Handeczeem: Chronische huidziekte met droge, gebarsten huid

Een droge, dikke en schilferige huid met diepe, pijnlijke scheutjes en handen die bloeden wijst mogelijk op handeczeem (handdermatitis). Eczeem aan de hand is een huidaandoening die het gevolg is van irritatie aan de huid, zoals het werken met chemicaliën. Het vermijden van de uitlokkende factor is belangrijk om de symptomen van handeczeem te verminderen. Soms is medicatie of lichttherapie nodig om de klachten onder controle te krijgen. De aandoening heeft een grote psychische impact voor de patiënt, maar daarnaast ontstaan soms ook andere complicaties. De vooruitzichten zijn tot slot variabel.

• Epidemiologie van handeczeem
• Oorzaken: Irritatie aan de huid
• Symptomen: Droge en gebarsten huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van eczeem aan de hand
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van eczeem aan handen
• Complicaties voor chronische huidziekte aan handen

Epidemiologie van handeczeem

Handeczeem is een veel voorkomende aandoening die tot 10% van de algemene bevolking treft. Ongeveer 50-70% van de getroffen patiënten raadpleegt een arts. De frequentie van ernstige, chronische en terugkerende vormen van handeczeem bedraagt naar schatting 5-7%. Vrouwen jonger dan dertig jaar zijn vaker aangetast dan mannen.

Oorzaken: Irritatie aan de huid

Alles wat de huid irriteert, veroorzaakt mogelijk handeczeem. Zelfs water veroorzaakt mogelijk huidirritatie wanneer de patiënt vaak natte handen heeft. Veel mensen die vaak natte handen hebben gedurende de dag, zoals verpleegsters, haarstylisten en loodgieters, krijgen te maken met handeczeem. Het werken met chemicaliën zoals oplosmiddelen, wasmiddelen of cement verhoogt ook het risico op eczeem aan de hand. Andere irriterende stoffen zijn schimmels, huidschilfers van huisdieren, koude en droge lucht en ruwe stoffen zoals wol en geuren. Handeczeem komt veel voor bij bouwvakkers en machinebouwers. Handeczeem is soms ook het gevolg van een allergische reactie. Sommige zorgverleners krijgen handeczeem door het dragen van latexhandschoenen. Handeczeem tast eveneens vaak mensen aan die als kind atopische dermatitis (huidziekte met jeuk) hadden. Tot slot spelen genetische factoren ook een rol bij de ontwikkeling van handeczeem.

Symptomen: Droge en gebarsten huid

Handeczeem tast de handpalmen en ook handruggen aan. De huidziekte heeft verschillende presentatievormen, zoals een jeukende huiduitslag met rode of bruine vlekken op de handen. Ook ervaart de patiënt mogelijk een droge, verdikte, gebarsten (gebarsten huid), geschubde huid met diepe en pijnlijke scheurtjes of kloofjes. Op de ontstoken en geïrriteerde huid ontstaan soms ook kleine verhoogde bultjes. Wanneer een patiënt krast aan deze letsels, gaan de bultjes bloeden of lekt pus uit de wondjes. Jeukende blaren, brandende gevoelens en korstvorming zijn hierbij ook mogelijk. Door de huidaandoening kampt de patiënt met pijnlijke handen (handpijn).

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en diagnostisch onderzoek
De arts bepaalt het type handeczeem en stelt een specifieke behandelplan op. De arts stelt vragen over de medische geschiedenis en het gebruik van mogelijk irriterende stoffen, allergenen (uitlokkende factoren van een allergische reactie) en het contact met water in privé- en professionele omgevingen. Deze informatie wijst meestal al in de richting van handeczeem. Na het onderzoeken van de aangetaste handen, volgt een allergietest.

Differentiële diagnose
Eczeem aan de hand is soms moeilijk of onmogelijk te onderscheiden van atopische dermatitis, allergische contactdermatitis en psoriasis (chronische huidaandoening met droge huid en schilfers), die ook vaak de handen aantasten. Ook doen de tekenen van de huidziekte soms denken een aan een schimmelinfectie zoals tinea manuum (handschimmel).

Behandeling van eczeem aan de hand

Zelfzorg

De patiënt wijst de symptomen van de huidaandoening vaak toe aan een droge huid. In tegenstelling tot een droge huid, is echter meer dan een goede vochtinbrengende crème nodig om handeczeem te verwijderen. Een effectieve behandeling begint met het opsporen van de oorzaak van de huidziekte. Omdat erg veel mogelijke oorzaken bekend zijn voor handeczeem, is het soms lastig voor de patiënt (en arts) om de oorzaak te achterhalen. Het vermijden van de oorzaak is evenwel van essentieel belang om de klachten van de huidaandoening te verminderen.

Volgende tips en zelfzorgmaatregelen zijn nuttig om het risico op het ontwikkelen van handeczeem te voorkomen:

• de handen wassen met lauw water (goede handhygiëne)
• de handen zachtjes droog deppen en niet te hard droog wrijven in een handdoek
• elke keer een neutrale vochtinbrengende crème gebruiken na het wassen en drogen van de handen; goede producten bevatten Glycerine, Dimethicone of Petrolatum
• enkel de handen wassen als deze vuil zijn of kiemen bezitten of na het toiletgebruik
• milde, zachte zeep of een hypoallergene handreiniger gebruiken
• vinyl of eventueel rubberen handschoenen of beschermende, met katoen gevoerde handschoenen dragen bij het verrichten van huishoudelijk werk of het gebruik van reinigingsmiddelen en chemicaliën
• warme (en geen hete) douches nemen die slechts tien of vijftien minuten duren

Professionele medische behandeling

Fototherapie
Fototherapie (behandeling via licht) is voor een aantal patiënten effectief bij de behandeling van chronisch handeczeem. De meest toegepaste vorm van lichttherapie is PUVA-therapie. Eerst behandelt de patiënt de handen met een crème die een ingrediënt bevat waardoor de huid lichtgevoelig wordt. De handen worden vervolgens bestraald met uv-A (ultraviolet A). Een langdurige behandeling via licht is niet aangewezen daar dit mogelijk leidt tot een vroegtijdige veroudering van de huid of chronische lichtschade aan de huid.

Medicinale crèmes
Om de genezing van de handen te bevorderen, schrijft de arts ook een speciale vochtinbrengende crème, barrièreherstelcrème of cortisonecrème voor.

Systemische behandeling
Acute, ernstige episoden met blaas- en blaarvorming vereisen orale (via de mond) cortisonpreparaten, soms in combinatie met bepaalde antibiotica. Het werkzame middel ciclosporine, dat is goedgekeurd voor de behandeling van ernstig uitgesproken neurodermitis, is eveneens nuttig voor ernstig, atopisch handeczeem. Andere stoffen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva), zijn bij een aantal patiënten eveneens effectief. Alitretinoïne, een derivaat van vitamine A dat ook van nature in het menselijk lichaam voorkomt, is inzetbaar voor de behandeling van alle vormen van ernstig chronisch handeczeem die niet hebben gereageerd op cortisonpreparaten. De behandeling met alitretinoïne duurt drie tot zes maanden. Net zoals alle derivaten van vitamine A is de stof teratogeen (schadelijk voor een foetus). Bijwerkingen omvatten voornamelijk tijdelijke hoofdpijn tijdens de eerste dagen van de behandeling, evenals een mogelijke toename van bloedvet en cholesterolwaarden. De arts voert daarom regelmatig een bloedonderzoek uit.

Prognose van eczeem aan handen

Zonder behandeling en preventieve maatregelen, verergeren de tekenen van handeczeem. De vooruitzichten zijn moeilijk te voorspellen voor chronisch handeczeem en verschilt meestal van patiënt tot patiënt. Een succesvolle behandeling hangt af van identificeren van de juiste uitlokkende factor van de huidziekte, het verkrijgen van een juiste diagnose, het langdurig beschermen van de handen en het snel behandelen van de symptomen. Verschillende factoren hebben een negatieve invloed op de langetermijnprognose, waaronder de ontwikkeling van de aandoening voor de twintigste verjaardag, de ernst van de eerste klinische presentatie en eczeem tijdens de kindertijd.

Complicaties voor chronische huidziekte aan handen

De vaak voorkomende huidaandoening veroorzaakt zichtbare symptomen met intense jeuk of pijn. Daardoor veroorzaakt handeczeem ernstige psychische gevolgen voor de getroffen patiënt. De patiënt ervaart bijvoorbeeld schaamtegevoelens en angst voor afwijzing. De kwaliteit van leven van de getroffen patiënt is hierdoor ernstig verminderd. Verder dringen soms bacteriën de gewonde huid binnen, waardoor een bacteriële infectie (stafylokokken en/of streptokokken) tot tand komt. Dit resulteert in puisten, korstvorming en pijn waarvoor de arts antibiotica moet voorschrijven. Eczeem aan de uiteinden van de vingers leidt tot vervormde nagels. Handeczeem verspreidt zich tot slot mogelijk naar andere plaatsen, zoals de onderarmen en de voeten.

Lees verder

• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Eczeem: Chronische huidziekte met droge en jeukende huid
• Droge huid: Oorzaken en behandeling van uitgedroogde huid