinigd voedsel en zuigelingenvoeding. Het is namelijk het mogelijk dat het water, de bodem en de lucht van nature uit verontreinigd zijn of dat de mens deze bronnen vervuild heeft met mangaan. In Bangladesh is de watervoorziening bijvoorbeeld verontreinigd met mangaan. De opname van mangaan gebeurt bij voedingsbronnen via de mond (oraal). Het mangaan wordt vervolgens opgenomen in het maagdarmkanaal. Een intraveneuze (via een ader) injectie van illegale narcotica met mangaan is een andere blootstellingsroute van mangaan.

Symptomen aan hersenen en spieren

De symptomen van mangaanintoxicatie zijn variabel in presentatie maar ook in ernst. Deze hangen af van individuele factoren zoals de leeftijd, het geslacht, de etniciteit, de genetica en reeds bestaande medische aandoeningen. Bij een beroepsmatige blootstelling aan mangaan ontwikkelen de symptomen zich vaak snel omdat de blootstellingswaarden relatief hoog zijn. De symptomen bij een blootstelling aan de omgeving zijn vaak subtieler. De symptomen van een mangaanvergiftiging doen soms denken aan de tekenen van de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen), amyotrofe laterale sclerose (neurologische aandoening) en multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening). Vooral de hersenen en de ledematen zijn getroffen door mangaanvergiftiging.

Hersenen
Een overmatige blootstelling aan mangaan gaat gepaard met schade aan het centrale zenuwstelsel (neurotoxiciteit). Dit uit zich in bijvoorbeeld volgende tekenen:

• apathie (gebrek aan motivatie in het leven)
• bradykinesie (vertraagde bewegingen en reflexen)
• een lager IQ
• een slechtere handvaardigheid
• een slechtere motoriek
• een verminderd reukvermogen (hyposmie)
• een verminderde cognitieve ontwikkeling
• een verminderde spraak
• een vreemde of ongemakkelijke loopgang
• hallucinaties (waanvoorstellingen en onechte percepties)
• hyperactief gedrag
• psychiatrische afwijkingen
• vermoeidheid
• verwardheid
• zwakte

Spieren
Een mangaanintoxicatie gaat bovendien gepaard met spierspasmen en contracties (dystonie), stijfheid van het lichaam, een maskerachtig gezicht, een onhandig gebruik van de ledematen en trillende handen.

Diagnose en onderzoeken

Normale mangaanconcentraties
De hoogste concentraties van mangaan zijn aanwezig in het bot, de lever, de nieren, de alvleesklier en de bijnieren en de hypofyse in de hersenen. De normale concentratie van mangaan in menselijke weefsels is 1 mg / kg in het bot, 1,04 mg / kg in het pancreas (alvleesklier) en 0,98 mg / kg in de nierschors. De normale bloedmangaanconcentraties variëren van 4 tot 15 μg / L bij de mens.

Diagnostisch onderzoek
Een overmatige blootstelling aan mangaan in de werkomgeving is voor de arts vaker eenvoudiger te diagnosticeren omdat de symptomen zich plots ontwikkelen. Bij omgevingsfactoren treedt de blootstelling aan mangaan vaak geleidelijk op waardoor deze vorm van mangaanintoxicatie lastiger vast te stellen is voor de arts. Een bloedonderzoek en urineonderzoek zijn de meest gebruikte onderzoeken voor het vaststellen van mangaantoxiciteit. Beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto, een CT-scan en MRI-scan onthullen afwijkingen in bijvoorbeeld de hersenen, de botten, …

Behandeling van een overmatige blootstelling aan mangaan

De behandeling bestaat uit het verwijderen van de patiënt uit de bron van de mangaanblootstelling. De arts stabiliseert indien nodig eerst de arts en daarna is chelatietherapie (zware materialen uit het lichaam verwijderen) nodig om de lichaamsbelasting van mangaan te helpen verminderen. Wel verbeteren de symptomen hierdoor niet altijd. De arts zet soms een aanvullende behandeling in via ijzersupplementen.

Prognose van mangaanintoxicatie

Patiënten met onvrijwillige spierbewegingen, tremoren, een coördinatieproblemen en ernstige loopgangafwijkingen vertoeven vaak reeds in een ernstig stadium van de mangaanvergiftiging. Zij zijn al langdurig blootgesteld of anders zijn ze plots blootgesteld geweest aan erg hoge waarden. Patiënten met deze tekenen hebben vaak onomkeerbare afwijkingen wat resulteert in een volledige invaliditeit.

Complicaties door vergiftigingsverschijnselen

Langdurige blootstelling aan mangaan tast de vruchtbaarheid aan (vruchtbaarheidsproblemen). Verhoogde mangaanwaarden in waterbronnen zijn tot slot in verband gebracht met een verhoogde kindersterfte.

Lees verder

• Mangaan: Functie, voedingsmiddelen, tekort en vergiftiging
• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)