Handeczeem: Chronische huidziekte met droge, gebarsten huid

Een droge, dikke en schilferige huid met diepe, pijnlijke scheurtjes en handen die bloeden wijst mogelijk op handeczeem (handdermatitis). Eczeem aan de hand is een huidaandoening die het gevolg is van irritatie aan de huid, zoals het werken met chemicaliën. Het vermijden van de uitlokkende factor is belangrijk om de symptomen van handeczeem te verminderen. Soms is medicatie of lichttherapie nodig om de klachten onder controle te krijgen. De aandoening heeft een grote psychische impact voor de patiënt, maar daarnaast ontstaan soms ook andere complicaties. De vooruitzichten zijn tot slot variabel.

• Epidemiologie van handeczeem
• Oorzaken: Irritatie aan de huid
• Risicofactoren
• Symptomen: Droge en gebarsten huid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van eczeem aan de hand
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van handeczeem

Handeczeem is een veel voorkomende aandoening die tot 10% van de algemene bevolking treft. Ongeveer 50-70% van de getroffen patiënten raadpleegt een arts. De frequentie van ernstige, chronische en terugkerende vormen van handeczeem bedraagt naar schatting 5-7%. Vrouwen jonger dan dertig jaar zijn vaker aangetast dan mannen.

Oorzaken: Irritatie aan de huid

Alles wat de huid irriteert, veroorzaakt mogelijk handeczeem. Zelfs water veroorzaakt mogelijk huidirritatie wanneer de patiënt vaak natte handen heeft. Veel mensen die vaak natte handen hebben gedurende de dag, zoals verpleegsters, haarstylisten en loodgieters, krijgen te maken met handeczeem. Het werken met chemicaliën zoals oplosmiddelen, wasmiddelen of cement verhoogt ook het risico op eczeem aan de hand. Andere irriterende stoffen zijn schimmels, huidschilfers van huisdieren, koude en droge lucht en ruwe stoffen zoals wol en geuren. Handeczeem komt veel voor bij bouwvakkers en machinebouwers. Handeczeem is soms ook het gevolg van een allergische reactie. Sommige zorgverleners krijgen handeczeem door het dragen van latexhandschoenen. Handeczeem tast eveneens vaak mensen aan die als kind atopische dermatitis (huidziekte met jeuk) hadden. Tot slot spelen genetische factoren ook een rol bij de ontwikkeling van handeczeem.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van handeczeem zijn blootstelling aan irriterende stoffen en allergenen. Mensen die regelmatig in contact komen met water of chemische stoffen hebben een verhoogd risico. Personen met een geschiedenis van atopische dermatitis of andere vormen van eczeem hebben een grotere kans op het ontwikkelen van handeczeem. Daarnaast kunnen genetische predisposities bijdragen aan de vatbaarheid voor deze aandoening.

Symptomen: Droge en gebarsten huid

Handeczeem tast de handpalmen en ook handruggen aan. De huidziekte heeft verschillende presentatievormen, zoals een jeukende huiduitslag met rode of bruine vlekken op de handen. Ook ervaart de patiënt mogelijk een droge, verdikte, gebarsten (gebarsten huid), geschubde huid met diepe en pijnlijke scheurtjes of kloofjes. Op de ontstoken en geïrriteerde huid ontstaan soms ook kleine verhoogde bultjes. Wanneer een patiënt krast aan deze letsels, gaan de bultjes bloeden of lekt pus uit de wondjes. Jeukende blaren, brandende gevoelens en korstvorming zijn hierbij ook mogelijk. Door de huidaandoening kampt de patiënt met pijnlijke handen (handpijn).

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen voor handeczeem zijn onder andere hevige pijn, ernstige jeuk en huidwonden die niet genezen ondanks behandeling. Als de symptomen plotseling verergeren of gepaard gaan met tekenen van een secundaire infectie, zoals pusvorming of koorts, is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en diagnostisch onderzoek

De arts bepaalt het type handeczeem en stelt een specifiek behandelplan op. De arts stelt vragen over de medische geschiedenis en het gebruik van mogelijk irriterende stoffen, allergenen (uitlokkende factoren van een allergische reactie) en het contact met water in privé- en professionele omgevingen. Deze informatie wijst meestal al in de richting van handeczeem. Na het onderzoeken van de aangetaste handen, volgt een allergietest.

Differentiële diagnose

Eczeem aan de hand is soms moeilijk of onmogelijk te onderscheiden van atopische dermatitis, allergische contactdermatitis en psoriasis (chronische huidaandoening met droge huid en schilfers), die ook vaak de handen aantasten. Ook doen de tekenen van de huidziekte soms denken aan een schimmelinfectie zoals tinea manuum (handschimmel).

Behandeling van eczeem aan de hand

Zelfzorg

De patiënt wijst de symptomen van de huidaandoening vaak toe aan een droge huid. In tegenstelling tot een droge huid, is echter meer dan een goede vochtinbrengende crème nodig om handeczeem te verwijderen. Een effectieve behandeling begint met het opsporen van de oorzaak van de huidziekte. Omdat erg veel mogelijke oorzaken bekend zijn voor handeczeem, is het soms lastig voor de patiënt (en arts) om de oorzaak te achterhalen. Het vermijden van de oorzaak is evenwel van essentieel belang om de klachten van de huidaandoening te verminderen.

Volgende tips en zelfzorgmaatregelen zijn nuttig om het risico op het ontwikkelen van handeczeem te voorkomen:

• de handen wassen met lauw water (goede handhygiëne)
• de handen zachtjes droog deppen en niet te hard droog wrijven in een handdoek
• elke keer een neutrale vochtinbrengende crème gebruiken na het wassen en drogen van de handen; goede producten bevatten Glycerine, Dimethicone of Petrolatum
• enkel de handen wassen als deze vuil zijn of kiemen bezitten of na het toiletgebruik
• milde, zachte zeep of een hypoallergene handreiniger gebruiken
• vinyl of eventueel rubberen handschoenen of beschermende, met katoen gevoerde handschoenen dragen bij het verrichten van huishoudelijk werk of het gebruik van reinigingsmiddelen en chemicaliën
• warme (en geen hete) douches nemen die slechts tien of vijftien minuten duren

Professionele medische behandeling

Fototherapie

Fototherapie (behandeling via licht) is voor een aantal patiënten effectief bij de behandeling van chronisch handeczeem. De meest toegepaste vorm van lichttherapie is PUVA-therapie. Eerst behandelt de patiënt de handen met een crème die een ingrediënt bevat waardoor de huid lichtgevoelig wordt. De handen worden vervolgens bestraald met uv-A (ultraviolet A). Een langdurige behandeling via licht is niet aangewezen daar dit mogelijk leidt tot een vroegtijdige veroudering van de huid of chronische lichtschade aan de huid.

Medicinale crèmes

Om de genezing van de handen te bevorderen, schrijft de arts ook een speciale vochtinbrengende crème, barrièreherstelcrème of cortisonecrème voor.

Systemische behandeling

Acute, ernstige episoden met blaas- en blaarvorming vereisen orale (via de mond) cortisonpreparaten, soms in combinatie met bepaalde antibiotica. Het werkzame middel ciclosporine, dat is goedgekeurd voor de behandeling van ernstig uitgesproken neurodermitis, is eveneens nuttig voor ernstig, atopisch handeczeem. Andere stoffen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva), zijn bij een aantal patiënten eveneens effectief. Alitretinoïne, een derivaat van vitamine A dat ook van nature in het menselijk lichaam voorkomt, is inzetbaar voor de behandeling van alle vormen van ernstig chronisch handeczeem bij patiënten bij wie andere behandelingen niet effectief blijken. Dit middel kan bijwerkingen hebben zoals hoofdpijn, droge lippen en huid en een verhoogd cholesterolgehalte.

Prognose

De vooruitzichten zijn in het algemeen goed bij patiënten die vroegtijdig een goede behandeling krijgen. Een deel van de patiënten kampt echter met een chronische vorm van handeczeem die niet reageert op standaardbehandelingen en een lange tijd kan aanhouden. In ernstige gevallen kan de aandoening zelfs levenslang aanwezig blijven en het dagelijks leven aanzienlijk beïnvloeden. Wanneer handeczeem wordt behandeld, kunnen de symptomen tijdelijk verbeteren of verdwijnen, maar in veel gevallen kunnen ze na verloop van tijd terugkomen.

Complicaties

Handeczeem kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals geïnfecteerde wonden, die optreden wanneer de huid barst of open wonden vertoont door krabben of andere huidbeschadiging. Chronisch handeczeem kan ook leiden tot een aanhoudende beperking van de handfunctie, wat invloed kan hebben op de uitvoering van dagelijkse taken. Bij patiënten die lange tijd met handeczeem kampen, kunnen veranderingen in de huidstructuur optreden, zoals verharding of verdikking van de huid.

Preventie

De preventie van handeczeem is gericht op het vermijden van irriterende stoffen en het verbeteren van de handhygiëne.

• Het dragen van beschermende handschoenen bij het werken met irriterende stoffen en water
• Het regelmatig aanbrengen van een vochtinbrengende crème op de handen
• Het vermijden van frequente handwasbeurten en het gebruik van milde zeep en handreinigers
• Het verminderen van blootstelling aan allergenen en irriterende stoffen in de werkomgeving
• Regelmatig controleren van de handen op tekenen van eczeem en vroegtijdig medische hulp zoeken bij de eerste symptomen

Conclusie

Handeczeem is een veel voorkomende en vaak hardnekkige aandoening die kan worden behandeld met een combinatie van zelfzorgmaatregelen en medische behandelingen. Het vermijden van irriterende stoffen en het verbeteren van de handhygiëne zijn cruciaal voor het voorkomen en beheersen van de symptomen. Tijdige medische interventie en een zorgvuldig behandelingsplan kunnen bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van leven van de patiënten en het minimaliseren van de impact van de aandoening.

Lees verder

• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Eczeem: Chronische huidziekte met droge en jeukende huid
• Droge huid: Oorzaken en behandeling van uitgedroogde huid