Ileus (darmafsluiting): symptomen, oorzaak en behandeling

Ileus of darmafsluiting symptomen bestaan uit buikpijn, misselijkheid, braken en een ernstig opgeblazen gevoel. Ileus is het stoppen van de normale darmpassage. Ileus wordt ook wel darmobstructie of darmafsluiting genoemd. Een dergelijke darmblokkade kan veroorzaakt worden doordat een deel van de darm deels of geheel afgesloten is. Dit wordt een mechanische ileus of mechanische afsluiting genoemd. Ook kan het zijn dat de spieren van de darmwand zich niet meer samentrekken. Dit heet een functionele afsluiting. Verschillende oorzaken kunnen aan een ileus ten grondslag liggen. Bij vermoeden van een darmafsluiting wordt je direct in het ziekenhuis opgenomen voor behandeling. Als de ileus is opgeheven, herstel je meestal snel. De vooruitzichten zijn in het algemeen goed.

• Wat is een ileus?
• Darmafsluiting
• Ileus en sub-ileus
• FAQ ileus: alles wat je moet weten over een darmafsluiting
• Oorzaken van een ileus
• Mechanische ileus of obstructie-ileus
• Paralytische ileus of verlammingsileus
• Symptomen van een ileus
• Algemene symptomen obstructie-ileus
• Eerste symptomen obstructie-ileus
• Symptomen paralytische ileus
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Ileus of darmafsluiting behandeling
• Ziekenhuisopname
• Operatie
• Medicatie
• Dieet
• Tips en zelfzorg
• Begrijp wat er speelt
• Pas je eetpatroon aan
• Hydratatie is essentieel
• Beweging op maat
• Innovatieve hulpmiddelen voor comfort
• Slim omgaan met pijn
• Goede voorbereiding is het halve werk
• Bespreek alternatieve therapieën met je arts
• Zoek steun, maar kies zorgvuldig
• Herstel
• Prognose
• Complicaties
• Dood weefsel
• Infectie
• Overige
• Ileus voorkomen: slimme stappen voor een gezonde darm
• Casus: Sophie’s slimme keuzes
• Bekende tips die je niet moet overslaan
• Risico's bij specifieke groepen

Wat is een ileus?

Jeroen, een sportieve vijftiger, had al dagen last van een opgezette buik en misselijkheid. "Ik dacht dat het iets onschuldigs was, misschien wat verkeerds gegeten," vertelde hij. Maar toen hij ook heftige krampen kreeg en geen ontlasting meer kon produceren, sloeg de paniek toe. Op de spoedeisende hulp werd al snel duidelijk dat er sprake was van een ileus, een darmafsluiting. Een operatie was onvermijdelijk, omdat zijn darm volledig geblokkeerd bleek door verklevingen na een oude buikoperatie. "Het ging zo snel van ongemak naar een levensbedreigende situatie," zegt Jeroen nu, die na een paar weken herstel weer voorzichtig actief is. "Ik besef nu hoe belangrijk het is om je lichaam serieus te nemen."

Darmafsluiting

Via maag- en darmbewegingen of peristaltiek wordt het verterende voedsel voortgestuwd van het begin naar het einde van het maagdarmkanaal, dat wil zeggen van de maag naar de endeldarm. Wanneer de voedselpassage in de darm stilstaat of belemmerd wordt, spreekt men van 'ileus', ook wel een 'darmafsluiting' of 'darmobstructie' genoemd. Hierbij kan voedsel het lichaam niet als ontlasting verlaten, met als gevolg dat er ernstige klachten ontstaan. Zonder verdere behandeling is de aandoening levensbedreigend.

Ileus en sub-ileus

Een ileus kan zowel in de dunne darm (enteron) als in de dikke darm (colon) optreden. Een volledige darmafsluiting wordt een ileus genoemd en gedeeltelijk afsluiting wordt een sub-ileus genoemd.

FAQ ileus: alles wat je moet weten over een darmafsluiting

Stel je voor: je buik voelt opgeblazen als een ballon, je hebt krampen waar je U tegen zegt en naar het toilet gaan? Vergeet het maar. Als je darmen plots de handrem erop gooien, kan dat behoorlijk ellendig aanvoelen. Dit kan duiden op een ileus, oftewel een darmafsluiting. En geloof me, dat is niet zomaar een verstopping die je met een flinke kop koffie of een laxeermiddel oplost. Hier is écht wat aan de hand.

Maar hoe herken je zo’n stilstaande darm? Waarom gebeurt dit eigenlijk? En nog belangrijker: wat moet je doen als je vermoedt dat jij (of iemand in je omgeving) een ileus hebt? Spoiler: afwachten en hopen op een wonder is geen optie. Er zijn meerdere oorzaken en behandelingen, en soms is een operatie onvermijdelijk. Gelukkig hoef je niet alles zelf uit te vogelen, want in deze FAQ vind je de antwoorden op de meest prangende vragen over ileus.

Of je nu zelf klachten hebt, iemand kent die hiermee te maken heeft of gewoon nieuwsgierig bent naar hoe darmen soms compleet kunnen ‘staken’, deze lijst staat vol heldere uitleg zonder medische wartaal. Verwacht geen droge opsomming vol vaktermen, maar concrete antwoorden in klare taal. Van symptomen en oorzaken tot behandelingen en herstel: alles komt aan bod.

Geen zorgen, je hoeft geen medische encyclopedie uit je hoofd te leren om dit te snappen. Pak een kop thee (of iets sterkers, als je al misselijk bent van de gedachte) en duik in deze uitgebreide FAQ over ileus. Want een goed werkende darm is misschien vanzelfsprekend, maar zodra het misgaat, wil je maar één ding: antwoorden. En die krijg je hier.

Oorzaken van een ileus

Er zijn verschillende oorzaken voor een ileus aan te geven, die men grofweg in twee hoofdgroepen kan onderverdelen:

• Mechanische ileus of obstructie-ileus; en
• Paralytische ileus of verlammingsileus.

Mechanische ileus of obstructie-ileus

Mechanische ileus ontstaat ​​doordat de darm fysiek is geblokkeerd en de darminhoud niet op normale wijze door het spijsverteringskanaal kan stromen. De darm kan bijvoorbeeld afgesloten zijn door een gezwel in de darm, door littekenweefsel (verklevingen) of door een kronkel in de darm (volvulus). De darm probeert met steeds grotere kracht door middel van heftige samentrekkingen het voedsel langs de vernauwing te persen.

Oorzaken
Mogelijke oorzaken zijn:

• een darminvaginatie, waarbij een deel van de darm in het daaropvolgende deel van de darm schuift;
• een verdraaiing van de darm (darmkronkel of volvulus);
• een divertikelaandoening;
• een hernia: een abnormale uitpuiling van de darmen door een zwak deel van de buik, waarbij de uitpuilende darm bekneld kan raken in de opening;
• een ontstekingsdarmziekte van de darm, zoals de ziekte van Crohn;
• fecale impactie, ofwel een zeer ernstige graad van darmverstopping (obstipatie);
• galstenen;
• tumoren in de darmen zoals bij dikkedarmkanker;
• littekenweefsel en verklevingen in de buik, soms veroorzaakt door een chirurgische ingreep aan het buik- of bekkengebied (een zeer veelvoorkomende oorzaak van ileus);
• vreemde voorwerpen (objecten die je inslikt en de darmen blokkeren).

Paralytische ileus of verlammingsileus

Bij deze vorm beweegt de darm zelf niet meer, er is geen peristaltiek meer aanwezig. Doordat de darm stilligt, hoopt het voedsel zich op. Het ontstaat door een heftige prikkeling van de darm, bijvoorbeeld door een buikvliesontsteking, alvleesklierontsteking, een abces in de buik, een bijwerking van medicijnen of als complicatie van de narcose na een grote buikoperatie. Hierbij zet de buik op en ervaart men een matige pijn (tenzij de ontsteking erg pijn doet). De patiënt is misselijk en braakt wat. Ontlasting of windjes blijven uit. Ook aandoeningen buiten het maag-darmkanaal kunnen ileus veroorzaken, zoals nierinsufficiëntie of een abnormale elektrolytenspiegel.

Oorzaken
Mogelijke oorzaken van defecte zenuwen en spieren waardoor de darmen stil komen te liggen, zijn:

• acuut nierfalen;
• kraambedperiode;
  Paralytische ileus als bijwerking van medicatie / Bron: Jarmoluk, Pixabay
• ziekte van Parkinson;
• diabetische ketoacidose;
• acuut hartinfarct;
• beroerte;
• buik- of bekkenoperatie;
• longaandoening;
• luchtweginfectie;
• nieraandoening;
• trauma;
• verminderde bloedtoevoer naar de darmen;
• abnormale elektrolytenspiegel, bijvoorbeeld een lage kaliumspiegel of een hoge calciumspiegel;
• virale of bacteriële gastro-enteritis (buikgriep);
• ernstige vorm van een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie);
• het nemen van bepaalde medicatie, zoals tricyclische antidepressiva en opioïde pijnstillers;
• buikinfecties, zoals buikvliesontsteking (peritonitis) of appendicitis (blindedarmontsteking).

Symptomen van een ileus

Algemene symptomen obstructie-ileus

De klachten zijn afhankelijk van het type ileus. De symptomen bij een obstructie-ileus zijn:

• aanvalsgewijze, krampende, steeds heviger wordende buikpijn (kolieken), doordat de darm met steeds grotere kracht het voedsel lang de vernauwing probeert te persen;
• een opgezette buik;
• een pijnlijk gevoel als men op de buik drukt;
• braken, het braaksel gaat steeds meer stinken naar ontlasting naarmate de afsluiting langer duurt;
• het geheel wegblijven van winden en ontlasting;
• de heftige samentrekkende bewegingen van de darm kunnen duidelijk waarneembaar zijn aan de buitenkant;
• veel darmgeluiden (gootsteengeruis);
• een slechte adem (halitose), bijvoorbeeld een poeplucht.

Eerste symptomen obstructie-ileus

Bij een obstructie-ileus die het gevolg is van een langzaam groeiend gezwel, ontstaan de klachten vaak geleidelijk. De eerste klachten bestaan vaak uit:

• wisselende darmkramp;
• verminderde eetlust;
• veranderd ontlastingspatroon;
• opzetten van de buik.

Op het moment dat de afsluiting totaal is, ontstaat het eerder beschreven beeld.

Symptomen paralytische ileus

De klachten bij een paralytische ileus bestaan uit:

• matige buikpijn die permanent aanwezig is;
• een opgezette buik;
• misselijkheid en braken;
• het wegblijven van ontlasting en windjes;
• er zijn in het geheel geen darmbewegingen en darmgeluiden ('stille buik').

Risicofactoren

Ziekten en aandoeningen die het risico van een darmobstructie kunnen verhogen, zijn onder meer:

• Buik- of bekkenoperatie, die vaak leidt tot verklevingen wat tot een afsluiting kan leiden;
• Ziekte van Crohn, die kan leiden tot indikking van de wanden van de darm waardoor de doorgang wordt verkleind;
• Kanker in de buik, vooral als je een operatie of radiotherapie hebt gehad om een abdominale tumor te verwijderen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts zal vragen stellen over je medische voorgeschiedenis en de klachten die je hebt. Hij zal ook een lichamelijk onderzoek verrichten om de situatie te beoordelen. De arts kan een darmobstructie vermoeden als je buik opgezwollen en gevoelig is. Vervolgens beluistert hij met de stethoscoop aar de darm en beoordeelt hij de darmgeluiden.

Beeldvormend onderzoek

Naast anamnese en lichamelijk onderzoek berust de diagnose op röntgenonderzoek met contrastvloeistof. Er kan onderzoek worden gedaan met het contrastmiddel barium in combinatie met lucht, waardoor de dikke darm goed zichtbaar wordt op de röntgenbeelden. Soms is aanvullend beeldvormend onderzoek nodig, zoals een CT-scan of MRI-scan.

Ileus of darmafsluiting behandeling

Ziekenhuisopname

Bij vermoeden van een darmafsluiting, wordt de patiënt vaak onverwijld in het ziekenhuis opgenomen. Daarbij is een eerste vereiste dat er niets via de mond wordt ingenomen. De patiënt krijgt daarom een infuus voor de vochthuishouding. Ook wordt een maagsonde aangebracht, waarmee het overtollige darmvocht wordt afgezogen.

Operatie

In de meeste gevallen van mechanische ileus moet worden geopereerd, teneinde de afsluiting op te heffen. Bij een chirurgische ingreep wordt de blokkade opgeheven of hersteld en/of wordt het deel van de darm met de obstructie verwijderd. Na verwijdering van het aangetaste deel van de darm, worden de twee uiteinden aan elkaar gehecht en soms krijg je na de operatie een stoma, een kunstmatige uitgang voor ontlasting via de buikwand. Meestal betreft het een tijdelijk stoma dat wordt aangelegd om de genezing van de darm te bevorderen.

Ouderen of mensen met darmkanker zijn mogelijk geen geschikte kandidaten voor een uitgebreide operatie. In plaats daarvan kunnen ze een stent krijgen, een flexibel, metalen buisje dat endoscopisch geplaatst wordt. De stent wordt door de vernauwing in de dikke darm geplaatst en zal zich daarna ontplooien. Hierdoor kan de ontlasting weer passeren en is de darmafsluiting verholpen.

Medicatie

Bij paralytische ileus is de behandeling afhankelijk van de oorzaak. Als bepaalde medicatie de oorzaak is, wordt die gestaakt of verminderd. Darmperistaltiek kan worden gestimuleerd door medicatie.

Dieet

Bij een sub-ileus kunnen de klachten mogelijk verminderd worden door aanpassingen in je voedingspatroon. Het dieet hangt af van de precieze locatie van de ileus. Raadpleeg een diëtist of vraag je behandelend arts om (voedings)advies. Bij verklevingen in de darm kan de arts vezelrijke voeding, gemalen vezelrijke voeding of juist vezelarme en vloeibare voeding voorschrijven. Dit hangt af van de locatie van de verklevingen: in de dunne darm is vloeibare- en vezelarme voeding aangewezen en bij verklevingen die meer zijn gelokaliseerd richting de dikke darm, wordt vezelrijke voeding steeds belangrijker.

Tips en zelfzorg

Begrijp wat er speelt

Leven met een ileus (darmobstructie) kan uitdagend zijn, maar het begint allemaal met inzicht in je eigen situatie. 👉 Leer de signalen van je lichaam kennen en houd bij wat je eet en hoe je je voelt. Zo kun je beter inspelen op wat je darmen nodig hebben.

Pas je eetpatroon aan

Een van de grootste aanpassingen bij ileus is je voeding. Hier zijn een paar slimme strategieën:

• Kleine porties, vaker eten: Grote maaltijden kunnen je darmen overbelasten. Verdeel je eten in zes kleine porties per dag om de druk te verlagen.
• Vloeibaar en licht verteerbaar voedsel: Denk aan bouillon, gepureerde groenten en smoothies (zonder pitten of vezelige ingrediënten). Probeer eens een heldere bouillon met venkel en komijn, dat helpt bij een opgeblazen gevoel.
• Beperk gasvormende producten: Kool, bonen en koolzuurhoudende dranken kunnen je klachten verergeren.
• Houd een voedingsdagboek bij: Noteer wat je eet en welke klachten je hebt. Dit geeft inzicht in wat je beter kunt vermijden.

Hydratatie is essentieel

Bij een ileus is voldoende drinken cruciaal om uitdroging te voorkomen. Probeer dit:

• Drink regelmatig kleine slokjes water, liever niet in één keer een hele beker.
• Voeg een snufje zout of een elektrolytendrank toe om je vochtbalans op peil te houden.
• Bouillon is een winnaar: niet alleen hydraterend, maar ook voedzaam.

Beweging op maat

Ofschoon zware sporten niet ideaal zijn, kan lichte beweging juist helpen om je darmen in beweging te houden. 👉 Ga voor praktische opties zoals:

• Rustige wandelingen: Een wandeling na het eten stimuleert je spijsvertering.
• Zachte buikmassage: Masseer je buik met de klok mee om je darmen te ondersteunen. Dit kun je zelf doen of door iemand laten doen.

Innovatieve hulpmiddelen voor comfort

Hier wat minder bekende oplossingen die je leven comfortabeler kunnen maken:

• Warmtepad of pittenzak: Warmte ontspant de buikspieren en vermindert pijn.
• Zit- of sta-kussen: Speciaal ontworpen kussens kunnen druk verminderen als je lang moet zitten.
• Elektrische stimulatie-apparaten: Dit klinkt futuristisch, maar sommige apparaten kunnen zachte elektrische pulsen geven die je darmen helpen. Vraag dit wel na bij een specialist.

Slim omgaan met pijn

Pijn kan een grote rol spelen bij ileus. Hier zijn een paar ideeën om dit aan te pakken:

• Zachte, verlichtende pleisters: Er bestaan pleisters met natuurlijke extracten, zoals menthol, die verlichting kunnen bieden.
• Warm bad met epsomzout : Dit kan niet alleen je spieren ontspannen, maar ook indirect je darmen rust geven.
• Pijnstillers? Alleen in overleg! Veel pijnstillers werken juist verstoppend. Check altijd met je arts wat veilig is.

Goede voorbereiding is het halve werk

Zorg dat je voorbereid bent op je dag:

• Eten mee voor onderweg: Denk aan vloeibare voedingsrepen of een thermosfles met bouillon.
• Handige apps: Er zijn apps waarmee je je vocht- en voedselinname kunt bijhouden. Kijk bijvoorbeeld naar apps die speciaal zijn ontwikkeld voor mensen met darmproblemen.

Bespreek alternatieve therapieën met je arts

Er zijn soms innovatieve behandelingen beschikbaar, zoals specifieke probiotica of enzymtherapie. Dit zijn geen wondermiddelen, maar ze kunnen je mogelijk wel helpen. 👉 Laat je altijd goed informeren voordat je iets probeert.

Zoek steun, maar kies zorgvuldig

Een ileus kan ook mentaal zwaar zijn. Zoek lotgenoten via betrouwbare fora of groepen waar mensen tips delen die echt praktisch zijn. Let erop dat je geen verkeerde adviezen oppikt.

Voorkom escalatie
Wees alert op tekenen van verslechtering, zoals hevige pijn, aanhoudend braken of een opgeblazen buik die niet verdwijnt. Aarzel niet om contact op te nemen met je arts. Het is beter om een keer teveel te bellen dan te laat te handelen.

Herstel

Na de operatie wordt de darmfunctie meestal binnen 5 dagen weer normaal. Als het langer aanhoudt dan vijf dagen, dan wordt het beschouwd als een gestoorde peristaltiek (paralytische ileus). Herstel van een ileus is afhankelijk van het krijgen van de juiste behandeling voor de onderliggende oorzaak.

Prognose

Ileus is een relatief veel voorkomende aandoening die gemakkelijk te behandelen is. Het komt vooral voor bij diegenen die een recente buik- of bekkenoperatie hebben ondergaan.

Complicaties

Onbehandeld kan een ileus kan leiden tot ernstige, levensbedreigende complicaties, waaronder:

Dood weefsel

Een darmobstructie kan de bloedtoevoer naar een deel van de darm afsnijden. De darmwand kan sterven door een gebrek aan bloed. Dood weefsel kan leiden tot een scheur (perforatie) in de darmwand, wat kan leiden tot infectie.

Infectie

Peritonitis is de medische term voor buikvliesontsteking. Het is een levensbedreigende aandoening die onmiddellijke medische en vaak chirurgische behandeling behoeft.

Overige

Uitdroging (dehydratie), een verstoorde elektrolytenbalans en geelzucht zijn andere complicaties van een darmobstructie.

Ileus voorkomen: slimme stappen voor een gezonde darm

Een ileus, oftewel een darmafsluiting, is niet zomaar een vervelend buikprobleem. Het kan razendsnel omslaan in een gevaarlijke situatie. Gelukkig zijn er manieren om de kans erop te verkleinen, en nee, het gaat niet alleen om vezels eten en water drinken – al zijn die ook belangrijk! Laten we eens kijken naar de bekende én minder bekende maatregelen, met een paar verrassingen die je misschien niet had verwacht.

Casus: Sophie’s slimme keuzes

Sophie, 35 en net moeder geworden, had een keizersnede gehad. "Iedereen waarschuwde me voor verklevingen, maar niemand vertelde echt wat ik kon doen om problemen te voorkomen," zegt ze. Na wat speurwerk ontdekte ze dat kleine aanpassingen een groot verschil konden maken. Ze begon met zachte buikmassages en bleef in beweging, zelfs al was het maar rondjes lopen in de woonkamer. Het hielp haar niet alleen fysiek, maar gaf haar ook het gevoel dat ze grip had op haar herstel.

Bekende tips die je niet moet overslaan

Laten we eerlijk zijn, je hebt deze vast al eens gehoord, maar ze blijven cruciaal:

• Blijf in beweging: Zelfs een korte wandeling helpt je darmen op gang te houden. Denk aan een dagelijkse routine van kleine stapjes, zeker na een operatie.
• Eet vezelrijke producten: Groente, fruit, volkoren producten – je darmen zijn er dol op.
• Drink voldoende water: Zonder vocht doen vezels niet wat ze moeten doen. Simpel, maar oh zo effectief.
• Minder bekende en innovatieve maatregelen

En nu de verrassingen, voor wie echt een stap verder wil gaan:

Buikmassages en ademhalingstechnieken
Het klinkt misschien wat zweverig, maar het werkt. Door zachte rondjes te masseren op je buik (met de klok mee) help je je darmen een handje. Diep ademhalen – je buik echt op laten bollen – stimuleert de spieren in je buikholte en kan verklevingen voorkomen.

Probiotica als geheim wapen
Sommige onderzoeken suggereren dat probiotica, de 'goede' bacteriën in je darm, kunnen helpen bij een betere doorstroming. Denk aan producten als yoghurt, kefir, of supplementen. Kies er wel eentje met bewezen bacteriestammen, zoals Lactobacillus of Bifidobacterium.

Minimaliseer buikdruk
Hard persen bij toiletbezoek is een no-go. Het kan je darmen belasten en zelfs het risico op een afsluiting vergroten. Neem de tijd en probeer een voetenkrukje om je houding te verbeteren – dat kan een wereld van verschil maken.

Infraroodtherapie
Een relatief nieuwe methode, waarbij warmte diep in de weefsels doordringt. Dit kan helpen om bloeddoorstroming te verbeteren en verklevingen minder stug te maken. Niet direct voor thuisgebruik, maar vraag ernaar als je een buikoperatie hebt gehad.

Langzaam opbouwen na een operatie
Veel mensen willen na een operatie zo snel mogelijk weer normaal eten, maar dat is niet altijd slim. Begin met vloeibaar, bouw langzaam op naar licht verteerbaar voedsel, en luister goed naar je lichaam.

Risico's bij specifieke groepen

Bepaalde mensen lopen een hoger risico op een ileus. Denk aan mensen met eerdere buikoperaties, ouderen, of mensen met een trage stoelgang. In deze groepen kunnen zelfs kleine aanpassingen een groot verschil maken. Sophie, uit het verhaal eerder, hield een voedingsdagboek bij om te zien wat werkte. "Ik ontdekte dat bepaalde voedingsmiddelen, zoals te veel kool, mijn darmen helemaal van slag maakten. Door dat bij te houden, voorkwam ik problemen."

Lees verder

• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang
• Verstopte darmen: oorzaken, symptomen, zelfzorg, behandeling
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Braken (overgeven): oorzaken van braken en misselijkheid
• Darmklachten: opgezette buik, buikpijn en winderigheid