Corneaoedeem: Zwelling van het hoornvlies

De cornea is het transparante gedeelte van het oog. Het hoornvlies moet transparant blijven, zodat licht in het oog kan binnenkomen en iemand in staat is om waar te nemen. Hoornvlieszwelling ontstaat door vochtophoping in de cornea, wat vele mogelijke oorzaken kent. De transparantie verdwijnt bijgevolg gestaag waardoor het hoornvlies vertroebelt. De patiënt gaat hierdoor wazig zien. Deze aandoening valt gelukkig vrij goed te behandelen.

• Oorzaken zwelling van het hoornvlies
• Symptomen
• Diagnose corneaoedeem
• Behandeling hoornvliesoedeem

Oorzaken zwelling van het hoornvlies

Corneaoedeem heeft vele mogelijke oorzaken. Dit komt voor bij acute glaucoom, na beschadiging van het membraan van Descemet, bij Fuchs' endotheliale dystrofie, bij een infectie met het herpesvirus, na bepaalde medicatie, na een hoornvliestransplantatie, na oogchirurgie, na een ontsteking of na een oogtrauma.

Acute glaucoom

Acute glaucoom, waarbij de patiënt een zeer hoge oogdruk vertoont, veroorzaakt mogelijk hoornvliesoedeem en pijn. Soms is de oedeem hardnekkig aanwezig, zelfs nadat de oogdruk reeds gedaald is.

Beschadiging membraan van Descemet

Deze aandoening ontstaat mogelijk als gevolg van beschadiging van het membraan van Descemet, een letsel aan de endotheliale laag door ultrasone straling en/of infusie van toxische geneesmiddelen in de cornea.

Fuchs' endotheliale dystrofie
Dit is een vorm van hoornvliesdystrofie waarbij de cellen van de binnenste hoornvlieslaag zijn aangetast. De cellen houden normaalgezien de vloeistof uit de cornea en zorgen voor de transparantie van de cornea. Deze oogziekte is de meest voorkomende oorzaak van hoornvlieszwelling. Fuchs’ endotheliale dystrofie treft meestal beide ogen. Vrouwen zijn vaker dan mannen aangetast.

Infectie met het herpesvirus
Een infectie met het herpesvirus resulteert ook in ontstekingsreacties in de cornea, wat leidt tot hoornvliesoedeem.

Medicatie

Sommige krachtige topische medicatie en systemische medicatie leidt eveneens tot hoornvliesoedeem.

Na een hoornvliestransplantatie

Zelfs na een hoornvliestransplantatie is hoornvliesoedeem mogelijk. Dit komt dan door een slechte vorm van de hoornvliestransplantaten, de gebruikte chirurgische instrumenten in het transplantaat, een immuunreactie van de hoornvliestransplantatie en een falende getransplanteerde cornea.

Na oogchirurgie

Corneaoedeem presenteert zich mogelijk direct of na enkele jaren na elke vorm van oogchirurgie (cataractchirurgie, glaucoomoperatie, netvlieschirurgie). Dit is meestal het geval wanneer het hoornvlies voor de operatie al niet gezond was. De aandoening treedt het vaakst op als complicatie na een cataractoperatie, wat dan gekend is als pseudofake corneaoedeem, pseudofake bulleuze keratopathie of afake bulleuze keratopathie.

Ontsteking

Een oogontsteking, met name een langdurige of chronische ontsteking, leidt mogelijk tot hoornvlieszwelling. Soms is de oedeem hardnekkig aanwezig, zelfs nadat de ontsteking reeds verholpen is.

Oogtrauma

Een oogtrauma beschadigt mogelijk het hoornvlies en resulteert in oedeem.

Symptomen

De patiënt, die meestal vijftig jaar of ouder is, gaat geleidelijk aan waziger zien; de beelden vervagen. In milde gevallen van hoornvliesoedeem gebeurt dit meestal 's morgens bij het ontwaken, en dan herstelt het gezichtsvermogen stilaan in de loop van de dag. Aangezien corneaoedeem verergert, ziet de patiënt na verloop van tijd constant onscherp. Fotofobie (dit is de medische term voor "verhoogde gevoeligheid voor licht") presenteert zich ook regelmatig. Patiënten zien bijvoorbeeld eveneens halo's rond straatverlichting of autokoplampen, vooral 's nachts. In gevorderde gevallen van corneaoedeem, ontwikkelen er zich blaren en littekens op het hoornvliesoppervlak die resulteren in pijn. Hierdoor vergroot eveneens het risico op een hoornvliesinfectie, een zogenaamde “bulleuze keratopathie”.

Diagnose corneaoedeem

De patiënt ondergaat best een uitgebreid oogheelkundig onderzoek bij de oogarts. De vroege symptomen (wazig zien) zijn mogelijk een teken van staar (cataract). Om dat uit te sluiten, krijgt de patiënt een pachymetrie en corneatopografie. Hieruit zal dan blijken dat er een zwelling is aan het hoornvlies.

Behandeling hoornvliesoedeem

De behandeling van corneaoedeem is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van het oedeem, en hoe ernstig de zwelling is. Bij patiënten met een hoge oogdruk zijn de endotheelcellen beschadigd die vloeistof uit de cornea moeten pompen. Ook bij een oogontsteking is een behandeling nodig zodat de hoornvlieszwelling niet blijvend is. Een geconcentreerde (hypotone) zoutoplossing (oogdruppels) of zalf helpen de zwelling van het hoornvlies te minimaliseren zodat de patiënt weer in staat is zijn dagelijkse activiteiten uit te voeren. Hij volgt hierbij best oogdruppelrichtlijnen zodat hij de druppels correct toedient.

Bij patiënten waarbij het oedeem zich ’s nachts ontwikkelt, raden sommige artsen aan om met een föhn lucht op de ogen te blazen om verdamping van tranen te vergroten, en aldus de zwelling van het hoornvlies te verminderen.

Descemet Stripping Automated Endothelial Keratoplasty of DSAEK is anno januari 2020 de standaard chirurgische behandeling voor patiënten met een visueel significant hoornvliesoedeem die niet reageren op medische therapie. Dit is een vorm van een gedeeltelijke hoornvliestransplantatie waarbij de chirurg enkel de binnenlaag van de cellen transplanteert. Bij zeer gevorderde gevallen is een volledige hoornvliestransplantatie noodzakelijk.

Lees verder

• Oedeem (vochtretentie): Getroffen lichaamsdelen en oorzaken
• Hoornvliesdystrofie: Erfelijke hoornvliesafwijkingen
• Hoornvliestransplantatie in het oog
• Corneatopografie: Onderzoek - Beeld van hoornvlies van oog
• Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met cornea in oog