Costello-syndroom: Kort gestalte en ontwikkeling van tumoren

Het Costello-syndroom is een zeldzame aandoening waarbij de patiënt levenslang risico loopt op het ontwikkelen van zowel goed- als kwaadaardige tumoren. Daarnaast heeft hij een kort gestalte en ontwikkelingsproblemen, een verstandelijke beperking, erg soepele gewrichten, een losse huid en typische gelaatstrekken. Vaak komen hart- en oogproblemen en nog vele bijkomende symptomen voor. Een genetisch onderzoek is belangrijk omdat het syndroom ook overlappende kenmerken heeft met andere syndromen. De behandeling is voornamelijk symptomatisch en ondersteunend. De prognose hangt af van de ernst van de symptomen. Het syndroom is vernoemd naar de Nederlandse kinderarts Jack Costello, die het syndroom voor het eerst in de medische literatuur beschreef in 1977.

• Synoniemen Costello-syndroom
• Epidemiologie
• Oorzaken en erfelijkheid
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van het Costello-syndroom
• Preventie van het Costello-syndroom

Synoniemen Costello-syndroom

Het Costello-syndroom is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Costello syndrome
• CS
• Faciocutaneoskeletal syndroom
• FCS syndrome
• FCS-syndroom
• Intellectual disability-nasal papillomata

Epidemiologie

De geschatte geboorteprevalentie van de aandoening bedraagt 1 / 300.000 tot 1 / 1.250.000. Het Costello-syndroom is een zeer zeldzame aandoening die mannen en vrouwen in gelijke aantallen treft. Sinds het beschrijven van de aandoening zijn enkele honderden patiënten wereldwijd gerapporteerd.

Oorzaken en erfelijkheid

Genmutatie

Mutaties (veranderingen) in het HRAS-gen veroorzaken het Costello-syndroom. Dit gen bevat instructies voor het maken van een eiwit genaamd H-Ras, dat helpt bij de celgroei en celdeling. De genmutaties leiden tot de productie van een abnormaal actief H-Ras-eiwit. Hierdoor gaan cellen continu groeien en delen, wat resulteert in de ontwikkeling van kankercellen en goedaardige tumoren.

Sommige patiënten met symptomen van het Costello-syndroom hebben geen geïdentificeerde mutatie in het HRAS-gen. Deze patiënten hebben mogelijk het CFC-syndroom of Noonan-syndroom omdat deze veroorzaakt zijn door mutaties in dezelfde genen.

Overerving

Het Costello-syndroom is een autosomaal dominante aandoening. Hierdoor is slechts één kopie van het gewijzigde gen in elke cel voldoende om de aandoening te veroorzaken. Bijna alle gemelde gevallen zijn het gevolg van nieuwe genmutaties. Bijgevolg vertonen de patiënten geen familiale geschiedenis van het syndroom.

Symptomen

Groei en ontwikkeling

Baby’s met het Costello-syndroom zijn groter dan gemiddeld bij de geboorte, maar de meeste patiënten hebben voedings- en slikproblemen met ook braken als gevolg van pylorusstenose (vernauwing van de maaguitgang). Hierdoor ontstaan groeiproblemen. Patiënten met deze aandoening hebben door een tekort aan groeihormonen op volwassen leeftijd een relatief kort gestalte (130 cm voor vrouwen en 142 cm voor mannen). De getroffen kinderen hebben eveneens een vertraagde ontwikkeling of een lichte tot matige verstandelijke beperking. In sommige gevallen is ook de spraakontwikkeling en/of de mogelijkheid om te lopen aanzienlijk vertraagd.

Huid

Bij het Costello-syndroom heeft de patiënt losse huidplooien (cutis laxa) op de hals, de handpalmen, vingers en voetzolen. De huid is niet-elastisch en hangt dan los. Soms is de huid ook gerimpeld en dik. In sommige gevallen is de huid zelfs ongewoon donker (hyperpigmentatie). Op de huid ontstaat tevens droge, harde en verdikte plekken (hyperkeratose) met ongewoon diepe plooien op de handpalmen en voetzolen.

Skelet

Mogelijke skeletafwijkingen omvatten ontwrichte heupen (heupdysplasie), buitengewoon soepele gewrichten van de vingers, polsen die gebogen zijn richting de pink (ulnaire deviatie) en/of strakke achillespezen (waarbij de kuitspieren op de hiel sluiten). Bijkomende skeletafwijkingen zijn scoliose (zijdelingse kromming van de wervelkolom), kyfose (achterwaartse kromming van de wervelkolom), een trechterborst (pectus excavatum), een kippenborst (pectus carinatum), osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken) en een verminderde beweeglijkheid in de schouder en ellebogen.

Tumoren

Ook heeft de patiënt vanaf de vroege kindertijd (vanaf twee jaar) een verhoogd risico op het ontwikkelen van bepaalde kwaadaardige en goedaardige tumoren. De meest voorkomende goedaardige tumoren zijn papillomen. Dit zijn kleine, wratachtige gezwellen die zich gewoonlijk presenteren rond de neusgaten en mond of nabij de anus. De meest voorkomende kwaadaardige tumor geassocieerd met het Costello-syndroom is een kanker die begint in spierweefsel en vaak voorkomt bij kinderen, namelijk een rhabdomyosarcoom. Ook komt bij kinderen en adolescenten soms een neuroblastoom voor. Dit is kanker uitgaande van zenuwcellen. Bovendien hebben sommige tieners met het Costello-syndroom een transitioneel celcarcinoom ontwikkeld, een vorm van blaaskanker die meestal optreedt bij ouderen. Patiënten hebben tijdens hun leven een 15% kans op het ontwikkelen van een kwaadaardige tumor bij het syndroom van Costello.

Gezicht

De patiënt heeft verder typische gelaatskenmerken zoals een abnormaal groot hoofd (medische term: macrocefalie), volle wangen, laagstaande oren met grote, dikke lobben, een grote mond (macrosomie) met ongewoon dikke lippen, een grote neusbrug, abnormaal grote neusgaten en een grove gelaatsuitdrukking. Bovendien hebben getroffen patiënten ongewoon krullend haar en/of dun haar op de voorkant van het hoofd. Sommige kinderen hebben eveneens huidplooien over de binnenste ooghoeken (epicanthale plooien). Tandheelkundige afwijkingen zijn ook gerapporteerd. Daarnaast heeft de patiënt soms problemen met het gezichtsvermogen. Zo hebben jongere patiënten nystagmus (snelle, onwillekeurige oogbewegingen) of scheelzien (strabisme). Ouderen lijden soms aan keratoconus (abnormale verdikking van het hoornvlies).

Bijkomende symptomen

Hartproblemen komen vaak voor, waaronder ook een abnormale hartslag (aritmie), structurele hartafwijkingen en hypertrofische cardiomyopathie (hartspieraandoening). Andere symptomen van het Costello-syndroom omvatten een zwakke spierspanning (hypotonie), constipatie, niet-ingedaalde testikels (cryptorchisme), slaapproblemen, prikkelbaarheid, overgevoeligheid voor geluid, gevoeligheid voor licht en aanraking, schuwheid voor vreemden, een vertraagde of afwezige puberteit en epilepsie.

Overlapping met syndromen

De symptomen van het Costello-syndroom overlappen aanzienlijk met die van twee andere genetische aandoeningen, namelijk het cardiofaciocutaneus syndroom (CFC-syndroom) en het Noonan-syndroom.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Op een MRI-scan is vaak een structurele afwijking van de hersenen (Chiari I malformatie) te zien. Een echografie is nodig bij de aangeboren hartafwijkingen. De oogarts detecteert bovendien de oogproblemen via een standaard oogonderzoek. De diagnose van het syndroom gebeurt op basis van de aanwezige lichamelijke symptomen en een genetisch onderzoek.

Differentiële diagnose

De symptomenreeks van het Costello-syndroom lijkt ook op de volgende syndromen:

• het cardiofaciocutaneus syndroom
• het CFC-syndroom
• het LEOPARD-syndroom (erfelijke ziekte met symptomen aan huid, ogen, longen, genitaliën, hart, longen en groei)
• het Legius-syndroom (symptomen aan huid, gezicht en hoofd)
• het Noonan-syndroom
• neurofibromatose type 1 (neurologische afwijking met afwijkingen aan huid en ogen)

Behandeling

De arts behandelt de aanwezige symptomen van het Costello-syndroom, die duidelijk in elke patiënt anders zijn. Hierbij werken kinderartsen, cardiologen, orthopedisten, orthopedisch chirurgen, dermatologen, logopedisten, diëtisten en andere gezondheidswerkers en zorgprofessionals samen.

Sondevoeding helpt bij voedingsproblemen. Medicatie zoals bètablokkers, calciumkanaalblokkers, anti-aritmische geneesmiddelen of een chirurgische ingreep zijn nodig bij hartafwijkingen. Tevens is een brace of fysiotherapie nodig bij de gewrichtsafwijkingen. Voor het verlengen van achillespezen is een operatie nodig. De arts verwijdert met behulp van cryotherapie (behandeling via bevriezing) of elektrocoagulatie de papillomen op het gezicht. De patiënt krijgt vervolgens regelmatig screeningsonderzoeken op kanker. Anti-epileptica zijn medicijnen die helpen tegen epilepsie.

Prognose

De prognose is afhankelijk van de specifieke mutaties. Sommige patiënten worden dood geboren (doodgeboorte). Bij anderen kunnen hartafwijkingen of tumoren levensbedreigend zijn. Kinderen met het syndroom van Costello hebben over het algemeen een warme, gezellige persoonlijkheid.

Complicaties van het Costello-syndroom

Het Costello-syndroom kan verschillende complicaties met zich meebrengen, zoals:

• Hartproblemen zoals aritmie en hypertrofische cardiomyopathie
• Kanker (met name rhabdomyosarcoom en neuroblastoom)
• Epilepsie en neurologische problemen
• Constipatie en andere spijsverteringsproblemen

Preventie van het Costello-syndroom

Preventie van het Costello-syndroom omvat:

• Genetische expertise voor gezinnen met een familiale geschiedenis van genetische aandoeningen
• Prenatale screening voor vroege opsporing van genetische mutaties
• Regelmatige medische controles om symptomen tijdig te beheren