Vertraagde (uitgestelde) puberteit bij jongens

Bij de meeste jongens begint de puberteit tussen de leeftijd van negen en veertien jaar. Als de puberteit nog niet is gestart op veertienjarige leeftijd, kan er sprake zijn van een vertraagde puberteit. Normaal gesproken begint de puberteit met een vergroting van de testikels, gevolgd door de groei van de penis en het schaamhaar. De puberteit wordt ingeleid door de hypofyse, die meer luteïniserend hormoon (LH) en follikelstimulerend hormoon (FSH) produceert, wat leidt tot de groei van de testikels en de productie van het mannelijke hormoon testosteron. De groeispurt begint doorgaans ongeveer een jaar nadat de geslachtsdelen beginnen te vergroten, meestal rond de leeftijd van vijftien jaar.

• Oorzaken van vertraagde puberteit bij jongens
• Laatbloeiers
• Chronische ziekten
• Hersenen
• Hypogonadisme
• Testikels
• Symptomen van vertraagde puberteit
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Testosterontherapie
• Behandeling van onderliggende aandoeningen
• Complicaties van vertraagde puberteit

Oorzaken van vertraagde puberteit bij jongens

Laatbloeiers

Vaak is een uitgestelde puberteit bij jongens niet ernstig en wordt deze vanzelf verholpen met de tijd (constitutionele vertraagde puberteit). Meestal zijn er in de familie ook andere laatbloeiers. Dit is vaak genetisch bepaald en hoeft geen medische interventie te vereisen.

Chronische ziekten

Vertraagde puberteit kan voorkomen bij jongens met chronische ziekten. Deze aandoeningen omvatten:

• Anorexia nervosa (relatief ongebruikelijk bij jongens, maar kan de puberteit beïnvloeden)
• Auto-immuunziekten, zoals Hashimoto-thyroïditis of de ziekte van Addison (aandoeningen met onvoldoende productie van hormonen)
• Coeliakie (glutenintolerantie)
• Leverziekten
• Nierziekten
• Hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• Tumoren van de hypofyse (in de hersenen)
• Een verwonding of trauma van de testikels, zoals bij testikeltorsie (verdraaiing van een teelbal met pijn en zwelling)
• Klinefelter-syndroom (een genetische aandoening waarbij de jongen kleine testikels heeft en onvruchtbaar is)
• Anorchie (ontbreken van testes bij de geboorte)
• Inflammatoire darmaandoeningen
• Kankerbehandelingen, zoals chemotherapie of radiotherapie
• Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• Sikkelcelanemie
• Diabetes mellitus (suikerziekte)

Hersenen

Hersenproblemen die betrokken zijn bij de puberteit kunnen ook leiden tot een vertraagde puberteit bij jongens. Aandoeningen die invloed hebben op de hypofyse of de hypothalamus kunnen de hormonale regulatie verstoren.

Hypogonadisme

Een vertraagde puberteit kan optreden als gevolg van hypogonadisme, waarbij de testikels onvoldoende of geen geslachtshormonen produceren. Dit staat ook bekend als hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van de geslachtsklieren). Deze aandoening kan primair zijn (aangeboren) of secundair (door andere medische aandoeningen).

Testikels

Bij sommige jongens met vertraagde puberteit is er sprake van een probleem met de testikels zelf, zoals schade of een slechte ontwikkeling.

Symptomen van vertraagde puberteit

Bij jongens met een vertraagde puberteit zijn de symptomen vaak duidelijk zichtbaar bij lichamelijk onderzoek. Kenmerken zijn onder andere:

• Geen vergroting van de penis en testikels op de leeftijd van veertien jaar
• Weinig of geen schaamhaar op vijftienjarige leeftijd
• Kortere lengte en slanker postuur in vergelijking met leeftijdsgenoten
• Een hoge stem en vetafzettingen rond de heupen, het bekken, de buik en de borsten
• Verhoogde gevoeligheid voor stress

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van vertraagde puberteit kan soms worden gesteld op basis van lichamelijk onderzoek alleen, maar vaak zijn aanvullende onderzoeken nodig. Dit omvat:

• Bloedonderzoek: Hierbij worden de niveaus van testosteron, LH en FSH gemeten. Normale volwassen testosteronniveaus variëren van 250-800 ng/dL, terwijl jongens met een vertraagde puberteit vaak een testosteronniveau van minder dan 40 ng/dL hebben.
• Röntgenfoto van de hand en pols: Dit wordt gedaan om de botleeftijd (skeletleeftijd) te bepalen, wat kan helpen bij het voorspellen van de uiteindelijke lengte. Bij vertraagde puberteit is de botleeftijd vaak ten minste twee jaar achter op de chronologische leeftijd, wat betekent dat er nog meer tijd is voor groei.
• Hormoononderzoek: Ter beoordeling van andere hormonale problemen die de puberteit kunnen beïnvloeden.

Behandeling

Testosterontherapie

Bij constitutionele vertraagde puberteit is meestal geen behandeling nodig, omdat het probleem vaak vanzelf oplost met de tijd. Voor jongens die ongeduldig zijn en sneller willen beginnen met de puberteit, kan testosterontherapie worden voorgeschreven. Dit gebeurt meestal in de vorm van maandelijkse injecties gedurende enkele maanden. Na de kuur ervaren de meeste jongens een aanzienlijke toename in lengte, gewicht, penisgrootte en schaamhaar. Bij blijvende testikelschade kan een langere testosteronbehandeling nodig zijn, met dosisaanpassingen door de tijd heen.

Behandeling van onderliggende aandoeningen

Als de vertraagde puberteit wordt veroorzaakt door een onderliggende aandoening, zoals hypothyreoïdie, zal de arts de oorzaak behandelen. Door de onderliggende ziekte te behandelen, kan de puberteit alsnog op gang komen.

Complicaties van vertraagde puberteit

Een laag niveau van geslachtshormonen kan leiden tot:

• Lage botdichtheid en fracturen later in het leven, wat kan resulteren in osteoporose
• Erectiestoornissen (impotentie)
• Onvruchtbaarheid
• Algemeen lichamelijke zwakte

Onbehandelde vertraagde puberteit kan ook leiden tot langdurige psychologische en emotionele problemen, zoals een laag zelfbeeld en sociale problemen.

Lees verder

• Hypogonadisme: Onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklieren
• Vertraagde (uitgestelde) puberteit bij meisjes