Familiaire hypercholesterolemie: Verhoogd cholesterolgehalte

Familiaire hypercholesterolemie is een erfelijke aandoening waarbij het LDL-cholesterolgehalte in het bloed (slechte cholesterol) reeds in de kindertijd sterk verhoogd is. Dit leidt tot een vernauwing of blokkering van bloedvaten, wat het risico op vroegtijdige hart- en vaatziekten verhoogt. Een kind komt reeds ter wereld met deze aandoening die bestaat in twee vormen. Het is belangrijk om naast medicatie de levensstijl aan te passen bij familiaire hypercholesterolemie.

• Oorzaken van aangeboren verhoogd cholesterolgehalte
• Soorten van familiaire hypercholesterolemie
• Heterozygote familiaire hypercholesterolemie
• Epidemiologie
• Oorzaken en erfelijkheid
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Prognose
• Homozygote familiaire hypercholesterolemie
• Epidemiologie
• Oorzaken en erfelijkheid
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Prognose
• Behandeling
• Nieuwe behandelingsopties
• PCSK9-remmers
• Gentherapie
• Voedings- en leefstijlinterventies
• Preventie en Nazorg
• Levensstijlveranderingen
• Regelmatige controles
• Medicatie en behandeling

Oorzaken van aangeboren verhoogd cholesterolgehalte

Deze aandoening is het resultaat van een defect lipoproteïne (LDL) receptorgen met lage dichtheid. Het defect is meestal aanwezig op chromosoom 19. Door het defect is het lichaam niet in staat om lipoproteïne met lage dichtheid (LDL of slechte cholesterol) uit het bloed te verwijderen. Dit resulteert in een hoog LDL-niveau in het bloed. Hierdoor heeft de patiënt meer kans op een vernauwing van de slagaders door atherosclerose (slagaderverkalking) op jonge leeftijd.

Soorten van familiaire hypercholesterolemie

De aandoening wordt meestal op een autosomaal dominante manier door families doorgegeven (heterozygote familiaire hypercholesterolemie). Sporadisch komen patiënten ter wereld met een autosomaal recessieve vorm, namelijk homozygote familiaire hypercholesterolemie. Deze laatste vorm is het meest ernstige waarbij onbehandeld zelfs kinderen al lijden aan een hart- of vaatziekte.

Heterozygote familiaire hypercholesterolemie

Epidemiologie

Deze aandoening komt bij 1 op 250-500 mensen wereldwijd voor. Er is een verhoogde prevalentie in sommige raciale groepen (bijvoorbeeld Franse Canadezen, Finnen, Zuid-Afrikanen).

Oorzaken en erfelijkheid

Meer dan 150 verschillende mutaties (veranderingen) in de LDL-receptor zijn beschreven. Door het genetische defect is er een onderproductie of malproductie van de LDL-cholesterolopnamereceptor in de lever. Heterozygote familiaire hypercholesterolemie is een autosomaal dominante monogene aandoening waarbij de patiënt de genetische mutatie van één ouder geërfd heeft.

Symptomen

De meeste patiënten met deze aandoening blijven onopgemerkt. Patiënten hebben mogelijk geen fysieke symptomen. Aanwezige symptomen omvatten een xanthomateuze verdikking van de achillespezen en xanthomen over de buig- en strekpezen van de vingers. Er kunnen ook rond de ogen gele cholesterolafzettingen aanwezig zijn, zoals xanthelasma.

Diagnose en onderzoeken

Meer dan 90% van de patiënten met heterozygote familiaire hypercholesterolemie heeft geen diagnose van de ziekte gekregen, meestal doordat ze geen symptomen ervaren. De diagnose is gemakkelijker te stellen als typische klinische kenmerken aanwezig zijn. Volwassenen met de ziekte hebben onbehandelde LDL-spiegels die variëren van 190 mg/dL tot 400 mg/dL of zelfs nog hoger. Kinderen met de aandoening hebben over het algemeen LDL-niveaus boven 160 mg/dL, maar bij kinderen kunnen deze niveaus lager zijn. Hoge HDL-niveaus zijn wenselijk en beschermen tegen een coronaire hartziekte (aandoening aan de kransslagaders). Hoge LDL-spiegels zijn daarentegen ongewenst en dragen bij aan de ontwikkeling van coronaire hartziekte.

Prognose

Vijftig procent van de mannen die gediagnosticeerd zijn met de ziekte sterft op zestigjarige leeftijd. Indien onbehandeld is de meest voorkomende doodsoorzaak een coronaire hartziekte.

Homozygote familiaire hypercholesterolemie

Epidemiologie

Homozygote familiaire hypercholesterolemie is zeer zeldzaam. Dit komt voor bij 1 op 160.000 mensen.

Oorzaken en erfelijkheid

Er zijn drie verschillende genen waarbij mutaties mogelijk zijn bij deze vorm van familiaire hypercholesterolemie. De aangetaste kinderen hebben geen LDL-receptoren in de lever. Ze hebben een enorm verhoogde LDL-cholesterolconcentratie en massale afzettingen van lipiden in slagaderwanden, de aorta en de huid. Als beide ouders lijden aan de aandoening, is er een kans van 25% dat hun kind of kinderen ook lijden aan homozygote familiaire hypercholesterolemie. Als een kind echter de diagnose krijgt van homozygote familiaire hypercholesterolemie, betekent dit dat beide ouders lijden aan een vorm van familiaire hypercholesterolemie.

Symptomen

Homozygote hypercholesterolemie leidt tot agressieve atherosclerose (vernauwing en blokkering van bloedvaten) en is nog ernstiger dan de heterozygote vorm. Dit proces begint al voor de geboorte en kent een snel verloop. Hierdoor zijn de kransslagaders, halsslagaders, de aorta en de aortaklep aangetast. Volgende symptomen komen voor bij homozygote hypercholesterolemie:

• hartgeruis: Een hartgeruis resulteert uit de vernauwing van de opening van de aortaklep door de ophoping van cholesterol. Een kind met een aortaklepaandoening en een hoge LDL-spiegel heeft mogelijk homozygote hypercholesterolemie.
• hartziekte: De cholesterolplaque bouwt zich op in de kransslagaders die bloed leveren aan het hart. Een blokkering van de bloedstroom naar het hart veroorzaakt pijn op de borst, kortademigheid, duizeligheid of een onregelmatige hartslag.
• hoornvliesboog: Een hoornvliesboog is een grijsachtige tot witte cholesterolring rond de iris. Een hoornvliesboog op jonge leeftijd duidt mogelijk op homozygote hypercholesterolemie.
• xanthomen: Xanthomen zijn verzamelingen van cholesterol onder de huid of pezen, zoals de billen, de huidplooien, de pezen aan de enkels en handen, en ook rond de ogen. Deze gele bultjes zijn klein en niet altijd goed zichtbaar. Kinderen hebben in de vroege kinderjaren vaak xanthomen zonder enig teken van hartproblemen.

Diagnose en onderzoeken

Deze vorm van familiaire hypercholesterolemie is vast te stellen door middel van genetisch onderzoek of een klinische diagnose. Speciale hartonderzoeken zoals een ECG (echocardiografie), een CT-angiografie of een hartkatheterisatie zijn aanbevolen om de aortaklep en kransslagaders te controleren bij de diagnose en dit ten minste om de vijf jaar. Het cholesterolgehalte is bij patiënten met deze vorm van de aandoening vaak erg hoog (> 300 mg/dL).

Prognose

Patiënten met homozygote familiaire hypercholesterolemie ervaren onbehandeld vroegtijdig een hartaanval, een beroerte of zelfs een vernauwing van de hartkleppen.

Behandeling

Familiaire hypercholesterolemie is behandelbaar en zeker wanneer de arts de diagnose tijdig stelt. De patiënt zorgt voor een gezonde levensstijl: niet roken, regelmatige lichaamsbeweging, een gezonde en evenwichtige voeding met weinig verzadigde vetten, transvetten en zout. Daarnaast nemen patiënten cholesterolverlagende medicatie (statines). Voor sommige patiënten met ernstige hypercholesterolemie is een LDL-aferese nodig. Dit is een zeer eenvoudige procedure waarbij de arts LDL-cholesterol wekelijks of tweewekelijks verwijdert uit het bloed.

Nieuwe behandelingsopties

In de afgelopen jaren zijn er nieuwe behandelingsopties voor familiaire hypercholesterolemie ontwikkeld:

PCSK9-remmers

PCSK9-remmers zijn een klasse van geneesmiddelen die de LDL-cholesterolspiegels effectief verlagen door de afbraak van LDL-receptoren te blokkeren. Dit helpt bij het verhogen van het aantal LDL-receptoren op de levercellen, wat de opname van LDL uit het bloed bevordert. Voorbeelden van PCSK9-remmers zijn alirocumab en evolocumab.

Gentherapie

Gentherapie is een veelbelovende behandelingsoptie die gericht is op het corrigeren van de onderliggende genetische defecten die verantwoordelijk zijn voor familiaire hypercholesterolemie. Onderzoek naar deze therapieën is nog in de experimentele fase, maar er zijn veelbelovende resultaten in diermodellen en vroege klinische proeven.

Voedings- en leefstijlinterventies

Naast medicamenteuze behandelingen kunnen voedings- en leefstijlinterventies, zoals het verminderen van de inname van verzadigde vetten en transvetten, bijdragen aan een betere beheersing van de cholesterolniveaus en een algehele verbetering van de gezondheid.

Preventie en Nazorg

Om het risico op complicaties te minimaliseren en een goede gezondheid te behouden, zijn de volgende preventieve maatregelen en nazorgrichtlijnen belangrijk:

Levensstijlveranderingen

• Het volgen van een dieet dat arm is aan verzadigde vetten, transvetten en cholesterol.
• Regelmatige lichaamsbeweging, zoals aanbevolen door een arts of voedingsdeskundige.
• Het vermijden van roken en het beperken van alcoholgebruik.

Regelmatige controles

• Periodieke bloedonderzoeken om de cholesterolspiegels te monitoren.
• Regelmatige cardiologische controles om de gezondheid van het hart en de bloedvaten te beoordelen.

Medicatie en behandeling

• Het trouw volgen van het voorgeschreven medicatieschema, zoals statines of andere cholesterolverlagende middelen.
• Overleg met de arts over de noodzaak van aanvullende behandelingen of interventies.
• Het aanpassen van de behandeling indien nodig op basis van de voortgang en eventuele bijwerkingen.