Chronisch huidpulken: Dwangmatig pulken aan de huid

Chronisch huidpulken is een psychische aandoening waarbij een persoon herhaaldelijk en dwangmatig aan de huid pulkt, krabt, knijpt of wrijft. Hoewel de exacte oorzaak nog niet volledig bekend is, wordt chronisch huidpulken vaak in verband gebracht met obsessieve-compulsieve stoornissen. Deze aandoening kan zowel fysieke als mentale schade veroorzaken. De behandeling omvat doorgaans medicatie en gedragstherapie. Over het algemeen zijn de vooruitzichten voor patiënten die behandeld worden goed.

• Synoniemen voor chronisch huidpulken
• Epidemiologie van dermatillomanie
• Mechanisme van chronisch huidpulken
• Oorzaken van dwangmatig pulken aan de huid
• Risicofactoren voor excoriatiestoornis
• Risicogroepen voor chronisch huidpulken
• Symptomen
• Locatie van het pulken
• Tekenen en aanwijzingen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van psychische aandoening
• Medicatie
• Cognitieve gedragstherapie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie en zelfzorg

Synoniemen voor chronisch huidpulken

Chronisch huidpulken staat ook bekend onder verschillende synoniemen, waaronder:

• compulsieve huidmanipulatie
• dermatillomanie
• excoriatiestoornis
• huidpulkstoornis
• neurotische excoriatie
• pathologisch huidkrabben
• psychogene excoriatie
• skin picking disorder
• titillomanie

Epidemiologie van dermatillomanie

Chronisch huidpulken, ook bekend als dermatillomanie, is een aandoening die wereldwijd voorkomt, maar vaak ondergerapporteerd blijft vanwege stigma en schaamte. Het treft zowel mannen als vrouwen, hoewel het vaker bij vrouwen wordt gerapporteerd. Studies suggereren dat dermatillomanie vooral begint in de adolescentie, vaak samen met andere psychologische aandoeningen zoals angststoornissen en obsessieve-compulsieve stoornis (OCD). Er zijn aanwijzingen dat genetische en omgevingsfactoren bijdragen aan het ontwikkelen van chronisch huidpulken.

Incidentie en prevalentie
In epidemiologisch onderzoek varieert de prevalentie van chronisch huidpulken, afhankelijk van de gebruikte diagnostische criteria. Geschat wordt dat ongeveer 1,4% tot 5% van de bevolking in verschillende mate symptomen vertoont. Vanwege het verborgen karakter van de aandoening wordt vermoed dat het werkelijke aantal hoger ligt.

Demografische factoren
Demografische gegevens tonen aan dat chronisch huidpulken vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 3:1. De aandoening ontwikkelt zich vaak tussen de leeftijd van 12 en 16 jaar, een periode waarin adolescenten kwetsbaarder zijn voor psychologische stressoren en hun lichaam zich snel ontwikkelt.

Mechanisme van chronisch huidpulken

[/H]
Chronisch huidpulken wordt beschouwd als een impulsieve gedragsstoornis die verband houdt met obsessief-compulsieve kenmerken. Hoewel de exacte oorzaak onbekend is, wordt aangenomen dat psychologische en neurologische factoren een rol spelen in de ontwikkeling van de aandoening.

Neurologische aspecten
Onderzoek suggereert dat afwijkingen in de hersengebieden die betrokken zijn bij impulscontrole, zoals de prefrontale cortex, bijdragen aan de impulsieve aard van huidpulken. Disregulatie van neurotransmitters, zoals serotonine, kan ook een rol spelen in het ontstaan van herhaaldelijke huidmanipulatie.

Psychologische triggers
Chronisch huidpulken kan worden verergerd door stress, angst of verveling. Patiënten geven vaak aan dat het pulken een tijdelijke verlichting biedt van negatieve emoties, ondanks de fysieke schade. Deze gewoonte kan geleidelijk escaleren en leiden tot aanzienlijke huidbeschadiging, littekens en infecties.

Oorzaken van dwangmatig pulken aan de huid

Chronisch huidpulken, ook bekend als dermatillomanie, heeft een complexe oorsprong waarbij biologische, psychologische en omgevingsfactoren een rol spelen. De exacte oorzaken variëren per patiënt, maar studies suggereren dat verschillende factoren bijdragen aan het ontstaan en de voortzetting van deze stoornis. Hieronder volgt een uitgebreide bespreking van de belangrijkste oorzaken.

Genetische aanleg
Genetische factoren lijken een belangrijke rol te spelen bij de ontwikkeling van dermatillomanie. Onderzoek toont aan dat er vaak een familiaire component is bij patiënten met impulsieve en obsessieve gedragingen, zoals chronisch huidpulken. Bij patiënten met een familiegeschiedenis van psychiatrische stoornissen, zoals obsessief-compulsieve stoornis (OCD), is het risico op dermatillomanie hoger. Genetische aanleg kan ook de werking van neurotransmitters beïnvloeden, wat kan leiden tot een verhoogde impulsiviteit en herhaaldelijk huidmanipulatie.

Neurologische oorzaken
Chronisch huidpulken wordt vaak geassocieerd met afwijkingen in bepaalde hersengebieden die impulscontrole en emotieregulatie reguleren. Met name de prefrontale cortex, betrokken bij besluitvorming en impulscontrole, en de amygdala, betrokken bij emotionele verwerking, worden genoemd in neurologisch onderzoek naar dermatillomanie. Ook afwijkingen in het dopaminerge en serotonerge systeem, neurotransmittersystemen die onder andere het beloningssysteem in de hersenen reguleren, kunnen bijdragen aan de neiging tot herhaaldelijk pulken.

Psychologische factoren
Bij veel patiënten spelen psychologische factoren een belangrijke rol in het ontstaan van chronisch huidpulken. Angst, stress, verveling en negatieve emoties worden vaak als trigger ervaren voor het pulken. Deze handeling biedt voor sommige patiënten een tijdelijke verlichting van negatieve gevoelens, waardoor er een patroon ontstaat waarin huidpulken wordt ingezet als een copingmechanisme. Het gebrek aan andere gezonde copingstrategieën kan dit gedrag versterken en verergeren.

Impulscontroleproblemen
Chronisch huidpulken wordt geclassificeerd als een impulscontroleprobleem. Patiënten ervaren vaak een sterke drang om te pulken, die moeilijk te weerstaan is. Deze impulsieve gedragsstoornis wordt gekenmerkt door herhaaldelijke gedragingen die worden uitgevoerd ondanks negatieve gevolgen. Impulsiviteit kan versterkt worden door onderliggende stoornissen, zoals aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) en andere gedragsstoornissen.

Omgevingsfactoren
Naast biologische en psychologische oorzaken kunnen ook omgevingsfactoren bijdragen aan dermatillomanie. Omgevingsstressoren, zoals hoge werkdruk, conflicten in relaties, of een gebrek aan sociale steun, kunnen leiden tot verhoogde stress en de neiging om te pulken. Bovendien kan huidpulken een aangeleerde reactie zijn die zich ontwikkelt als een manier om met deze stress om te gaan. Bij sommige patiënten kan huidpulken ook worden uitgelokt door triggers in de omgeving, zoals spiegels of huidonregelmatigheden die visueel opvallen.

Lichamelijke triggers
Lichamelijke huidonregelmatigheden, zoals puistjes, littekens of korstjes, fungeren vaak als triggers voor patiënten met dermatillomanie. De aanwezigheid van deze onregelmatigheden kan het verlangen aanwakkeren om te pulken, wat uiteindelijk leidt tot verdere huidbeschadiging en een vicieuze cirkel creëert. Patiënten rapporteren vaak een onweerstaanbare drang om deze onregelmatigheden te verwijderen, wat het gedrag verder versterkt en bijdraagt aan de chronische aard van de stoornis.

Comorbiditeit met andere psychische aandoeningen
Dermatillomanie gaat vaak gepaard met andere psychische stoornissen. Angststoornissen, depressie, obsessief-compulsieve stoornis (OCD) en soms ook eetstoornissen worden vaak geassocieerd met chronisch huidpulken. De aanwezigheid van comorbide aandoeningen kan de symptomen van dermatillomanie verergeren en de effectiviteit van behandeling bemoeilijken. Patiënten met deze bijkomende aandoeningen gebruiken huidpulken mogelijk als een manier om met onderliggende emoties en psychische symptomen om te gaan.

Risicofactoren voor excoriatiestoornis

Chronisch huidpulken komt vaker voor bij personen met een obsessief-compulsieve stoornis (OCD) en bij hun familieleden dan in de algemene bevolking. Dit suggereert een mogelijke genetische aanleg voor de aandoening. Daarnaast is er een verband met trichotillomanie (haartrekken) en ernstige depressieve stoornissen. Andere vormen van repetitief dwangmatig gedrag, zoals nagelbijten, kunnen ook samen voorkomen met chronisch huidpulken. Bovendien kunnen infecties, huiduitslag (zoals acne of eczeem), of verwondingen aan de huid gebieden vormen die een risicofactor kunnen zijn. Wanneer patiënten beginnen te pulken aan deze beschadigde huidgebieden, kan dit leiden tot een vicieuze cirkel van verder pulken en krabben.

Risicogroepen voor chronisch huidpulken

Hoewel chronisch huidpulken mensen van alle leeftijden en achtergronden kan treffen, zijn er bepaalde risicogroepen die een verhoogde kans lopen op het ontwikkelen van deze aandoening.

Patiënten met psychische aandoeningen
Mensen met psychische aandoeningen, zoals angststoornissen, depressie en OCD, lopen een groter risico op dermatillomanie. Deze patiënten gebruiken het pulken mogelijk als een coping-mechanisme om negatieve emoties te beheersen, wat leidt tot een patroon van herhaaldelijk huidbeschadigend gedrag.

Adolescenten en jongvolwassenen
Chronisch huidpulken begint vaak in de adolescentie, een periode van verhoogde emotionele en sociale stress. Jongeren kunnen het pulken ontwikkelen als een manier om met stress om te gaan, wat de kans op langdurige gewoontevorming vergroot.

Patiënten met familiegeschiedenis van obsessieve-compulsieve stoornis
Een genetische aanleg kan een rol spelen in de ontwikkeling van huidpulken. Patiënten met een familiegeschiedenis van OCD hebben mogelijk een verhoogde kwetsbaarheid voor impulsieve gedragsstoornissen, waaronder dermatillomanie.

Symptomen

Mensen met een excoriatiestoornis hebben een herhaalde drang of impuls om aan hun huid te pulken, wat leidt tot zowel psychologische als fysieke schade.

Locatie van het pulken

Het pulken vindt het vaakst plaats aan het gezicht, maar kan ook voorkomen op andere frequente locaties zoals de armen, de benen, de rug, het tandvlees, de nek, de schouders, de hoofdhuid, de buik, de borst, de vingernagels, de nagelriemen en de teennagels. Patiënten pulken vaak aan gezonde huid, kleine huidonregelmatigheden (zoals puistjes of eelt), letsels of korstjes.

Tekenen en aanwijzingen

Afleveringen van huidpulken worden vaak voorafgegaan door of gepaard met spanning, angst of stress. Tijdens deze momenten ervaren patiënten vaak een dwangmatige neiging om te pulken, wrijven, knijpen of krabben aan een huidoppervlak, vaak op de plaats van een waargenomen huiddefect. Het pulken kan een gevoel van opluchting of voldoening geven. De frequentie varieert van meerdere keren per dag tot sessies die uren kunnen duren. Meestal gebruiken patiënten hun vingers, maar sommigen gebruiken gereedschappen zoals pincetten, tanden of naalden.

Alarmsymptomen

Hoewel chronisch huidpulken vaak als een 'onschuldige' gewoonte wordt beschouwd, zijn er bepaalde symptomen die wijzen op ernstigere problemen en mogelijk medische tussenkomst vereisen.

Aanhoudende huidinfecties
Patiënten die hun huid blijven beschadigen, lopen het risico op herhaalde infecties. Symptomen zoals roodheid, zwelling, pijn en afscheiding kunnen duiden op een bacteriële infectie, die behandeling met antibiotica vereist.

Diepe littekenvorming en huidverkleuring
Chronisch huidpulken kan leiden tot blijvende schade, zoals littekens en verkleuring van de huid. Wanneer littekenvorming ernstig is, kan dit niet alleen fysiek belastend zijn maar ook het zelfbeeld en de kwaliteit van leven van de patiënt negatief beïnvloeden.

Psychische nood en vermijding van sociale situaties
Voor veel patiënten kan dermatillomanie psychisch zeer belastend zijn, wat leidt tot gevoelens van schaamte en angst. Als gevolg hiervan kunnen patiënten sociale situaties vermijden of zich isoleren, wat een negatieve invloed kan hebben op hun relaties en algeheel welzijn.

Diagnose en onderzoeken

Voor de diagnose van excoriatiestoornis moeten de volgende criteria worden vervuld:

• De symptomen zijn niet het gevolg van een stof, medische aandoening, psychische stoornis of huidziekte.
• Er zijn herhaalde pogingen gedaan om het gedrag te stoppen, maar recidieven treden voortdurend op.
• Er is sprake van klinisch significant leed of een aantasting van de levenskwaliteit door de aanwezige symptomen.
• Er is terugkerend huidpulken dat resulteert in huidletsels.

Behandeling van psychische aandoening

De behandeling van chronisch huidpulken bestaat vaak uit een combinatie van medicatie en cognitieve gedragstherapie.

Medicatie

De behandeling omvat vaak het voorschrijven van selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's), een soort antidepressiva die helpt bij het verminderen van obsessieve gedachten en dwangmatig gedrag. Andere medicijnen zoals anticonvulsiva en antipsychotica kunnen ook effectief zijn.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie richt zich op het begrijpen van de relatie tussen gedachten en gedragspatronen, en helpt patiënten om repetitief gedrag te verminderen. Patiënten leren technieken om hun gedachten te veranderen, wat hen kan helpen om het pulken aan hun huid te verminderen.

Prognose

Chronisch huidpulken is vaak een chronische aandoening, gekenmerkt door perioden van remissie afgewisseld met opflakkeringen van de symptomen. Zonder behandeling kan het huidpulken maanden of jaren aanhouden. Patiënten die tijdig en effectief behandeld worden, hebben doorgaans goede vooruitzichten.

Complicaties

Excoriatiestoornis kan verschillende complicaties veroorzaken, waaronder:

• Bloeding
• Epidermaal abces
• Huidinfectie op de plaats van pulken
• Fysieke littekens en misvorming
• Mentaal: intense gevoelens van hulpeloosheid, schuldgevoel en schaamte, zelfmoordgedachten of zelfmoordpogingen
• Nekpijn of rugpijn door langdurige voorovergebogen posities tijdens het pulken
• Sepsis (bloedvergiftiging)
• Weefselschade (in sommige gevallen is zelfs een huidtransplantatie nodig)

Preventie en zelfzorg

Hoewel volledige preventie van chronisch huidpulken moeilijk te bereiken is, kunnen de volgende strategieën helpen om het risico te verminderen en de symptomen te beheren:

• Het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen voor stress en angst, zoals mindfulness en ontspanningstechnieken.
• Regelmatige psychotherapie om de oorzaken van het dwangmatige gedrag te identificeren en te behandelen.
• Het vermijden van triggers die huidpulken kunnen uitlokken, zoals bepaalde huidproblemen of stressvolle situaties.
• Het onderhouden van een goede huidverzorgingsroutine om huidproblemen te minimaliseren en te voorkomen.

Lees verder

• Obsessief-compulsieve stoornis: Obsessie en dwanghandelingen