Keratoconus: Bolling van het hoornvlies in het oog

Keratoconus is een oogziekte waarbij de structuur van het hoornvlies is aangetast. Het hoornvlies is het doorzichtige weefsel dat de voorkant van het oog bedekt. Bij deze oogaandoening is het hoornvlies kegelvormig (conisch) in plaats van rond, waardoor het oog naar voren uitpuilt. Door deze bolling en verdunning van het hoornvlies ervaart de patiënt problemen met het gezichtsvermogen, die niet verholpen kunnen worden met een bril of zachte contactlenzen. De oogaandoening valt op diverse manieren te behandelen.

• Synoniemen keratoconus
• Epidemiologie oogaandoening
• Geografische verschillen
• Demografische kenmerken
• Mechanisme
• Cellulaire veranderingen
• Oxidatieve stress
• Immunologische factoren
• Oorzaken bolling van het hoornvlies in het oog
• Risicofactoren keratoconus
• Risicogroepen
• Jongeren
• Etnische groepen
• Patiënten met comorbiditeiten
• Symptomen keratoconus
• Alarmsymptomen keratoconus
• Visusveranderingen
• Ongewone refractieafwijkingen
• Monoculair dubbelzien
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Contactlenzen, UV crosslinking en hoornvliestransplantatie
• Nieuwe behandelingsopties en vooruitzichten
• Prognose van oogziekte
• Complicaties van de vervorming van het hoornvlies
• Preventie van keratoconus en complicaties
• Praktische tips voor het omgaan met Keratoconus
• Zorg goed voor je ogen en pas je levensstijl aan
• Volg de adviezen van je arts en houd controleafspraken
• Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon voor gezonde ogen
• Overweeg chirurgische opties indien nodig
• Houd je geestelijke gezondheid in de gaten
• Misvattingen rond keratoconus
• Keratoconus is een zeldzame aandoening
• Keratoconus ontwikkelt zich plotseling
• Brillen en standaard contactlenzen corrigeren het zicht volledig
• Wrijven in de ogen veroorzaakt geen schade
• Keratoconus heeft geen invloed op de algehele gezondheid
• Een hoornvliestransplantatie is de enige behandelingsoptie
• Voeding heeft geen invloed op keratoconus

Synoniemen keratoconus

Keratoconus (KC) is ook bekend als 'cornea conica'.

Epidemiologie oogaandoening

Keratoconus is een degeneratieve oogziekte die wereldwijd voorkomt, maar met verschillende prevalentie in diverse geografische en etnische groepen. De geschatte prevalentie varieert van 1 op 2.000 tot 1 op 400 in bepaalde bevolkingsgroepen. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en manifesteert zich meestal in de adolescentie of vroege volwassenheid. Factoren zoals genetische aanleg, omgevingsinvloeden en sociaaleconomische status spelen een rol in de epidemiologische verspreiding van deze aandoening.

Geografische verschillen

Onderzoek toont aan dat keratoconus vaker voorkomt in bepaalde delen van Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. In vergelijking is de prevalentie in Europese en Noord-Amerikaanse populaties doorgaans lager. Deze variaties kunnen deels worden verklaard door genetische verschillen, evenals blootstelling aan omgevingsfactoren zoals UV-straling.

Demografische kenmerken

Jongeren tussen de 10 en 25 jaar vormen de belangrijkste risicogroep voor het ontwikkelen van keratoconus. Het risico neemt af naarmate de leeftijd stijgt, hoewel late manifestaties niet uitgesloten zijn. Ook komt de aandoening vaker voor bij mensen met een donkere huid.

Mechanisme

Keratoconus wordt gekenmerkt door een progressieve verdunning en vervorming van het hoornvlies, wat leidt tot een conische uitstulping. Dit mechanisme wordt veroorzaakt door een combinatie van genetische en biochemische processen.

Cellulaire veranderingen

Bij keratoconus worden structurele veranderingen waargenomen in de extracellulaire matrix van het hoornvlies. Collageenvezels worden zwakker en verliezen hun georganiseerde structuur, wat bijdraagt aan de progressieve vervorming.

Oxidatieve stress

Oxidatieve stress speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van keratoconus. Verhoogde niveaus van reactieve zuurstofsoorten (ROS) leiden tot schade aan hoornvliescellen, wat bijdraagt aan de degeneratie.

Immunologische factoren

Studies suggereren dat inflammatoire processen ook betrokken kunnen zijn bij keratoconus, met name door verhoogde expressie van bepaalde cytokinen en enzymen die weefselafbraak bevorderen.

Oorzaken bolling van het hoornvlies in het oog

De oorzaak van de hoornvliesaandoening keratoconus is onbekend. Vermoedelijk is het een aangeboren aandoening die zich ontwikkelt door een collageendefect. Collageen is het weefsel dat de vorm en sterkte van het hoornvlies reguleert. Regelmatig wrijven in het oog, bijvoorbeeld door een oogallergie, kan de schade door keratoconus versnellen. Daarnaast komt keratoconus vaak voor in combinatie met het syndroom van Down, het Marfan-syndroom, en andere genetische syndromen.

Risicofactoren keratoconus

Enkele risicofactoren voor keratoconus zijn onder andere een familiale voorgeschiedenis van de aandoening, frequente oogwrijving, en het dragen van contactlenzen op een onjuiste manier. Ook patiënten met bepaalde genetische syndromen zoals syndroom van Down hebben een verhoogd risico.

Risicogroepen

Bepaalde populaties hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van keratoconus, wat gerichte screening en preventieve maatregelen mogelijk maakt.

Jongeren

De aandoening manifesteert zich meestal tijdens de adolescentie of vroege volwassenheid. Vroege detectie in deze groep kan progressieve visusproblemen helpen voorkomen.

Etnische groepen

Mensen van Aziatische, Midden-Oosterse en Afrikaanse afkomst hebben een hogere prevalentie van keratoconus, mogelijk door genetische en omgevingsfactoren.

Patiënten met comorbiditeiten

Mensen met atopische aandoeningen, chronisch oogwrijven of systemische bindweefselaandoeningen lopen een verhoogd risico.

Symptomen keratoconus

Des te vroeger een patiënt de oogziekte ontwikkelt, des te sneller progressief de symptomen zijn. De patiënt heeft al meerdere pogingen gedaan om tot een bevredigend gezichtsvermogen te komen met een brilcorrectie en zachte contactlenzen. Meestal zijn beide ogen aangetast bij keratoconus, maar de bolling van het hoornvlies is vaak asymmetrisch.

Het hoornvlies is conisch (kegelvormig) en puilt naar voren uit. In eerste instantie ziet de patiënt wazig (wazig gezichtsvermogen), waarbij een bril of zachte contactlenzen wel helpen, maar vaak snel weer onvoldoende bevredigend zijn. Na verloop van tijd ontwikkelt de patiënt problemen met halo’s en lichtflitsen (fotopsie), wat vooral hinderlijk is bij het nachtzicht. Ook dubbelzien en het zien van “spookbeelden” komt voor. Daarnaast heeft de patiënt last van jeukende ogen. De meeste patiënten zijn bijziend, en aangezien keratoconus progressief is, ontwikkelt de patiënt vaak astigmatisme.

Alarmsymptomen keratoconus

Het herkennen van alarmsymptomen kan helpen bij vroege diagnose en behandeling van keratoconus.

Visusveranderingen

Progressieve achteruitgang van het gezichtsvermogen, vervormd zicht en toegenomen lichtgevoeligheid zijn vroege tekenen.

Ongewone refractieafwijkingen

Snelle veranderingen in brilsterkte, met name een toename van astigmatisme, kunnen wijzen op keratoconus.

Monoculair dubbelzien

Dit symptoom, waarbij dubbelzien in één oog optreedt, is een kenmerkend teken van keratoconus.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek
De oogarts voert een uitgebreid oogonderzoek uit, inclusief oftalmoscopie (onderzoek met een spleetlamp). Hiermee kan de arts keratoconus vaststellen, vooral in een later stadium van de aandoening.

Diagnostisch onderzoek
Een corneatopografie (het in beeld brengen van het hoornvlies) bevestigt de diagnose keratoconus. Verder is een pachymetrie noodzakelijk, zodat de oogarts de dikte van het hoornvlies kan meten. In sommige gevallen wordt ook gebruik gemaakt van Corneale Hoge-Resolutie OCT, om meer gedetailleerde beelden van het hoornvlies te verkrijgen.

Differentiële diagnose
Corneaectasie (de medische term voor "uitbreiding van het hoornvlies") als gevolg van refractieve chirurgie, diplopie, en interstitiële keratitis zijn mogelijke diagnoses die de oogarts soms overweegt bij keratoconus.

Behandeling: Contactlenzen, UV crosslinking en hoornvliestransplantatie

Speciale zachte keratoconus-contactlenzen of vormstabiele contactlenzen (harde zuurstofdoorlaatbare contactlenzen, RGP-contactlenzen) zijn voor de meeste patiënten met keratoconus geschikt. Oogartsen.nl heeft op haar website een lijst gemaakt van andere geschikte contactlenzen. Verder draagt de patiënt buitenshuis het best een zonnebril. Dit kan de progressie van de oogafwijking vertragen of zelfs voorkomen.

UV crosslinking is ook een behandelmogelijkheid waarbij de vervorming van het hoornvlies wordt vertraagd. Hierbij plaatst de oogarts UVA-licht op het hoornvlies, wat de collageenvezels versterkt en de vervorming vermindert.

Bij ernstige gevallen is een hoornvliestransplantatie de beste behandelingsoptie. Hierbij wordt het aangedane hoornvlies vervangen door gezond donorweefsel.

Nieuwe behandelingsopties en vooruitzichten

Anno augustus 2024 zijn er nieuwe technieken in ontwikkeling, zoals geavanceerde vormen van corneale implantaten en gepersonaliseerde contactlenzen, die op maat worden gemaakt met behulp van 3D-printingtechnologie. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar de rol van gentherapie om de progressie van keratoconus te stoppen.

Prognose van oogziekte

In de meeste gevallen verbeteren speciale contactlenzen het gezichtsvermogen van de patiënt aanzienlijk. Ook bij een hoornvliestransplantatie zijn de resultaten vaak positief, al moet de patiënt rekening houden met een lange herstelperiode. Veel patiënten blijven contactlenzen dragen na de operatie om hun gezichtsvermogen te optimaliseren.

Complicaties van de vervorming van het hoornvlies

Bij een hoornvliestransplantatie loopt de patiënt altijd risico op afstoting. Hoewel dit risico meestal lager is dan bij andere orgaantransplantaties, blijft het een belangrijke overweging. Een ooglaseroperatie zoals LASIK is meestal niet geschikt voor patiënten met keratoconus, wat de oogarts opmerkt bij een vooronderzoek via corneatopografie. In zeldzame gevallen kan PRK, een andere ooglasertechniek, veilig worden toegepast bij patiënten met milde keratoconus.

Preventie van keratoconus en complicaties

Preventie van keratoconus is moeilijk, omdat de exacte oorzaken onbekend zijn. Wel kan het vermijden van overmatig oogwrijven en het tijdig behandelen van oogallergieën bijdragen aan het verminderen van het risico op verergering van de aandoening. Regelmatige oogcontroles en vroege interventie bij zichtproblemen zijn essentieel om de progressie van keratoconus te vertragen en complicaties te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met Keratoconus

Keratoconus is een aandoening waarbij het hoornvlies van het oog dunner wordt en uitsteekt in de vorm van een kegel, wat kan leiden tot visuele problemen. Het is belangrijk om goed voor je ogen te zorgen en je zicht in de gaten te houden, aangezien het verloop van deze aandoening variabel kan zijn. Door snel te handelen en regelmatig medische controle af te spreken, kun je de symptomen beheersen en je kwaliteit van leven verbeteren.

Zorg goed voor je ogen en pas je levensstijl aan

Het is essentieel om je ogen goed te beschermen, vooral bij het omgaan met Keratoconus. Probeer te vermijden dat je je ogen overbelast, bijvoorbeeld door langdurig naar schermen te kijken zonder pauzes. Als je veel werkt achter een computer of leest, neem dan regelmatig korte pauzes om je ogen te ontspannen. Gebruik indien nodig een bril of contactlenzen die speciaal zijn voorgeschreven om je zicht te verbeteren.

Keratoconus kan verergeren door wrijven van de ogen, dus het is belangrijk om deze gewoonte te vermijden. Zorg voor een goede nachtrust en vermijd activiteiten die de gezondheid van je ogen kunnen schaden.

Volg de adviezen van je arts en houd controleafspraken

Het regelmatig volgen van controleafspraken is cruciaal voor het monitoren van de voortgang van Keratoconus. Jouw arts kan je ogen periodiek onderzoeken, bijvoorbeeld door middel van beeldvormende onderzoeken, om te kijken of er veranderingen optreden die verdere behandeling vereisen. Deze onderzoeken kunnen helpen bij het opsporen van eventuele complicaties en het aanpassen van je behandelingsplan indien nodig.

Afhankelijk van de ernst van de aandoening kan de arts contactlenzen aanbevelen die speciaal zijn ontworpen om de vorm van het hoornvlies te corrigeren, of in sommige gevallen een operatie zoals een corneatransplantatie om het zicht te verbeteren.

Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon voor gezonde ogen

Een gezonde voeding kan bijdragen aan de algehele gezondheid van je ogen. Zorg ervoor dat je een evenwichtig voedingspatroon volgt, rijk aan vitaminen en mineralen die essentieel zijn voor je ooggezondheid. Voedingsstoffen zoals vitamine A, C, E, en omega-3-vetzuren spelen een belangrijke rol in het behoud van een goed gezichtsvermogen.

Eet voeding die rijk is aan antioxidanten, zoals groenten, fruit, noten en zaden, omdat deze helpen om je ogen te beschermen tegen schade door vrije radicalen. Dit kan de progressie van aandoeningen zoals Keratoconus mogelijk vertragen.

Overweeg chirurgische opties indien nodig

In gevallen waar de aandoening ernstig is en niet goed reageert op conservatieve behandelingen zoals contactlenzen, kan chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Je arts kan voorstellen om een techniek genaamd corneale crosslinking toe te passen om de stevigheid van het hoornvlies te verbeteren en verdere uitpuiling te voorkomen. In sommige gevallen kan een corneatransplantatie nodig zijn om het gezichtsvermogen te herstellen.

Bespreek je opties met je arts en zorg ervoor dat je begrijpt wat de voordelen en risico's zijn van de verschillende behandelingsmogelijkheden, zodat je weloverwogen beslissingen kunt nemen over je zorg.

Houd je geestelijke gezondheid in de gaten

Het omgaan met een visuele aandoening kan psychologisch belastend zijn, vooral als het invloed heeft op je dagelijks leven en activiteiten. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan je geestelijke gezondheid. Als je merkt dat je je mentaal overweldigd voelt door je aandoening, kan het nuttig zijn om te praten met een therapeut. Behandeling van psychische stoornissen of ondersteuning voor mentaal welzijn kan je helpen om beter om te gaan met de uitdagingen die Keratoconus met zich meebrengt.

Misvattingen rond keratoconus

Keratoconus is een oogaandoening waarbij het hoornvlies dunner wordt en een kegelvormige vervorming krijgt, wat leidt tot wazig en vervormd zicht. Ondanks de medische kennis over deze aandoening bestaan er nog veel misvattingen over de oorzaken, symptomen en behandelingen.

Keratoconus is een zeldzame aandoening

Hoewel keratoconus minder vaak voorkomt dan andere oogaandoeningen, is het zeker geen zeldzame aandoening. De schattingen variëren, maar in veel populaties treft het ongeveer 1 op de 2.000 mensen. Door verbeterde diagnostische technieken wordt keratoconus tegenwoordig vaker en in een vroeger stadium gediagnosticeerd.

Keratoconus ontwikkelt zich plotseling

Keratoconus ontstaat niet van de ene op de andere dag. Het is een progressieve aandoening die meestal in de tienerjaren of vroege volwassenheid begint en zich langzaam verergert. De veranderingen in het hoornvlies kunnen jaren duren voordat ze ernstig worden, en regelmatige oogonderzoeken zijn cruciaal om de voortgang te monitoren en tijdig in te grijpen.

Brillen en standaard contactlenzen corrigeren het zicht volledig

In de vroege stadia kan een bril of een standaard zachte contactlens helpen, maar naarmate keratoconus vordert, wordt het moeilijker om het zicht met gewone brillenglazen of lenzen te corrigeren. Veel patiënten hebben uiteindelijk gespecialiseerde contactlenzen, zoals sclerale of hybride lenzen, nodig om scherp te kunnen zien. In ernstige gevallen kan een hoornvliestransplantatie noodzakelijk zijn.

Wrijven in de ogen veroorzaakt geen schade

Er is sterk bewijs dat overmatig of agressief wrijven in de ogen kan bijdragen aan de verergering van keratoconus. Dit kan leiden tot verdere verdunning van het hoornvlies en een snellere vervorming. Mensen met keratoconus wordt daarom aangeraden hun ogen zoveel mogelijk met rust te laten en indien nodig een behandeling tegen allergieën of droge ogen te zoeken om jeuk te verminderen.

Keratoconus heeft geen invloed op de algehele gezondheid

Hoewel keratoconus voornamelijk een oogprobleem is, komt het vaker voor bij mensen met bepaalde syndromen of systemische aandoeningen, zoals het Ehlers-Danlos-syndroom of marfansyndroom. Ook kan de visuele beperking een impact hebben op het dagelijks functioneren, zoals autorijden of lezen. In sommige gevallen kan dit leiden tot psychische belasting en stress.

Een hoornvliestransplantatie is de enige behandelingsoptie

Veel mensen denken dat een hoornvliestransplantatie de enige oplossing is voor keratoconus, maar dat is niet waar. Er zijn verschillende behandelopties beschikbaar, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Crosslinking is een effectieve methode om de progressie van keratoconus te vertragen of te stoppen. Daarnaast kunnen gespecialiseerde contactlenzen het zicht aanzienlijk verbeteren zonder dat een operatie nodig is.

Voeding heeft geen invloed op keratoconus

Hoewel voeding keratoconus niet kan genezen, speelt een evenwichtig voedingspatroon een rol in de algemene ooggezondheid. Antioxidanten zoals vitamine C en E kunnen helpen om oxidatieve schade in het hoornvlies te verminderen, en een tekort aan bepaalde voedingsstoffen kan de kwetsbaarheid van het bindweefsel verhogen.

Lees verder

• Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met cornea in oog
• Hoornvliestransplantatie in het oog
• Wrijven in oog of ogen: Oorzaken, nadelen en tips
• Corneatopografie: Onderzoek - Beeld van hoornvlies van oog
• Corneaoedeem: Zwelling van het hoornvlies