Urinewegsteen aanval: pijn in zij of buik en bloed in plas

Urinewegstenen is een term die verwijst naar iedere vorm van steenvorming in de nier, urineleider en/of blaas. Afhankelijk van de plaats waar de betreffende steen is gevormd, wordt deze 'niersteen', 'uretersteen' (ureter betekent 'urineleider') of 'blaassteen' genoemd. Kolieken is het meest kenmerkende symptoom. Een koliek is een kortdurende hevige krampende pijn in de zij of in de buik die aanvalsgewijs optreedt en varieert in ernst. Er kan ook een beetje bloed in je plas zitten wanneer er een steen in de urinewegen aanwezig is. Dit is soms alleen bij onderzoek te zien, maar soms kun je het ook met je blote oog waarnemen doordat je plas wat roze of lichtrood van kleur is. Lang niet elke steen hoeft behandeld te worden. Het is vaak beter om eerst af te wachten of de steen vanzelf uitgeplast wordt.

• Wat zijn urinewegstenen en hoe ontstaan ze?
• Urinewegstelsel
• Urinewegstenen
• Steenvorming
• Oudere mensen en mannen
• Wat zijn de klachten en symptomen van een urinesteen-aanval?
• Koliekpijn
• Pijngolf
• Complicaties
• Wat kan er gedaan worden aan een urinewegsteen?
• Uitplassen van de steen
• Medicatie
• Andere behandelingen

Wat zijn urinewegstenen en hoe ontstaan ze?

Urinewegstelsel

Het urinewegstelsel, ook wel urinestelsel genoemd, verwijst naar alle organen en onderdelen van het lichaam die urine produceren en opslaan. Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen de hogere urinewegen en de lagere urinewegen. De hogere urinewegen liggen in de buik en bestaan uit het nierbekken en de urineleiders die de verbinding verzorgen tussen het nierbekken en de blaas. De blaas en de plasbuis (urinebuis) worden lagere urinewegen genoemd.

Urinewegstenen

Urinewegstenen is een term die verwijst naar iedere vorm van steenvorming in de nier, urineleider en/of blaas. Afhankelijk van de plaats waar de betreffende steen is gevormd, wordt deze 'niersteen', 'uretersteen' of 'blaassteen' genoemd.

Steenvorming

Urine bevat allerlei afvalstoffen van de stofwisseling, waaronder zouten en wanneer de urine oververzadigd raakt met zouten kunnen zich stenen vormen. De zouten in de urine slaan dan neer in de vorm van kristallen; de urine bevat te weinig stoffen die steenvorming tegen kunnen gaan. Deze kristallen verlaten veelal het lichaam met de urine. Soms komt het echter voor dat ze te groot zijn, waarna ze kunnen uitgroeien tot een steen. Urinewegstenen geven normaal gesproken pas klachten nadat ze zijn losgeraakt van de plaats waar ze gevormd zijn. Kolieken is het meest kenmerkende symptoom. Dit is een kortdurende hevige krampende pijn in de buik die in aanvallen optreedt.

Oudere mensen en mannen

Bij ouderen en mannen komen stenen het meeste voor en dan vooral bij mensen met bepaalde aandoeningen, zoals hoge bloeddruk of bij mensen die te weinig water drinken. In sommige families komen urinestenen wat vaker voor. De steengrootte varieert van zo klein dat ze niet met het blote oog zijn waar te nemen tot een diameter van 2,5 cm of zelfs meer.

Wat zijn de klachten en symptomen van een urinesteen-aanval?

Koliekpijn

Kleine urinestenen plas je vaak ongemerkt uit, maar een wat groter steentje dat vanuit het nierbekken in de urineleider terechtkomt, kan klem komen te zitten en klachten geven. De kenmerkende klachten van een urinesteen-aanval zijn koliekpijn en hematurie (bloed in de urine). Koliekpijn is een aanval van hevige krampende pijn in je zij of in je buik, welke aanvalsgewijs optreedt en varieert in ernst. Deze pijn ontstaat doordat de urineleider uit alle macht de steen steeds wat verder naar de blaas toe probeert te werken. Dit 'knijpen' van de urineleider geeft elke keer een pijngolf. Op het moment dat de urineleider even hiermee stopt, is ook de pijn even verdwenen.

Pijngolf

Tijdens een pijngolf is er vaak extreme bewegingsdrang. Je bent rusteloos en je loop vaak rond. De pijn kan zelfs zo erg zijn dat je letterlijk over de grond kruipt van de pijn. Stil zitten of stil liggen is er dan niet bij. Je kunt ook last krijgen van misselijkheid en braken/overgeven. Op het moment dat de urinesteen zich langzaam naar de blaas verschuift, zal de pijn zich geleidelijk verplaatsen van je zij naar de zijkant van je buik of onderbuik. De pijn kan uitstralen naar de rug, de geslachtsdelen en de binnenkant van het bovenbeen, de liesstreek. Na enkele dagen komt de steen in de blaas, waarna de klachten bijna altijd over zijn. Een paar dagen (of soms zelfs weken) later kan de steen worden uitgeplast. De plasbuis is wat wijder dan de urineleider en daarom doet het uitplassen vaak geen pijn.

Complicaties

Er kunnen soms ook complicaties optreden. Als ene steentje klem blijft zitten en de urineleider blokkeert, kan de urine niet meer passeren en ontstaat er stuwing in het nierbekken. Als gevolg hiervan kan de nier blijvende schade oplopen. Er kunnen ook bacteriën terechtkomen in de niet langer afvloeiende urine, wat voor ernstige infecties kan zorgen.

Wat kan er gedaan worden aan een urinewegsteen?

Uitplassen van de steen

Lang niet elke steen hoeft behandeld te worden. Het is vaak beter om eerst af te wachten of de steen vanzelf uitgeplast wordt. Plas telkens door een theezeefje, zodat je de steen kunt opvangen en zeker weet of je de steen hebt uitgeplast. Ook kun je de steen in dat geval laten onderzoeken. Drink niet extra veel totdat je de steen hebt uitgeplast. Veel drinken kan namelijk opnieuw een pijnaanval uitlokken en dat is niet iets waar je op zit te wachten. Nadat je de steen hebt uitgeplast, is het wel zaak dat je veel gaat drinken. Dit verdunt namelijk de urine en spoelt de nieren goed door. Hierdoor wordt de kans verminderd op het ontstaan van nieuwe urinestenen. Een speciaal dieet ter voorkoming van stenen is niet nodig.

Medicatie

Een niersteenaanval kan verlicht worden met medicijnen. Er zijn ook medicijnen die de spieren van de urinewegen helpen ontspannen, waardoor de urinewegen wat ruimer worden en de steen gemakkelijker geloosd kan worden. Uit onderzoek blijkt dat magnesiumsulfaat inzetbaar is als aanvullend medicijn voor de behandeling van nierkolieken. Dit verlicht niet alleen de pijn, maar vermindert eveneens de behoefte aan pijnstillers.

Andere behandelingen

Een steen van een halve centimeter of meer kan vaak niet spontaan door de urineleider omlaag komen. Met behulp van een uitwendige niersteenvergruizer of via een kijkoperatie, kan de steen verwijderd worden. Een niersteenvergruizer verbrijzeld met behulp van krachtige geluidsgolven de steen, waarna deze in kleine stukjes kan worden uitgeplast.

Lees verder

• Blaasstenen: symptomen, oorzaak, behandeling en verwijderen
• Nierstenen: symptomen, oorzaken, behandeling en verwijderen
• Galstenen verwijderen: voeding, ERCP en operatie
• Urineweginfectie: symptomen, oorzaken en behandeling
• Plasbuisontsteking (urethritis): symptomen en behandeling