Hartaanval bij vrouwen: Risicofactoren en symptomen

Iedereen krijgt mogelijk te maken met een hartinfarct. De risicofactoren en symptomen voor vrouwen zijn echter iets anders dan voor mannen. Dit leidt vaker tot een verkeerde diagnose en uitgestelde behandeling, waardoor de kans op overlijden verhoogt. Vrouwen met een hartaanval ervaren mogelijk, maar niet altijd, pijn op de borst, misselijkheid, armpijn en koud zweten. De behandeling bestaat uit een gezondere levensstijl, medicatie en/of chirurgie. Een gezonde levensstijl verlaagt uiteindelijk de kans op het ontwikkelen van een hartinfarct.

• Anatomie van het hart en relatie tot hartaanval bij vrouwen
• Epidemiologie van hartaanval bij vrouwen
• Oorzaken
• Ophoping van plaque
• Andere aandoeningen
• Risicofactoren
• Diabetes mellitus
• Familiegeschiedenis van vroege hartziekten
• Menopauze
• Mentale belasting, stress en een depressie
• Roken
• Zwangerschapscomplicaties
• Symptomen van hartaanval bij vrouwen
• Pijn op de borst
• Vage tekenen
• Alarmsymptomen van hartaanval bij vrouwen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van hartaandoeningen

Anatomie van het hart en relatie tot hartaanval bij vrouwen

Het hart is een complex orgaan dat bestaat uit vier kamers: twee atria (bovenkamers) en twee ventrikels (onderkamers). De linkerhelft van het hart is verantwoordelijk voor het pompen van zuurstofrijk bloed naar het lichaam, terwijl de rechterhelft zuurstofarm bloed naar de longen pompt voor zuurstofopname.

De hartspier, het myocardium, is van cruciaal belang voor de contractie en het functioneren van het hart. Bij vrouwen zijn er enkele anatomische verschillen ten opzichte van mannen, zoals een kleinere hartgrootte en dikkere hartwanden. Deze verschillen kunnen invloed hebben op de presentatie en het risico op hartaanvallen.

De rol van de hartkleppen
De hartkleppen, die de bloedstroom door het hart reguleren, zijn ook van belang. Deze kleppen zorgen ervoor dat het bloed in de juiste richting stroomt en voorkomen dat het terugstroomt. Veranderingen in de werking of structuur van deze kleppen kunnen een verhoogd risico op hartproblemen met zich meebrengen.

Relatie tot hartaanval
De meest voorkomende oorzaak van een hartaanval is coronaire hartziekte, die wordt gekenmerkt door de ophoping van plaque in de kransslagaders, wat leidt tot vernauwing en vermindering van de bloedstroom naar het hart. Vrouwen hebben vaak verschillende risicofactoren en symptomen in vergelijking met mannen, wat kan bijdragen aan een vertraagde diagnose en behandeling bij een hartaanval.

Bij vrouwen zijn de kransslagaders soms smaller, wat de doorbloeding kan belemmeren, zelfs bij minder ernstige vernauwingen. Deze anatomische factoren spelen een rol in de wijze waarop hartziekten zich manifesteren bij vrouwen.

Verschillen in presentatie
Hartaanvallen bij vrouwen kunnen zich anders presenteren dan bij mannen. Terwijl mannen vaak de klassieke symptomen ervaren, zoals hevige pijn op de borst, kunnen vrouwen meer atypische symptomen vertonen. Dit maakt het belangrijk voor vrouwen om zich bewust te zijn van hun eigen symptomen en om niet te aarzelen om medische hulp te zoeken.

Invloed van hormonale factoren
Hormonale veranderingen spelen ook een belangrijke rol in de gezondheid van het hart bij vrouwen. Tijdens de menopauze neemt de productie van oestrogeen af, wat leidt tot een verhoogd risico op hartziekten. Oestrogeen biedt namelijk een beschermend effect op de bloedvaten en het hart. Vrouwen die eerder of op latere leeftijd in de menopauze komen, kunnen een verhoogd risico lopen.

Epidemiologie van hartaanval bij vrouwen

Hartziekten zijn een belangrijke doodsoorzaak voor vrouwen wereldwijd. Ongeveer 1 op de 3 vrouwen sterft aan hart- en vaatziekten, en de incidentie van hartaanvallen neemt toe, vooral bij oudere vrouwen. Studies tonen aan dat vrouwen vaak later in het leven een hartaanval ervaren dan mannen, en dat ze meer kans hebben om een hartaanval te overleven, maar met een verhoogd risico op complicaties en een lagere kwaliteit van leven na de gebeurtenis.

Veranderende risicofactoren
De epidemiologie van hartaanvallen bij vrouwen laat een toenemende prevalentie zien, vooral na de menopauze, wanneer de bescherming die oestrogeen biedt tegen hartziekten vermindert. Er zijn ook aanwijzingen dat vrouwen minder vaak symptomen ervaren die worden geassocieerd met hartaanvallen, zoals pijn op de borst, wat kan leiden tot een vertraging in het zoeken naar medische hulp. Dit benadrukt de noodzaak voor bewustwording en educatie over hartgezondheid bij vrouwen.

Belang van educatie en bewustwording
Vrouwen dienen beter geïnformeerd te worden over de symptomen en risicofactoren van hartziekten. Het creëren van bewustzijn over de unieke manieren waarop hartziekten zich kunnen manifesteren bij vrouwen, kan helpen bij vroegtijdige diagnose en behandeling. Gezondheidsprofessionals moeten ook alert zijn op deze verschillen en proactief screening en diagnostiek toepassen.

Oorzaken

Ophoping van plaque

Wanneer zich vet, cholesterol en andere stoffen (plaque) ophopen in de bloedvaten die het hart voorzien, vernauwen deze vaten (vasoconstrictie). De bloedstroom die zuurstof naar de hartspier brengt, wordt dan ernstig belemmerd of volledig afgesneden. Wanneer de bloedtoevoer naar het hart wordt afgesneden, sterven de hartspiercellen af. Ook kleinere hoeveelheden plaque die normaal gesproken niet meereizen met de bloedsomloop, kunnen afbreken en bloedstolsels vormen, die vervolgens de bloedstroom beperken en kleine hartaanvallen veroorzaken.

Andere aandoeningen

Vrouwen krijgen mogelijk ook een hartaanval door een spontane kransslagaderdissectie (scheur in de wand van de kransslagader). Hierbij wordt de binnenwand van een slagader gescheiden. Een andere mogelijke oorzaak is een kramp in een kransslagader, die de bloedstroom belemmert als deze lang genoeg aanhoudt of een stolsel vormt.

Risicofactoren

Verschillende traditionele risicofactoren voor een hartaanval worden door mannen en vrouwen gedeeld, zoals:

• diabetes mellitus
• een familiegeschiedenis van hartproblemen
• een gebrek aan lichaamsbeweging
• een hoge bloeddruk
• een hoog cholesterolgehalte in het bloed
• een nierziekte
• obesitas (zwaarlijvigheid)
• roken
• stress

Enkele risicofactoren zijn echter meer specifiek voor vrouwen of hebben een grotere invloed op het ontwikkelen van hartaandoeningen zoals een hartinfarct. Ook zijn enkele risicofactoren enkel bij vrouwen aanwezig.

Diabetes mellitus

Vrouwen met suikerziekte ontwikkelen vaker een hartaanval dan mannen met suikerziekte. Omdat diabetes mellitus de manier waarop patiënten pijn voelen verandert, lopen zij een groter risico op een stille hartaanval waarbij geen symptomen optreden.

Familiegeschiedenis van vroege hartziekten

Een familiegeschiedenis van vroege hartaandoeningen lijkt bij vrouwen een grotere risicofactor te zijn dan bij mannen.

Menopauze

Lage niveaus van oestrogeen na de menopauze vormen een aanzienlijk risico op het ontwikkelen van een ziekte in kleinere bloedvaten.

Mentale belasting, stress en een depressie

Stress en een depressie tasten het hart meer aan bij vrouwen dan bij mannen. Een depressie maakt het moeilijk om een gezonde levensstijl te behouden en de aanbevolen behandeling te volgen.

Roken

Roken is een grotere risicofactor voor hartziekten bij vrouwen dan bij mannen. Een hartaanval komt bijgevolg vaker voor bij rokers.

Zwangerschapscomplicaties

Zwangerschapshypertensie (hoge bloeddruk bij zwangerschap) en zwangerschapsdiabetes zijn zwangerschapscomplicaties die het langetermijnrisico van de moeder op een hoge bloeddruk en diabetes mellitus verhogen. Dit maakt dat vrouwen ook vaker vatbaar zijn voor hartziekten zoals een hartinfarct.

Symptomen van hartaanval bij vrouwen

Pijn op de borst

Het meest voorkomende symptoom van een hartaanval bij vrouwen is hetzelfde als bij mannen, namelijk pijn, druk of ongemak op de borst (angina pectoris) die meer dan een paar minuten duurt of komt en gaat. Maar de pijn op de borst is niet altijd ernstig. Ook is dit niet altijd het meest opvallende symptoom bij vrouwen. Vrouwen beschrijven vaker een beklemd gevoel of druk op de borst in plaats van pijn op de borst. Sommige vrouwen krijgen tevens een hartaanval zonder dat pijn op de borst aanwezig is.

Vage tekenen

Vrouwen kampen mogelijk ook vaker dan mannen met vage, atypische symptomen. Deze symptomen zijn niet zo merkbaar als de verpletterende pijn op de borst, die vaak geassocieerd wordt met een hartinfarct. Wellicht is dit het gevolg van het feit dat vrouwen sneller lijden aan een hartziekte in de kleine bloedvaten (coronaire microvasculaire ziekte). Hierbij ontstaan verstoppingen in zowel de hoofdslagaders als de kleinere slagaders die bloed naar het hart leveren. Vrouwen hebben vaker dan mannen tekenen tijdens het rusten of tijdens de slaap.

Volgende vage symptomen zijn mogelijk ook nog aanwezig bij vrouwen:

• armpijn (in één of beide armen)
• braken
• buikpijn
• duizeligheid
• een licht gevoel in het hoofd
• flauwvallen
• hoge rugpijn
• indigestie (maagklachten na het eten of drinken)
• kaakpijn
• kortademigheid (met of zonder pijn op de borst)
• maagpijn
• misselijkheid
• nekpijn
• schouderpijn
• vermoeidheid
• zweten / koud zweten

Alarmsymptomen van hartaanval bij vrouwen

Alarmsymptomen van een hartaanval kunnen bij vrouwen anders zijn dan bij mannen. Vrouwen ervaren vaak atypische symptomen, waardoor het belangrijk is om alert te zijn op de volgende signalen:

Pijn op de borst
Hoewel pijn op de borst een veelvoorkomend symptoom is, kunnen vrouwen dit ervaren als een beklemmend of drukkend gevoel in plaats van acute pijn. Het kan ook uitstralen naar de schouders, nek, of rug. Dit kan gemakkelijk worden verward met andere aandoeningen, wat een snelle diagnose bemoeilijkt.

Kortademigheid
Kortademigheid kan optreden met of zonder pijn op de borst en is een veelvoorkomend symptoom bij vrouwen. Dit kan plotseling optreden, vooral bij inspanning of zelfs in rust. Kortademigheid kan ook verergeren met angstgevoelens, wat het moeilijker kan maken om de juiste medische hulp te zoeken.

Vermoeidheid
Onverklaarbare vermoeidheid, vooral als dit niet in verhouding staat tot de normale activiteitenniveaus, kan een waarschuwingssignaal zijn van een naderende hartaanval. Vrouwen kunnen dit ervaren als een algehele uitputting die niet verbetert met rust.

Misselijkheid en braken
Vrouwen kunnen symptomen ervaren zoals misselijkheid, braken, of indigestie, die vaak niet worden herkend als signalen van een hartaanval. Dit kan leiden tot onjuiste zelfdiagnose en uitstel van medische hulp.

Angstgevoelens
Sommige vrouwen rapporteren een plotseling gevoel van angst of een gevoel van naderend onheil voorafgaand aan een hartaanval, wat kan worden verward met paniekaanvallen. Dit symptoom kan ook leiden tot verwarring en het uitstellen van de juiste behandeling.

Zweten
Overmatig zweten zonder duidelijke reden kan ook een symptoom zijn, en kan gepaard gaan met andere symptomen zoals kortademigheid of pijn op de borst. Dit kan onterecht worden geïnterpreteerd als een reactie op stress of angst.

Hoofdpijn of duizeligheid
Plotselinge hoofdpijn of duizeligheid kan ook optreden, vooral als gevolg van verminderde bloedstroom naar de hersenen tijdens een hartaanval. Dit symptoom kan vaak worden genegeerd, vooral als het niet wordt geassocieerd met andere symptomen.

Het is cruciaal dat vrouwen zich bewust zijn van deze symptomen en onmiddellijk medische hulp inroepen als ze deze ervaren. Vroege herkenning en behandeling kunnen de overlevingskansen en de uitkomsten bij een hartaanval aanzienlijk verbeteren. Het is van vitaal belang dat vrouwen goed geïnformeerd zijn over hun hartgezondheid en dat ze actief deelnemen aan het beheer van hun risico op hartziekten.

Diagnose en onderzoeken

Omdat vrouwen niet altijd hun symptomen linken met een hartinfarct, verschijnen ze meestal op de eerste hulp nadat er hartschade is opgetreden. Omdat hun symptomen vaak verschillen van die van mannen, krijgen vrouwen minder vaak de diagnose van een hartziekte dan mannen. Om een hartinfarct te diagnosticeren, zet de arts meerdere onderzoeken in, zoals een elektrocardiografie (ECG: hartfilmpje), een echocardiografie, een bloedonderzoek en een hartkatheterisatie.

Behandeling

De behandeling van hartziekten bij vrouwen is over het algemeen vergelijkbaar met die bij mannen. De behandeling bestaat uit medicijnen, angioplastiek en stenting of coronaire bypasschirurgie. De arts schrijft voor vrouwen minder vaak dan voor mannen statines (medicijnen die cholesterolgehalte verlagen) voor om toekomstige hartaanvallen te voorkomen, hoewel de voordelen wel vergelijkbaar zijn. Angioplastiek en stenting zijn veelgebruikte behandelingen voor een hartaanval die zowel bij mannen als bij vrouwen heeft plaatsgevonden. Vrouwen die een coronaire bypassoperatie ondergaan, lopen wel meer kans op complicaties dan mannen. Hartrevalidatie verbetert de hartgezondheid en bevordert het herstelproces van hartaandoeningen.

Prognose

De prognose na een hartinfarct kan sterk variëren afhankelijk van verschillende factoren zoals de ernst van het infarct, de snelheid van medische interventie, en de algehele gezondheidstoestand van de patiënt. Bij tijdige en effectieve behandeling is de overlevingskans aanzienlijk beter, en veel patiënten herstellen goed.

Een tijdige behandeling kan de schade aan het hart minimaliseren en de kans op complicaties verkleinen. Revalidatie en een gezonde levensstijl spelen een cruciale rol in het herstelproces en in het voorkomen van toekomstige hartproblemen. Ondanks succesvolle behandelingen kunnen sommige patiënten blijvende hartproblemen ondervinden, zoals verminderde hartfunctie of angina pectoris.

Langdurige prognose omvat het risico op terugkerende hartaanvallen, vooral als risicofactoren zoals hoge bloeddruk, diabetes of een ongezonde levensstijl niet adequaat worden beheerd. Vroege herkenning van symptomen en regelmatige opvolging door een arts zijn essentieel voor het verbeteren van de prognose en het bevorderen van een gezond leven na een hartinfarct.

Complicaties

Zelfs als de tekenen van een hartaanval subtiel zijn, kunnen de gevolgen dodelijk zijn, vooral als de vrouw niet meteen hulp krijgt.

Preventie van hartaandoeningen

Diverse leefstijlfactoren verlagen de kans op het krijgen van een hartinfarct. Ook medicatie is inzetbaar, al is steeds advies van een arts nodig.

Alcohol beperken
Een vrouw mag maar maximaal één alcoholisch drankje per dag drinken, al is het beter om helemaal geen alcohol te drinken.

Andere gezondheidsproblemen aanpakken
Een hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte verhogen het risico op hartaandoeningen. Deze moeten zeker aangepakt worden om het risico op een hartaanval te verminderen. Ook diabetes mellitus is een grote risicofactor voor een hartziekte, en daarom moeten vrouwen ervoor zorgen dat de bloedsuikerspiegel onder controle blijft.

Aspirine nemen
Een vrouw die een hartaanval heeft gehad, krijgt mogelijk het advies om dagelijks een lage dosis aspirine in te nemen om een andere hartaanval te voorkomen. Aspirine verhoogt echter het risico op bloedingen. Daarom is dagelijkse aspirinetherapie niet aanbevolen voor vrouwen die nog nooit een hartaanval hebben gehad. Mensen mogen alleszins nooit zelf aspirine nemen om hartziekten te voorkomen. Enkel een arts kan de risico’s en voordelen afwegen.

Behandelplan volgen
Vrouwen moeten alle medicijnen nemen zoals voorgeschreven, zoals bloeddrukmedicatie, bloedverdunners en aspirine.

Gezond eten
Vrouwen opteren het best voor volle granen, diverse groenten en fruit, vetarme of vetvrije zuivelproducten en mager vlees. Verzadigde vetten of transvetten, toegevoegde suikers en grote hoeveelheden zout zijn uit den boze. Een hartgezonde, evenwichtige voeding is met andere woorden aanbevolen.

Gezond gewicht handhaven
Een arts weet welk gewicht het beste past bij de vrouw. Vrouwen met overgewicht verliezen het best gewicht zodat de bloeddruk verlaagt en het risico op diabetes type 2 ook vermindert.

Regelmatige lichaamsbeweging uitvoeren
Iedereen moet dagelijks minstens dertig minuten lopen of een andere vorm van lichaamsbeweging uitoefenen om de kans op een hartaanval te verkleinen.

Stoppen met roken
Rokers stoppen het best met deze ongezonde gewoonte, en ook de blootstelling aan passieve rook is afgeraden, want dit beschadigt de bloedvaten.

Stress verlichten
Stress doet de bloedvaten vernauwen (vasoconstrictie), wat het risico op hartaandoeningen verhoogt en vooral van coronaire microvasculaire aandoeningen.

Lees verder

• Hartaanval (hartinfarct): Beperkte bloedstroom naar hart
• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte
• Hartrevalidatie: Revalidatieprogramma na hartproblemen
• Angina pectoris: Pijn op de borst, teken van hartaanval
• EHBO bij een hartaanval: Hartmedicatie en/of reanimatie