Keratitis: Ontsteking van het hoornvlies in het oog

Het hoornvlies is het heldere, koepelvormige weefsel aan de voorkant van het oog dat de pupil en iris bedekt. Een ontsteking van het hoornvlies, medisch bekend als "keratitis", kan worden veroorzaakt door een infectie met bacteriën, virussen, schimmels of parasieten. Keratitis kan ontstaan door een kleine verwonding, langdurig dragen van contactlenzen, of andere niet-infectieuze aandoeningen. Diverse risicofactoren verhogen de kans op het ontwikkelen van keratitis. Meestal is deze oogaandoening goed te behandelen met medicatie of oogdruppels, hoewel chirurgie soms noodzakelijk kan zijn als andere behandelingen niet effectief zijn. Snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal om verlies van gezichtsvermogen en andere complicaties te voorkomen.

• Risicofactoren voor keratitis
• Oorzaken van keratitis: Droge ogen, contactlenzen, trauma
• Soorten keratitis
• Symptomen: Rode, geïrriteerde, waterige of droge ogen en oogpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hoornvliesontsteking
• Prognose van keratitis
• Complicaties van hoornvliesontsteking
• Preventie: Vroege opsporing en behandeling

Risicofactoren voor keratitis

Corticosteroïden die worden gebruikt voor de behandeling van het droge ogen syndroom verhogen het risico op keratitis en kunnen de symptomen verergeren. Regelmatig dragen van contactlenzen verhoogt ook de kans op keratitis, vooral door slechte contactlenshygiëne of het te lang dragen van de lenzen. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem hebben eveneens een verhoogd risico op het ontwikkelen van keratitis. Oogletsels maken het hoornvlies kwetsbaarder voor ontsteking. Leven in warme klimaten kan ook een risicofactor zijn, vooral door regelmatige blootstelling aan irriterende stoffen zoals pollen en andere allergenen.

Oorzaken van keratitis: Droge ogen, contactlenzen, trauma

Keratitis kan verschillende oorzaken hebben: droge ogen, oogtrauma, virale infecties, verontreinigd water en vuile contactlenzen.

Droge ogen

Langdurig onbehandeld droge ogen kunnen leiden tot keratitis door de verminderde bescherming en hydratatie van het hoornvlies.

Oogtrauma

Een object dat het hoornvliesoppervlak krast of binnendringt kan leiden tot een oogtrauma. Dit type keratitis begint vaak zonder infectie, maar beschadigd weefsel kan bacteriën of schimmels toegang geven tot het hoornvlies, waardoor infectieuze keratitis ontstaat.

Virussen

Vooral herpesvirussen (zoals herpes simplex en herpes zoster, dat gordelroos veroorzaakt) en het virus dat chlamydia veroorzaakt, kunnen keratitis veroorzaken.

Verontreinigd water

Chemicaliën in zwembadwater kunnen het hoornvlies irriteren en verzwakken, wat leidt tot chemische keratitis. Deze vorm van keratitis is vaak van korte duur, meestal enkele minuten tot uren. Zwemmen met contactlenzen kan het risico op keratitis verhogen. Ook bacteriën, schimmels en parasieten in rivieren, oceanen, meren of bubbelbaden kunnen keratitis veroorzaken.

Vuile contactlenzen

Bacteriën, schimmels of parasieten die op contactlenzen of contactlenshouders aanwezig zijn, kunnen het hoornvlies infecteren bij plaatsing van de lens. Dit leidt tot infectieuze keratitis. De microscopische parasiet Acanthamoeba is een bekende oorzaak van keratitis bij contactlensdragers.

Soorten keratitis

• Keratitis actinica: Ontstaat door blootstelling aan ultraviolet licht, wat schade aan het hoornvlies veroorzaakt.
• Keratitis dendritica: Veroorzaakt door het herpesvirus (herpes hominis type 1), leidend tot boomvormig vertakte zweren (ulceraties) in het hoornvlies.
• Keratitis diffusa: Gekenmerkt door een ontsteking die zich over het gehele hoornvlies verspreidt, inclusief de diepere lagen. Veroorzaakt door tuberculose, scrofulose, syfilis of herpesvirussen. Deze vorm is ook bekend als keratitis interstitialis, keratitis parenchymatosa of keratitis profunda.
• Keratitis neuroparalytica: Een ernstige vorm van keratitis veroorzaakt door letsel aan de nervus trigeminus (de drielingszenuw).
• Keratitis punctata: Oppervlakkige keratitis waarbij grijze stipjes op het hoornvlies verschijnen.
• Keratitis ulcerosa: Een etterige vorm van keratitis waarbij een zweer op het hoornvlies ontstaat. Medisch bekend als “ulcus corneae”.

Symptomen: Rode, geïrriteerde, waterige of droge ogen en oogpijn

Bij een trauma of ooginfectie is meestal één oog getroffen, terwijl andere oorzaken vaak beide ogen aantasten. De symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig. Veelvoorkomende symptomen zijn oogpijn, een rood oog, tranende ogen, of pusafscheiding (oogafscheiding). Ernstig droge ogen kunnen ook optreden. Patiënten ervaren vaak het gevoel van een vreemd lichaam in het oog, problemen met het openen van het ooglid door pijn of irritatie, en fotofobie (overgevoeligheid voor licht). Verminderde gezichtsscherpte en een slechter gezichtsvermogen kunnen eveneens voorkomen. Sommige patiënten ervaren frontale hoofdpijn (pijn aan het voorhoofd).

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

De oogarts voert een uitgebreid oogonderzoek uit met behulp van oftalmoscopie (spleetlamponderzoek). Tijdens dit onderzoek worden ook de gezichtsscherpte en de pupilreactie met een penlampje getest. Deze onderzoeken zijn doorgaans snel en pijnloos.

Diagnostisch onderzoek

De oogarts kan een monster van tranen of cellen van het hoornvlies nemen voor laboratoriumanalyse om de oorzaak van de keratitis te achterhalen. Dit helpt bij het opstellen van een effectief behandelplan. Als de patiënt last heeft van het droge ogen syndroom, voert de arts een Schirmer-test uit om de traanproductie te meten.

Differentiële diagnose

Keratitis kan verward worden met andere aandoeningen zoals corneaslijtage, het droge ogen syndroom, hypoxische of toxische cornea-irritatie, een vreemd lichaam in het hoornvlies, of een zweer van Mooren.

Behandeling van hoornvliesontsteking

Zelfzorg

Bij keratitis veroorzaakt door contactlenzen is meestal geen specifieke behandeling nodig. Het gebruik van een ooglapje in combinatie met pijnstillers kan helpen bij het verlichten van symptomen zoals tranende ogen en pijn.

Professionele medische zorg

De arts zal de oorzaak van de keratitis vaststellen en een passende behandeling voorschrijven. Voor droge ogen zijn kunsttranen, oogdruppels en oogzalven vaak effectief. Bij lichte bacteriële keratitis kan de arts antibacteriële oogdruppels of orale antibiotica voorschrijven, afhankelijk van de ernst. Fungale keratitis wordt behandeld met antifungale oogdruppels en orale antifungale medicijnen. Virale keratitis wordt behandeld met antivirale oogdruppels en orale antivirale geneesmiddelen, hoewel deze soms terug kunnen keren. Acanthamoeba keratitis vereist antibiotische oogdruppels, maar de behandeling kan moeilijk zijn vanwege de resistentie van de parasiet tegen antibiotica. Het is belangrijk om de oogdruppelrichtlijnen nauwkeurig te volgen. Als medicatie en andere maatregelen niet effectief zijn, kan een hoornvliestransplantatie noodzakelijk zijn.

Prognose van keratitis

Met een tijdige diagnose en behandeling is de prognose voor de meeste patiënten zeer goed. Het is essentieel om parasitaire en fungale keratitis vroegtijdig te behandelen om verlies van gezichtsvermogen te voorkomen. In sommige gevallen is de behandeling echter niet volledig effectief, waardoor de infectie kan aanhouden. Als het gezichtsvermogen aanzienlijk is aangetast, kan een hoornvliestransplantatie nodig zijn.

Complicaties van hoornvliesontsteking

Mogelijke complicaties van keratitis zijn onder meer corneaoedeem (hoornvlieszwelling en littekens), chronische of recidiverende virale infecties van het hoornvlies, chronische ontsteking van het hoornvlies, tijdelijke of blijvende vermindering van het gezichtsvermogen, open zweren op het hoornvlies (cornea ulcera), en in ernstige gevallen blindheid.

Preventie: Vroege opsporing en behandeling

Correct gebruik, reiniging en desinfectie van contactlenzen helpen keratitis te voorkomen. Bij keratitis veroorzaakt door het herpesvirus moet de patiënt zijn ogen, oogleden of de huid rondom de ogen vermijden aan te raken, vooral bij een koortslip of pijnlijke blaren. Corticosteroïde oogdruppels dienen alleen te worden gebruikt na uitdrukkelijke toestemming en op voorschrift van de oogarts, omdat ze het risico op virale keratitis kunnen verhogen in het geval van een virale infectie. Tot slot wordt aanbevolen om een veilige zonnebril te dragen om oogletsel te voorkomen.

Lees verder

• Fungale keratitis: Hoornvliesontsteking door schimmels
• Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met cornea in oog
• Ontsteking: Natuurlijke reactie van lichaam op irritatie