Zwevende ribsyndroom: symptomen, oorzaak en behandeling

Het zwevende rib-syndroom is weinig bekend. Het zwevende rib-syndroom wordt ook wel aangeduid als 'slipping rib', 'clicking rib', 'twelfth rib', 'rib-tip syndroom', 'costo-iliacaal syndroom' en 'syndrome of hypersensitive xiphoid'. Dit syndroom geeft pijnklachten gelokaliseerd in de linker of rechter bovenbuik. Vaak wordt het niet (meteen) herkend door artsen en wordt er gedacht aan nierstenen, galstenen, maag- of darmproblemen. Behandeling van het zwevende rib-syndroom bestaat niet uit het operatief verwijderen van de rib, maar uit het aannemen van een juiste houding en het bestrijden van een eventuele onderliggende aandoening. Naast een houdingsadvies kan tijdelijke pijnstilling geïndiceerd zijn.

• Ribben
• Zwevende ribben
• Wat is het zwevende rib-syndroom?
• Wat is het?
• De onderste ribben duwen tegen de bekkenkam
• Vaak niet meteen herkend
• Synoniemen
• Wat zijn de symptomen?
• Pijn en ontsteking
• Hevige pijn in de linker en/of rechter bovenbuik
• Complicaties
• Drukpijn
• Wat is de oorzaak van het zwevende rib-syndroom?
• Thoracolumbale scoliose of botontkalking
• Verkeerde houding
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek
• Hooking maneuver test (haakmanoeuvre)
• Differentiële diagnose
• Zwevende rib-syndroom behandeling en houding
• Prognose
• Preventie

Ribben

De ribben zijn beenderen die tezamen de borstkas of ribbenkast vormen. De ribben omvatten de borstholte, ook wel 'thorax' genoemd. De ribben geven niet alleen bescherming aan de daarbinnen gelegen organen, zoals longen en hart, maar de ribben maken ook de ventilatie van de luchtwegen mogelijk. Door het uitzetten van de ribben ontstaat er onderdruk in de borstkas, waardoor inademen mogelijk wordt.

Zwevende ribben

Mensen hebben 24 ribben, 12 aan elke zijde. Sommige mensen hebben een paar ribben meer of minder. Daar ondervind je normaal gesproken geen hinder van. Aan de rugzijde zitten alle ribben met gewrichten vast aan de borstwervels. De 7 bovenste ribben zijn aan de voorzijde vastgegroeid aan het borstbeen. Dit worden 'ware ribben' genoemd. De 8e, 9e en 10e ribbenparen zijn aan de voorzijde verbonden aan de rib erboven. Dit zijn de zogeheten 'valse ribben'. De onderste twee paar ribben, nummers 11 en 12, zitten aan de voorzijde niet vast. Ze worden daarom de 'zwevende ribben' genoemd.

Wat is het zwevende rib-syndroom?

Wat is het?

Zwevende ribsyndroom, ook wel rib-tip syndroom genoemd, is een aandoening waarbij de ribben aan de onderkant van de borstkas loskomen van het borstbeen en daardoor kunnen gaan zweven. Dit kan leiden tot pijn en ongemak, vooral bij diep ademhalen, hoesten of niezen.

De onderste ribben duwen tegen de bekkenkam

Het zwevende rib-syndroom wordt beschreven als pijn in de flank ter hoogte van de bekkenkam. Het kan ontstaan als gevolg van toename van een reeds bestaande thoracolumbale scoliose op basis van de leeftijd of een osteoporotische inzakking van de wervelkolom. Als gevolg hiervan komt het distale uiteinde van de 11e of 12e rib tegen de bekkenkam. Dit veroorzaakt pijnklachten. Een verkeerde houding kan ook het zwevende rib-syndroom veroorzaken.

Vaak niet meteen herkend

Vaak wordt het niet (meteen) herkend door artsen en wordt er eerst gedacht aan nierstenen, galstenen, maag- of darmproblemen. Wanneer iemand pijnklachten heeft in de linker of rechter bovenbuik is het als (huis)arts zinvol om in de differentiaaldiagnose een zwevende-ribsyndroom te overwegen. Wanneer er geen verklaring is voor de klachten, voelen patiënten zich vaak niet begrepen.

Synoniemen

Synoniemen voor het zwevende rib-syndroom zijn:

• costo-iliacaal syndroom
• Cyriax-syndroom
• rib-tip syndroom
• slipping rib
• clicking rib
• twelfth rib
• syndrome of hypersensitive xiphoid

Wat zijn de symptomen?

Pijn en ontsteking

In geval van zwevende rib-syndroom kan beweging de zenuwen irriteren en bepaalde spieren in het getroffen gebied belasten. Dit kan resulteren in ontsteking en pijn. De meest voorkomende symptomen van het zwevende rib-syndroom zijn:

• rugpijn
• buikpijn die komt en gaat
• buikpijn die aanvankelijk scherp en intens en daarna overgaat in een doffe pijn
• klikkende, slippende en slijpende geluiden
• moeite met ademen

Gewoonlijk ervaar je pijn bij het uitvoeren van bepaalde activiteiten waarbij de ribbenkast beweegt. Voorbeelden zijn buigen en opheffen, diep ademhalen of hoesten, rekken, traplopen, opstaan vanuit een zittende positie en omdraaien in bed.

In de meeste gevallen is een zwevende rib gelokaliseerd aan één kant af, hoewel het mogelijk is dat het aan beide zijden van de ribbenkast optreedt.

Hevige pijn in de linker en/of rechter bovenbuik

Iemand met het zwevende rib-syndroom kan klagen over heftige pijn gelokaliseerd in de linker en/of rechter bovenbuik. De pijn is vaak afhankelijk van bewegingen en bepaalde houdingen. De pijn kan ervaren worden als stekende pijn. De pijn kan continu aanwezig zijn of alleen bij bepaalde bewegingen, en kan verergeren bij bukken of andere houdingen. Er kan ook nachtelijke pijn optreden, vooral als je slaapt op de aangedane zijde.

Complicaties

Bij sommige mensen kan de pijn zo hevig zijn, dat het invaliderend is. Eenvoudige handelingen zoals het naar de andere kant draaien tijdens het slapen of het dragen van een beha kan dan te pijnlijk zijn. Het zwevende rib-syndroom zal geen intern schade aanrichten.

Drukpijn

Bij het zwevende rib-syndroom is drukpijn aanwezig op het distale einde van de 11e of 12e rib. Ook is er vaak amper ruimte tussen het distale uiteinde van de rib en de bekkenkam.

Wat is de oorzaak van het zwevende rib-syndroom?

Thoracolumbale scoliose of botontkalking

De oorzaak van het zwevende rib-syndroom is het toenemen van een reeds bestaande thoracolumbale scoliose op basis van de leeftijd of osteoporose (botontkalking). Thoracolumbale scoliose is een kromming in het bovenste gedeelte van de wervelkolom. Door deze kromming komt het distale uiteinde van de elfde of twaalfde rib tegen de bekkenkam. Dit geeft pijnklachten. Dit kan aan één of beide kanten ontstaan. Veelal zie je ook een duidelijke samenhang met bewegen of lichaamshouding.

Verkeerde houding

Het zwevende rib-syndroom kan ook ontstaan door een structureel verkeerde houding: een langdurige scheve zit- of werkhouding. Als je de hele dag een verkeerde werkhouding hebt waarbij je zijdelings je werk uitvoert of verkeerd zit, kunnen klachten niet uitblijven. In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) wordt een patiënte met het zwevende rib-syndroom beschreven die recentelijk was begonnen met een nieuwe handwerkhobby. Tijdens het uitvoeren van deze hobby boog zij met grote regelmaat zijdelings over de stoelleuning teneinde het hobbymateriaal binnen handbereik te krijgen.¹ Ook bepaalde sporten en lichamelijke oefeningen die zijdelings worden uitgevoerd zoals fitness en rek-en strekoefeningen, kunnen de klachten veroorzaken.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek

Veel van de symptomen van het zwevende rib-syndroom kunnen lijken op die van andere aandoeningen en daarom kan een arts verschillende tests doen om deze uit te sluiten. Een arts zal vragen stellen over de symptomen die je ervaart, inclusief hoe lang de symptomen aanwezig zijn en of iets de symptomen verergert. De arts zal tevens je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen.

Hooking maneuver test (haakmanoeuvre)

Bij deze test legt de arts zijn of haar vingers onder de ribbenrand en trekt vervolgens de ribbenkast op en neer. Als deze test pijn en ongemak veroorzaakt, dan is er waarschijnlijk geen vervolgonderzoek nodig om de diagnose van het zwevende rib-syndroom te bevestigen.

Differentiële diagnose

Andere mogelijke aandoeningen met vergelijkbare symptomen zijn:

• abcessen
• appendicitis of alvleesklierontsteking
• astma
• botkanker
• botmetastasen (uitzaaiingen van kanker in de botten)
• bronchitis
• buikaandoeningen
• cholecystitis of galblaasontsteking
• costochondritis (een pijnlijke ontsteking van het kraakbeen van de ribben)
• een aorta-aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader)
• een gebroken rib
• een longontsteking
• een maagzweer
• een slokdarmontsteking (oesofagitis)
• hepatosplenische afwijkingen (afwijkingen aan de lever en milt)
• herpes zoster (gordelroos)
• pleuritis (borstvliesontsteking)
• radiculitis (ontsteking van een zenuw op de plaats waar deze uit het ruggenmerg komt)
• sommige hartaandoeningen
• spierscheuren
• stressfracturen (als gevolg van herhaalde belasting op botten met botpijn tot gevolg)
• syndroom van Tietze

Zwevende rib-syndroom behandeling en houding

De behandeling van het zwevende rib-syndroom is eenvoudig en bestaat uit uitleg, geruststelling, houdingsadviezen en zo nodig pijnstilling.² Het is belangrijk dat je beseft dat het een klacht is dat goed controleerbaar is, mits je een goede houding aanneemt. Lokale injectie met lidocaïne kan bij hevige pijn overwogen worden. Bij minder ernstige pijn kan paracetamol of NSAID's (afkorting van non-steroidal anti-inflammatory drugs, niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen) helpen.

Prognose

Het zwevende rib-syndroom resulteert niet in schade op de lange termijn en is ook niet van invloed op de inwendige organen. De aandoening verdwijnt soms vanzelf zonder behandeling.

Preventie

Ofschoon de oorzaak van deze aandoening anno 2023 nog niet helemaal duidelijk is, zijn er enkele preventieve maatregelen die je kunt nemen om het risico op zwevende ribsyndroom te verminderen.

Ten eerste is het belangrijk om een goede houding te handhaven en regelmatig te stretchen. Een slechte houding kan leiden tot een onjuiste uitlijning van de wervelkolom en kan de spieren en gewrichten in de borstkas onder druk zetten. Regelmatig stretchen kan helpen om deze spieren en gewrichten soepel en flexibel te houden en de kans op losraken van de ribben verkleinen.

Ten tweede is het essentieel om je lichaamsgewicht onder controle te houden. Overgewicht kan leiden tot extra druk op de ribben en de omliggende spieren en gewrichten, hetgeen de kans op zwevende ribsyndroom kan vergroten. Door een gezond dieet te volgen en regelmatig te bewegen, kun je je lichaamsgewicht onder controle houden en je algehele gezondheid verbeteren, wat kan helpen om de symptomen van zwevende ribsyndroom te verminderen of zelfs te voorkomen.

Noten:

1. R.J.L.F. Loffeld. Het zwevende-ribsyndroom: een veelal niet herkende oorzaak van pijnklachten. Ned Tijdschr Geneeskd. 2002;146:1813-5
2. Ibid.

Lees verder

• Pijn aan de ribben: oorzaken van ribpijn of pijnlijke ribben
• Pijn in de zij of flank: rechts en links en pijn in de rug
• Buikpijn links of rechts en zeurende of stekende buikpijn
• Pijn in bovenbuik: bovenbuikpijn door een overgevoelige maag
• Gekneusde rib: symptomen en behandeling gekneusde ribben