Leukocyten in ontlasting: oorzaken witte bloedcellen in poep

De medische benaming van leukocyten in de ontlasting is 'fecale leukocytose'. De leukocyten of witte bloedcellen vormen een deel van je afweersysteem of immuunsysteem. Ontlastingsonderzoek is een belangrijk diagnostisch hulpmiddel wanneer een arts moet uitzoeken of je lijdt aan een vorm van spijsverteringskanaalstoornis of maag-darminfecte. Als een patholoog leukocyten in je ontlasting aantreft, kan dit wijzen op een verscheidenheid aan ziekten en aandoeningen die van invloed zijn op het maag-darmkanaal. Wanneer je diarree hebt die niet verdwijnt met behandeling met reguliere antibiotica, dan vraagt ​​de arts meestal om een ontlastingsonderzoek om erachter te komen wat voor soort ziekte de klachten veroorzaakt. Meestal worden de resultaten geclassificeerd als 'weinig', 'matig' en 'veel' witte bloedcellen in het ontlastingsmonster. De exacte waarden variëren enigszins van laboratorium tot laboratorium.

• Leukocyten in ontlasting of poep
• Witte bloedcellen in je poep
• Afwezigheid van leukocyten
• Beperkte aanwezigheid van leukocyten
• Veel leukocyten
• Definitieve diagnose
• Oorzaken van leukocyten in ontlasting
• Darminfectie
• Chronische inflammatoire darmziekten
• Diverticulitis: wanneer uitstulpingen in de darmen ontsteken
• Ischemische colitis: als de bloedtoevoer naar de darmen faalt
• Voedselallergieën en voedselintoleranties
• Viraal versus bacterieel: de zoektocht naar de oorzaak van leukocyten in je ontlasting
• Wat gebeurt er bij virale diarree?
• De cijfers en het belang van onderscheid
• Het juiste behandelpad volgen
• Diagnostische methoden: meer dan alleen een ontlastingsonderzoek
• Endoscopie: een directe blik op de darmen
• Bloedonderzoek voor ontstekingsmarkers: de stille signalen
• Beeldvorming: van echografie tot MRI
• Calprotectine-test: meten van darmontsteking in de ontlasting
• Ontlastingskweek: specifiek testen op bacteriën, virussen en parasieten

Leukocyten in ontlasting of poep

Leukocyten komen normaal niet voor in ontlasting als er geen sprake is van een infectie of andere ontstekingsprocessen. Fecale leukocytose is een reactie op een infectie met micro-organismen die in weefsels binnendringen of toxines (gifstoffen) produceren, wat weefselbeschadiging veroorzaakt. Leukocyten in de ontlasting of poep worden vaak aangetroffen bij patiënten met shigellose (een ernstige darminfectie die wordt veroorzaakt door een shigellabacterie), salmonellose (een besmettelijke darmziekte die wordt veroorzaakt door een salmonellabacterie) en soms bij amoebiasis (een parasitaire darminfectie die wordt veroorzaakt door Entamoeba histolytica). Mononucleaire cellen worden gevonden bij buiktyfus of tyfeuze koorts. Colitis ulcerosa wordt ook geassocieerd met fecale leukocytose of witte bloedcellen in je poep. Hoe groter het aantal leukocyten, hoe groter de kans dat een invasieve pathogeen (ziekteverwekker) aanwezig is. De vondst van veel fecale leukocyten is een goede indicator voor de aanwezigheid van een invasieve microbiologische pathogeen zoals salmonella of shigella. Weinig of geen leukocyten en veel erythrocyten (rode bloedcellen) suggereert amebiasis. Fecale leukocyten worden zelden gezien bij diarree veroorzaakt door andere parasieten of virussen.

Witte bloedcellen in je poep

Afwezigheid van leukocyten

Het hebben van diarree betekent niet dat er ook leukocyten in je ontlastingsmonster worden aangetroffen. Afwezigheid van leukocyten is meestal indicatief voor diarree die wordt veroorzaakt door een virus. Virale diarree wordt meestal veroorzaakt door het Norovirus, wat buikgriep veroorzaakt. Naast virale diarree, kan de afwezigheid van leukocyten, samen met alle symptomen van diarree, ook worden gezien bij patiënten die lijden aan ziekten zoals cholera en diarree als gevolg van parasieten zoals E. colibacterie. Als een persoon echter geen leukocyten heeft, maar nog steeds veel rode bloedcellen in de ontlasting heeft, dat wil zeggen zichtbaar bloed in de ontlasting, dan kan het een geval van amoebiasis zijn; een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de parasiet Entamoeba histolytica.

Beperkte aanwezigheid van leukocyten

Wat betekent de aanwezigheid van witte bloedcellen in je ontlasting? Matige aanwezigheid van polymorfonucleaire leukocyten in de ontlasting van een persoon kan duiden op een pathogene infectie van het spijsverteringskanaal. Shigellose (bacillaire dysenterie) is een veelvoorkomende oorzaak van leukocytose in de ontlasting en is ook een van de courante infectieuze oorzaken van waterige diarree. Shigella-infectie wordt meestal veroorzaakt door fecale-orale overdracht van de boosdoener. Naast diarree zijn koorts, koude rillingen, braken, maagpijn, darmkrampen en lichaamspijn ook veel voorkomende symptomen van shigellose.

Veel leukocyten

De aanwezigheid van veel leukocyten in de ontlasting is meestal een teken van een ernstige darminfectie, zoals buiktyfus of tyfeuze koorts; een darminfectie met bacteriën van de soort Salmonella typhi. Deze aandoening wordt gekenmerkt door hevige buikpijn en de beruchte tyfeuze koorts (hoge koorts), evenals hoofdpijn, verwardheid, algemeen ziek voelen en bloederige diarree. Het overheersende type leukocyten dat wordt gezien in ontlasting bij tyfeuze koorts zijn monocyten; grote, mononucleaire (éénkernige) witte bloedcellen. Andere aandoeningen waarbij er hoge concentraties witte bloedcellen in de ontlasting kunnen zijn, zijn colitis ulcerosa, invasieve E. coli-infectie, soms onbehandelde shigellose, enz. In de meeste gevallen echter, als het aantal witte bloedcellen tussen gemiddeld tot veel ligt, wordt meestal een tijdelijke diagnose van shigellose of salmonellose gemaakt. Soms kan zelfs gastro-enteritis (buikgriep) als gevolg van Campylobacter jejuni (een bacterie die kan voorkomen in met name vlees en vleesproducten en vooral in kip), een oorzaak zijn van de aanwezigheid van talrijke witte bloedcellen in de ontlasting.

Definitieve diagnose

De aanwezigheid van witte cellen in je ontlasting leidt niet tot een verandering in de ontlastingkleur. Daarom is onderzoek van je poep in het laboratorium aangewezen. Soms kan zelfs een niet-pathogene gerelateerde oorzaak van darmproblemen verantwoordelijk zijn voor vals-positieve fecale leukocyten. Dit omvat inflammatoire darmaandoeningen, ischemische colitis, diverticulitis of colitis ulcerosa. Inflammatoire diarree met een dergelijke niet-infectieuze oorzaak kan positief scoren op de aanwezigheid van leukocyten. De aanwezigheid of afwezigheid van leukocyten in de ontlasting is dus niet voldoende om tot een definitieve diagnose van een ziekte te komen. Daarom kan een definitieve diagnose van een aandoening alleen worden gemaakt nadat rekening is gehouden met verschillende andere klachten en symptomen en testresultaten.

Oorzaken van leukocyten in ontlasting

Darminfectie

Inflammatoire diarree kan worden veroorzaakt door bacteriën zoals Clostridium difficile (C. diff.), Salmonella, shigella of campylobacter. In deze gevallen kan een arts je ontlasting testen op witte bloedcellen, wat een ontsteking in het spijsverteringskanaal zal bevestigen.

Leukocyten in de ontlasting: De aanwezigheid van deze leukocyten wijst erop dat het immuunsysteem actief bezig is met het bestrijden van een infectie of ontsteking in het spijsverteringskanaal. Dit helpt artsen om de juiste diagnose te stellen en te bepalen welke behandeling het meest geschikt is, zoals het gebruik van antibiotica bij bacteriële infecties of andere ontstekingsremmende middelen.

Bij infecties zoals Clostridium difficile kan dit type ontlastingstest cruciaal zijn om de juiste therapie te starten, omdat deze bacterie vaak verband houdt met eerdere antibioticagebruik en leidt tot ernstige darmontsteking, vooral bij ziekenhuispatiënten. Campylobacter is daarentegen een veelvoorkomende oorzaak van voedselvergiftiging en kan eveneens leiden tot inflammatoire diarree.

Chronische inflammatoire darmziekten

Chronische inflammatoire darmziekten is de verzamelnaam voor colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn en de tussenvorm indeterminate colitis. Colitis ulcerosa is een inflammatoire darmaandoening die de dikke darm aantast en die op de juiste manier moet worden behandeld. Het kan een verstoring van de dagelijkse activiteiten veroorzaken vanwege frequente aanvallen van diarree, pijn en vermoeidheid. De ziekte van Crohn kan elk deel van het spijsverteringskanaal beïnvloeden en ontsteking en zwelling veroorzaken. Buikpijn, diarree en moeheid zijn de meest voorkomende klachten van Crohn. De aanwezigheid van witte bloedcellen in ontlasting kan een indicator zijn dat er een ontsteking in het spijsverteringskanaal aanwezig is.

Leukocyten in de ontlasting: Bij patiënten met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa zijn de darmwanden chronisch ontstoken. Leukocyten worden constant aangetrokken naar de ontstekingshaarden in de darmen, waardoor ze vaak in grote hoeveelheden in de ontlasting aanwezig zijn. Dit kan gepaard gaan met bloederige diarree, buikpijn en gewichtsverlies.

• Anja, een 30-jarige vrouw met colitis ulcerosa, werd opnieuw opgenomen in het ziekenhuis na een plotselinge opflakkering van haar ziekte. De artsen voerden een ontlastingsonderzoek uit en vonden grote aantallen leukocyten, wat duidde op een acute ontsteking. Met de juiste medicatie en een aangepast dieet wist ze haar ziekte weer onder controle te krijgen.

Diverticulitis: wanneer uitstulpingen in de darmen ontsteken

Diverticulitis is een aandoening waarbij de kleine uitstulpingen (divertikels) in de wand van de dikke darm geïnfecteerd of ontstoken raken. Dit komt vooral voor bij mensen ouder dan 40 jaar, met naar schatting 10% van de bevolking die op een bepaald moment divertikels ontwikkelt. Hoewel niet iedereen met divertikels klachten krijgt, kan een ontsteking van deze zakjes ernstige pijn en ongemak veroorzaken, samen met symptomen zoals koorts, buikpijn en veranderingen in de ontlasting.

Leukocyten in de ontlasting: Tijdens een ontsteking door diverticulitis probeert het lichaam de infectie of ontsteking in de darmwand te bestrijden, waardoor witte bloedcellen naar het getroffen gebied worden gestuurd. Deze leukocyten kunnen vervolgens in de ontlasting terechtkomen. In ernstige gevallen kan diverticulitis leiden tot abcessen of perforaties in de darmwand, wat de ernst van de aandoening benadrukt.

• Stel je voor, meneer Jansen, een 55-jarige man, begon hevige pijn in zijn onderbuik te ervaren, samen met een gevoel van misselijkheid en koorts. Toen zijn arts ontlastingsonderzoek uitvoerde, werden er grote hoeveelheden leukocyten gevonden. Verdere beeldvorming toonde aan dat hij last had van een ontstoken divertikel in zijn dikke darm: diverticulitis. Gelukkig herstelde hij na een kuur met antibiotica en rust, maar zijn arts waarschuwde hem dat hij alert moest blijven op toekomstige ontstekingen.

Ischemische colitis: als de bloedtoevoer naar de darmen faalt

Ischemische colitis ontstaat wanneer er onvoldoende bloedtoevoer naar de dikke darm is. Dit kan leiden tot ontsteking en schade aan het darmweefsel. De oorzaak kan variëren, van lage bloeddruk tot bloedstolsels die de bloedtoevoer naar de darmen blokkeren. Oudere volwassenen zijn bijzonder vatbaar voor ischemische colitis, en het kan gepaard gaan met plotselinge buikpijn, bloederige diarree en soms een algeheel gevoel van zwakte.

Leukocyten in de ontlasting: Omdat ischemische colitis het gevolg is van een verstoring van de bloedtoevoer, ontstaat er schade aan de darmwand die een ontstekingsreactie veroorzaakt. Witte bloedcellen migreren naar het gebied om de schade te herstellen, wat resulteert in leukocyten in de ontlasting.

• Mevrouw de Jong, een 68-jarige vrouw met een voorgeschiedenis van hartproblemen, had plotseling hevige buikpijn en bloederige diarree. Bij ontlastingsonderzoek werden er veel leukocyten aangetroffen, maar geen bacteriën of virussen. Na verder onderzoek concludeerde de arts dat ze leed aan ischemische colitis, waarschijnlijk veroorzaakt door een lage bloeddruk die de bloedtoevoer naar haar darmen had beperkt.

Voedselallergieën en voedselintoleranties

Hoewel voedselallergieën en voedselintoleranties vaak gepaard gaan met symptomen zoals buikpijn, diarree en huidreacties, zijn ze minder bekend als oorzaak van leukocyten in de ontlasting. Bij ernstige allergieën, zoals glutenintolerantie (coeliakie) of lactose-intolerantie, kan de darmwand beschadigd raken, wat leidt tot een ontstekingsreactie. Dit geldt ook voor andere voedselallergieën, zoals allergieën voor noten, melk of schelpdieren.

Leukocyten in de ontlasting: Wanneer het immuunsysteem een allergische reactie op voedsel veroorzaakt, kan dit leiden tot ontstekingen in de darmwand, waarbij witte bloedcellen worden aangetrokken om de ontsteking te bestrijden. Deze leukocyten komen dan in de ontlasting terecht. Coeliakie is een goed voorbeeld van een niet-infectieuze oorzaak waarbij de immuunreactie schade aan de darmen veroorzaakt door de aanwezigheid van gluten in het dieet.

• Tom, een 8-jarig jongetje, leed al maanden aan buikpijn en diarree zonder duidelijke oorzaak. Na het uitsluiten van infecties en andere aandoeningen, bleek dat hij coeliakie had. Ontlastingsonderzoek toonde een verhoogd aantal leukocyten aan, wat aangaf dat zijn lichaam in een continue staat van ontsteking verkeerde door de aanwezigheid van gluten in zijn dieet.

Viraal versus bacterieel: de zoektocht naar de oorzaak van leukocyten in je ontlasting

Het was een regenachtige dinsdag toen Eva, een moeder van twee jonge kinderen, plotseling last kreeg van hevige buikpijn en diarree. Na een week vol ongemak besloot ze eindelijk naar de huisarts te gaan. Haar eerste gedachte? Misschien had ze iets verkeerds gegeten of een bacteriële infectie opgelopen. Maar tot haar verbazing bleek uit het ontlastingsonderzoek dat er geen leukocyten aanwezig waren. Wat kon er dan aan de hand zijn?

Wanneer we spreken over leukocyten (witte bloedcellen) in ontlasting, denken veel mensen meteen aan bacteriële oorzaken, zoals salmonella of shigella. En hoewel deze bacteriën vaak verantwoordelijk zijn voor infecties waarbij veel leukocyten in de ontlasting worden aangetroffen, is het minstens zo belangrijk te weten dat virale infecties zoals het norovirus en het rotavirus géén leukocyten in de ontlasting veroorzaken. Dit maakt de aanwezigheid van leukocyten een cruciale diagnostische aanwijzing bij het onderscheiden tussen virale en bacteriële infecties.

Wat gebeurt er bij virale diarree?

Bij virale infecties van het maag-darmkanaal, zoals het norovirus (verantwoordelijk voor meer dan 50% van alle uitbraken van maag-darmklachten wereldwijd), reageert het immuunsysteem anders. In plaats van de aanwezigheid van leukocyten in de ontlasting, vertonen deze virussen een ander patroon: ze zorgen voor waterige diarree, uitdroging en soms overgeven. Het immuunsysteem blijft actief, maar de leukocyten stapelen zich niet op in de darmen zoals bij bacteriële infecties. Hierdoor blijven ze meestal afwezig in ontlastingsmonsters, wat kan helpen bij het stellen van de juiste diagnose.

De cijfers en het belang van onderscheid

Virale infecties zoals die veroorzaakt door het norovirus komen bijzonder vaak voor. Elk jaar krijgen wereldwijd meer dan 200 miljoen mensen een norovirus-infectie, en in Nederland worden naar schatting 500.000 mensen per jaar getroffen door deze maag-darmklachten. Vooral kinderen onder de vijf jaar en ouderen boven de 65 lopen een verhoogd risico.

• Voorbeeld: In een kinderopvang in Amsterdam brak het rotavirus uit. Tientallen kinderen hadden last van hevige diarree en overgeven, maar bij ontlastingsonderzoek werd géén spoor van leukocyten gevonden. Dit bevestigde dat het om een virale uitbraak ging en dat antibiotica – die vaak worden voorgeschreven bij bacteriële infecties – in dit geval niet effectief zouden zijn.

Het juiste behandelpad volgen

Bij afwezigheid van leukocyten in de ontlasting, zoals bij virale infecties, is de behandeling meestal gericht op het verlichten van symptomen, zoals het voorkomen van uitdroging door voldoende vochtinname. Antibiotica worden vermeden, omdat deze geen effect hebben op virussen en zelfs schadelijk kunnen zijn door de darmflora onnodig te verstoren.

Het vermogen om leukocyten in de ontlasting op te sporen geeft artsen een belangrijk hulpmiddel om snel het onderscheid te maken tussen virale en bacteriële infecties, en zo de juiste behandeling te kiezen.

Conclusie: Het niet aantreffen van leukocyten in de ontlasting kan een belangrijke aanwijzing zijn voor de arts dat het om een virale infectie gaat, zoals het norovirus. Zo'n virus mag dan wel geen witte bloedcellen activeren in de darmen, maar het kan nog steeds voor hevige symptomen zorgen die vragen om zorgvuldige behandeling.

Diagnostische methoden: meer dan alleen een ontlastingsonderzoek

Het is een gewone dinsdag wanneer Sofie, een drukke moeder van twee, zich eindelijk naar de huisarts begeeft. Ze heeft wekenlang last gehad van buikpijn en terugkerende diarree. Na het ontlastingsonderzoek kwamen de resultaten terug: leukocyten in haar ontlasting. De arts was bezorgd. Hoewel leukocyten in de ontlasting wijzen op een ontsteking, zegt dit nog niet alles. Er zijn meer verfijnde methoden nodig om precies te achterhalen wat er aan de hand is. Ontlastingsonderzoek is vaak slechts de eerste stap in een bredere zoektocht naar de oorzaak van het probleem.

Laten we dieper ingaan op de aanvullende diagnostische methoden die worden ingezet wanneer ontlastingsonderzoek op zichzelf geen volledige duidelijkheid biedt.

Endoscopie: een directe blik op de darmen

Een van de meest effectieve manieren om te begrijpen waarom leukocyten in de ontlasting verschijnen, is via een endoscopie. Deze procedure, waarbij een flexibele buis met een camera door de mond of de anus wordt ingebracht, biedt artsen een direct zicht op de binnenkant van het spijsverteringskanaal. Dit is vooral nuttig als er verdenking is op ernstige aandoeningen zoals colitis ulcerosa, ziekte van Crohn, of diverticulitis.

Waarom endoscopie? Het stelt artsen in staat om rechtstreeks te kijken naar de darmwand, ontstekingen te identificeren en zelfs weefselmonsters (biopsieën) te nemen. Deze biopsieën worden vervolgens getest op afwijkingen die mogelijk onzichtbaar blijven bij een simpel ontlastingsonderzoek. Het is alsof je een huis onderzoekt: ontlastingsonderzoek geeft je misschien wat aanwijzingen aan de buitenkant, maar met endoscopie stap je daadwerkelijk naar binnen om het probleem van dichtbij te bekijken.

• Sofie’s arts voerde een endoscopie uit nadat haar ontlastingsonderzoek verhoogde leukocyten aantoonde. Wat de arts vond? Ontstekingen in de dikke darm die kenmerkend zijn voor colitis ulcerosa. Dankzij deze procedure werd een nauwkeurige diagnose gesteld, waarna Sofie de juiste behandeling kon krijgen.

Bloedonderzoek voor ontstekingsmarkers: de stille signalen

Naast een blik op de darmen zelf, kan een arts ervoor kiezen om bloedonderzoek te doen, waarbij specifiek wordt gekeken naar ontstekingsmarkers zoals C-reactief proteïne (CRP) en erytrocytenbezinkingssnelheid (ESR). Dit zijn belangrijke signalen van ontsteking in het lichaam en kunnen helpen om de ernst en het type ontsteking te bepalen.

Waarom bloedonderzoek? Bij patiënten met verhoogde leukocyten in de ontlasting, kunnen deze markers helpen bepalen of er sprake is van een systemische ontsteking die verder gaat dan alleen de darmen. Vooral bij chronische inflammatoire aandoeningen, zoals de ziekte van Crohn, geven deze markers waardevolle informatie over de mate van ontsteking in het hele lichaam (ontstekingswaarden). Een verhoogde CRP-waarde kan wijzen op actieve ontstekingen die snel medische aandacht vereisen.

• Bij Sofie liet bloedonderzoek een verhoogd CRP-niveau zien, wat bevestigde dat haar darmen zich in een acute ontstekingsfase bevonden. Dit hielp de arts om haar behandeling snel te starten en verdere schade te voorkomen.

Beeldvorming: van echografie tot MRI

Hoewel endoscopie en bloedonderzoek de meest gebruikelijke vervolgstappen zijn, kan ook beeldvorming zoals echografie, CT-scans of zelfs MRI-scans worden ingezet. Deze technieken helpen bij het in kaart brengen van ontstekingen, abcessen of andere structurele afwijkingen in het spijsverteringskanaal.

Waarom beeldvorming? Soms kunnen ontlastingsonderzoek en endoscopie geen volledig beeld geven van wat er diep in de weefsels van de darmen gebeurt. Beeldvorming zoals MRI kan bijzonder nuttig zijn bij het beoordelen van de ernst van ziekten zoals Crohn, waarbij diepe laesies in de darmwand kunnen ontstaan.

• Bij patiënten zoals Sofie, die meerdere organen kunnen aantasten, kan een MRI helpen om verborgen ontstekingen of abcessen te detecteren die met het blote oog of via endoscopie moeilijk zichtbaar zijn.

Calprotectine-test: meten van darmontsteking in de ontlasting

Een andere belangrijke test die vaak wordt ingezet bij het vinden van de oorzaak van leukocyten in de ontlasting is de calprotectine-test. Deze test meet de hoeveelheid calprotectine, een eiwit dat vrijkomt wanneer de darmwand ontstoken is. Hoge niveaus van calprotectine in de ontlasting wijzen vaak op ernstige darmontsteking, zoals bij colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn.

Waarom calprotectine-test? Het helpt artsen om te bepalen of de ontsteking in de darmen ernstig is en of verdere ingrepen, zoals een endoscopie, nodig zijn. Het is een non-invasieve manier om de ontstekingsstatus van de darmen te meten en kan ook worden gebruikt om het succes van de behandeling te monitoren.

Ontlastingskweek: specifiek testen op bacteriën, virussen en parasieten

Hoewel het testen op leukocyten een goede algemene indicatie geeft van een ontsteking, is een ontlastingskweek vaak nodig om te bepalen welke bacteriën, virussen of parasieten de boosdoeners zijn. Door de ontlasting specifiek te testen op pathogenen zoals salmonella, shigella, of campylobacter, kan de arts bepalen welke behandeling het meest effectief is.

Waarom ontlastingskweek? Het geeft artsen specifieke informatie over de ziekteverwekker die de ontsteking veroorzaakt, wat cruciaal is voor het kiezen van de juiste behandeling. Antibiotica zijn bijvoorbeeld effectief bij bacteriële infecties, maar niet bij virale infecties, en het is belangrijk om geen onnodige medicatie voor te schrijven.

Lees verder

• Witte bloedcellen in urine: oorzaken en symptomen leukocyten
• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur
• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang