Hartgeruisen: ruis op het hart

Hartgeruis, hartruis of ruis op het hart: alle drie benamingen voor een geluid dat hoorbaar is als een geruis, en door een arts opgemerkt kan worden bij controle van het hart. Een hartgeruis lijkt ernstig, maar is het niet altijd. Bij een baby komt vaker een hartgeruis voor: in de meeste gevallen is dit onschuldig. Echter, er kan ook sprake zijn van een aangeboren hartafwijking.

Wat is een hartgeruis?

Een hartgeruis wordt ook wel een hartruis of een ruis op het hart genoemd. Het is het verschijnsel dat een arts tussen de normale harttonen door, in de samentrekkingsfase of in de ontspanningsfase hoort, en dat een langer aanhoudend geruis hoorbaar is. De arts kan dit horen via de stethoscoop.

De ruis wordt veroorzaakt door turbulentie van het bloed: dit is een drukverschil in het bloed. Vaak is er sprake van een obstakel in de bloedstroom. Dit is te vergelijken met een beekje dat vrij stil stromend water vervoert. Alleen daar waar het water een obstakel tegen komt, bijvoorbeeld een grote steen, zal er geluid ontstaan. Er zijn verschillende vormen van geluid waar te nemen. Zo kan het geruis zacht beginnen en toenemen in intensiteit. Het kan ook luid beginnen en juist afnemen in intensiteit. Of het wordt steeds luider en vervolgens weer zwakker. Maar het geruis kan ook continue van dezelfde intensiteit zijn.

Waardoor wordt een ruis op het hart veroorzaakt?

Een hartgeruis kan veroorzaakt worden door een klepgebrek. Sommige hartgeruisen wijzen op een septumdefect. Bij een atriaal septumdefect (ASD) zit er in de scheidingswand tussen de twee boezems van het hart een gaatje. Bij een ventrikelseptumdefect (VSD) zit er een gaatje in het tussenschot van de twee hartkamers. Ook door onregelmatigheden in het hart kan een hartgeruis ontstaan.

Bij gezonde mensen is soms ook een hartgeruis hoorbaar, zoals bij zware inspanning of wanneer er sprake is van koorts. Dit soort hartgeruis verdwijnt vanzelf weer en is ongevaarlijk.

Hoe erg is hartgeruis?

Hartgeruis wordt ingedeeld in zes gradaties. Bij gradatie 1 is het hartgeruis zo zacht, dat zelfs een ervaren arts het vaak niet opmerkt. Gradatie 2 is goed op ter merken, ook voor artsen die niet gespecialiseerd zijn in het hart. Gradatie 6, de hoogste gradatie, is een hartgeruis dat zo sterk is, dat deze hoorbaar is zonder stethoscoop.

Een hartgeruis hoeft niet ernstig te zijn. Bij zware lichamelijke inspanning, stress en bij koorts komt hartgeruis vaker voor bij gezonde mensen. Bij baby's is hartgeruis wat vaker waar te nemen dan bij oudere mensen. Dit komt door de dunne borstkas, waardoor het geruis veel beter te horen is. Vaak wordt het geruis opgemerkt ten tijden van schrik, stress, koorts of een huilbui. Het hartgeruis gaat vanzelf weer over. In een enkel geval is er sprake van een aangeboren afwijking. Dit moet door een arts nader onderzocht worden. Wanneer hartgeruis te horen is ten tijde van rust of slaap, kan er vaak meer aan de hand zijn.

Hartgeruis tijdens de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap wordt er meer bloed door het lichaam rondgepompt. Dit zorgt er voor dat er een drukverschil in het bloed ontstaat. Hierdoor hebben veel vrouwen last van een ruis op het hart. Dit is niks ernstigs: het geruis verdwijnt vanzelf na de bevalling. Toch maken veel zwangere vrouwen zich druk om het geruis. Wanneer hierdoor paniek of grote onrust ontstaat, is het beter om even langs met de arts te praten. Hij of zij kan precies uitleggen hoe ernstig het geruis is en wat er wel of niet gedaan moet worden. In de meeste gevallen zal het echter enorm meevallen.

Vaak wordt het hartgeruis per toeval ontdekt, bijvoorbeeld tijdens een medische keuring. Maar ook zwangere vrouwen krijgen vaker een onderzoek van het hart. Hierdoor valt een hartgeruis bij een zwangere veel eerder op.

Ook de baby wordt tijdens de zwangerschap goed gecontroleerd. Hierbij kan het opvallen dat de ongeboren baby een hartafwijking heeft, zoals een gaatje tussen de twee boezems of een lekkende hartklep. Dit kan een hartgeruis veroorzaken. Een aanboren hartafwijking komt jaarlijks bij 1400 kinderen in Nederland voor. Deze kinderen worden geboren met een afwijking aan het hart. VSD en ASD zijn twee veelvoorkomende aangeboren hartafwijkingen die een hartgeruis veroorzaken. Bij kinderen si er vaak niks te merken, waardoor een hartafwijking soms pas later ontdekt wordt. In een enkel geval is de hartafwijking zo ernstig, dat er direct ingegrepen moet worden na de geboorte.

Behandeling van hartgeruis

Hartgeruis op zich kan niet behandeld worden. Hartgeruis is namelijk een gevolg van een onderliggende afwijking aan het hart. Bij hartgeruis is het dan ook van belang om de oorzaak op te sporen en deze te behandelen. De manier van behandelen hangt af van de hartafwijking, maar zal in veel gevallen volstaan door chirurgie of medicatie.

Een lichte hartgeruis is vaak niet ernstig, maar in sommige gevallen is dit juist wel het geval. Bij een septumdefect is het geruis over het algemeen zachter naarmate het defect ernstiger is. Een hartgeruis ten gevolge van inspanning of stress hoeft niet behandeld te worden: deze verdwijnt vanzelf naarmate het lichaam rust krijgt.