Vertraagde (uitgestelde) puberteit bij jongens

95% van de jongens start met de puberteit tussen negen en veertien jaar. Is de puberteit nog niet gestart op veertienjarige leeftijd, dan is sprake van een vertraagde puberteit. Jongens starten normaal gezien eerst met een vergroting van de testikels, waarna dan de penis en het schaamhaar gaan groeien. De puberteit treedt op wanneer de hypofyse meer luteïniserend hormoon (LH) en follikelstimulerend hormoon (FSH) aanmaakt, waardoor de testikels groeien en het mannelijke hormoon testosteron geproduceerd kan worden. De groeispurt begint meestal één jaar nadat de geslachtsdelen beginnen te vergroten, meestal op de leeftijd van vijftien jaar.

• Oorzaken van vertraagde puberteit bij jongens
• Laatbloeiers
• Chronische ziekten
• Hersenen
• Hypogonadisme
• Testikels
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van uitgestelde puberteit bij jongens
• Testosteron
• Onderliggende aandoening
• Complicaties

Oorzaken van vertraagde puberteit bij jongens

Laatbloeiers

Vaak is een uitgestelde puberteit bij jongens niet ernstig en gaan ze alsnog door de puberteit als ze genoeg tijd krijgen (constitutionele vertraagde puberteit). Meestal zijn er dan in de familie meer laatbloeiers in de puberteit aanwezig.

Chronische ziekten

Jongens met chronische ziekten ondergaan vaak een uitgestelde puberteit: Dit gebeurt bij volgende aandoeningen:

• anorexia nervosa (ongebruikelijk bij jongens)
• auto-immuunziekten, zoals Hashimoto-thyroïditis of de ziekte van Addison (aandoening met onvoldoende productie van hormonen)
• coeliakie (glutenintolerantie)
• een leverziekte
• een nierziekte
• een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• een tumor in de hypofyse in de hersenen
• een verwonding of trauma van de testikels door een testikeltorsie (verdraaiing van een teelbal met pijn en zwelling)
• het Klinefelter-syndroom, een genetische aandoening waarbij een jongen kleine testikels heeft en onvruchtbaar is (mannelijke onvruchtbaarheid)
• het ontbreken van testes bij de geboorte (anorchie)
• inflammatoire darmaandoeningen
• kankerbehandelingen zoals chemotherapie of radiotherapie
• mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• sikkelcelanemie
• suikerziekte

Hersenen

Door hersenproblemen die betrokken zijn voor de puberteit, is soms ook sprake van een uitgestelde puberteit bij jongens.

Hypogonadisme

Een vertraagde puberteit treedt mogelijk op wanneer de testis te weinig of geen hormonen produceren. Dit staat in medische termen bekend als hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van de geslachtsklieren).

Testikels

Enkele jongens met een vertraagde puberteit een probleem met de testikels zelf (schade of slechte ontwikkeling).

Symptomen

De jongen heeft geen groter wordende penis en testikels op de leeftijd van veertien jaar, wat gemakkelijk te zien is bij een lichamelijk onderzoek. Ook hebben jongens geen of weinig schaamhaar op vijftienjarige leeftijd. De meeste jongens met een vertraagde puberteit zijn kort en dun in vergelijking met hun leeftijdsgenoten. Verder hebben veel jongens een hoge stem en vetafzettingen rond de heupen, het bekken, de buik en de borsten. Jongens maar ook meisjes waarbij de puberteit laat op gang komt, ervaren tot slot sneller stress.

Diagnose en onderzoeken

Soms diagnosticeert de arts de vertraagde puberteit bij jongens door uitsluitend een lichamelijk onderzoek, maar meestal zijn enkele verdere onderzoeken nodig. De jongen krijgt een bloedonderzoek waarbij de arts de niveaus van testosteron, LH en FSH meet. Volwassen testosteronspiegels variëren van 250-800 ng / dL, en de meeste jongens met een vertraagde puberteit hebben een testosteronniveau van minder dan 40. Een hormoontest is voorts ook nodig. Een röntgenfoto van de hand en pols om de botleeftijd (skeletleeftijd) te bepalen, is vaak bevolen om de volwassen lengte te helpen voorspellen. Bij een uitgestelde puberteit bij jongens is de botleeftijd meestal ten minste twee jaar achter op de chronologische leeftijd, wat betekent dat er meer tijd over is voor de groei.

Behandeling van uitgestelde puberteit bij jongens

Testosteron

Bij een constitutionele vertraagde puberteit is er geen behandeling nodig omdat het probleem verdwijnt met wachten en geruststelling. Laatrijpe jongens zijn echter vaak ongeduldig om te beginnen met groeien en willen niet nog eens zes tot achttien maanden wachten voordat de puberale groeispurt van nature begint. Daarom schrijven artsen een kuur met testosteron voor om de puberteit te versnellen. De jongen krijgt dit meestal gedurende meerdere maanden in de vorm van een maandelijkse injectie. Verschillende artsen gebruiken verschillende doses en aantallen injecties. Wanneer de jongen na de injecties terugkomt, heeft hij meestal een zeer goede winst in lengte en gewicht. Ook is de penis vaak gegroeid en het schaamhaar toegenomen. In deze gevallen zet de puberteit meestal voort en is een verdere behandeling niet meer nodig. Ook bij schade aan de testikels is testosteron nog steeds de voorkeursbehandeling, maar de dosis moet in de loop van de tijd worden verhoogd en moet worden voortgezet tot ver in de volwassen jaren.

Onderliggende aandoening

Als de vertraagde puberteit te wijten is aan een ziekte, zoals een te trage schildklierwerking, behandelt de arts dit onderliggend probleem zodat de puberteit toch nog op gang komt.

Complicaties

Een laag niveau van geslachtshormonen leidt mogelijk tot:

• een lage botdichtheid en fracturen later in het leven (osteoporose)
• erectiestoornissen (impotentie)
• onvruchtbaarheid
• zwakte

Het niet tijdig behandelen van klinische problemen voor jongens met een uitgestelde puberteit, leidt mogelijk ook tot langdurige psychologische en emotionele problemen.

Lees verder

• Hypogonadisme: Onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklieren
• Vertraagde (uitgestelde) puberteit bij meisjes