Ziekte van Danon: Afwijkingen aan ogen, spieren en hart

Bij de ziekte van Danon is de patiënt getroffen door afwijkingen aan het hart, de hersenen (verstandelijke beperking), de ogen en de spieren. Mannen zijn door de erfelijke ziekte ernstiger dan vrouwen aangetast. De behandeling bestaat uit het symptomatisch en ondersteunend behandelen van de hart- en spierafwijkingen. De prognose is somber voor patiënten met de ziekte van Danon met een vroegtijdig overlijden als gevolg. De aandoening werd voor het eerst in de medische literatuur beschreven door de arts M.J. Danon en zijn collega’s in 1981.

• Synoniemen ziekte van Danon
• Epidemiologie
• Oorzaken en erfelijkheid
• Symptomen: Afwijkingen aan ogen, spieren, hart en hersenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose aandoening is somber

Synoniemen ziekte van Danon

De ziekte van Danon (GSD IIB) is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• glycogeen opslag cardiomyopathie
• glycogeen opslag ziekte type 2B
• glycogeenstapelingsziekte, type IIB
• lysosomale glycogeenstapelingsziekte met een normale zuurmaltase
• lysosomale glycogeenstapelingsziekte zonder zuur maltasedeficiëntie
• pseudoglycogenose II
• type glycogeenstapelingsziekte IIb
• vacuole cardiomyopathie en myopathie, X-gebonden
• ziekte van Antopol

Epidemiologie

Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen getroffen, maar mannen vertonen vaak wel meer ernstige symptomen. De aandoening is voorts zeldzaam, maar exacte cijfers zijn niet gevonden in de geraadpleegde literatuur. De ziekte kent tot slot geen etnische of geografische voorliefde maar door het kleine aantal studies door het lage aantal patiënten, is deze informatie onbetrouwbaar.

Oorzaken en erfelijkheid

De ziekte van Danon is te wijten aan mutaties (wijzigingen) in het LAMP2-gen. De ziekte van Danon is een X-gebonden dominante aandoening waarbij beide geslachten zijn aangetast. Een mutatie (wijziging) op het X-chromosoom is hiervoor verantwoordelijk. Zowel mannen als vrouwen geven mogelijk de mutatie door aan hun kinderen, maar aangezien mannen slechts één X-chromosoom bezitten die ze doorgeven aan hun dochters (hun Y-chromosoom wordt doorgegeven aan hun zonen), erven al hun dochters de ziekte van Danon, in tegenstelling tot hun zonen. De helft van alle kinderen van beide geslachten geboren uit een getroffen moeder erft bijgevolg deze aandoening.

Symptomen: Afwijkingen aan ogen, spieren, hart en hersenen

De symptomenreeks van het syndroom is erg variabel, zelfs onder familieleden. De symptomen zijn normaal gezien bij de geboorte niet zichtbaar, en ontstaan veelal gemiddeld in het tweede of derde decennium. Bij de zwaarst getroffen mannen ontstaan de tekenen vaak in de kindertijd of adolescentie terwijl deze bij vrouwen eerder in de volwassenheid optreden.

Ogen

Bij sommige patiënten zijn visuele problemen het eerste symptoom van de aandoening. Hierbij treedt een wazig gezichtsvermogen op (gematigd verlies van de centrale gezichtsscherpte) of merkt hij wijzigingen in de kleurwaarneming. Deze oogproblemen zijn progressief waardoor de patiënt op latere leeftijd maatschappelijk blind is.

Spieren

Bij andere patiënten ontstaat als eerste symptoom spierzwakte in de armen en de schouders, maar ook in de nek en bovenbenen. Dit betreft de proximale spieren; de spieren die zich het dichtst bij het centrum van het lichaam bevinden. Skeletmyopathie komt voor bij de meeste mannen met de ziekte van Danon en bij ongeveer de helft van de getroffen vrouwen. Symptomen van spierzwakte bestaan uit onder andere pijn in de rug (rugpijn), moeite met het tillen van de armen boven het hoofd, opstaan uit een stoel of trappenlopen. Jongens hebben hierdoor vaak een motorische achterstand (zitten, kruipen, lopen, hardlopen).

Hart
Bij andere patiënten treedt als eerste symptoom hartafwijkingen op, waaronder een abnormaal ritme (aritmie), hartkloppingen (palpitaties), pijn op de borst en kortademigheid (dyspnoe). Bij patiënten ontstaat vaak hypertrofische cardiomyopathie (hartspieraandoening). Hierbij is de hartspier verdikt waardoor het voor het hart moeilijker is om bloed rond te pompen. Soms ontstaat gedilateerde cardiomyopathie. Het hart is hierdoor verzwakt en vergroot waardoor het niet meer efficiënt bloed kan rondpompen. Sommige getroffen patiënten met hypertrofische cardiomyopathie ontwikkelen later gedilateerde cardiomyopathie. Door de cardiomyopathie en de andere hartafwijkingen ontstaan soms levensbedreigende complicaties zoals hartfalen en een vroegtijdige dood.

Veel getroffen patiënten hebben tevens afwijkingen van de elektrische signalen die de hartslag onder controle houden (geleidingsstoornissen). Cardiale pre-excitatie is een specifieke geleidingsafwijking die voorkomt bij patiënten met de ziekte van Danon. De aard van de cardiale pre-excitatie die het vaakst gezien is bij patiënten met de ziekte van Danon heet het Wolff-Parkinson-White-syndroom patroon.

Hersenen

Een zekere mate van verstandelijke beperking is aanwezig bij de meeste mannen, terwijl dit symptoom slechts optreedt in minder dan de helft van de vrouwen. Meestal is de verstandelijke handicap mild van aard.

Bijkomende symptomen

Soms komen gastro-intestinale problemen voor. Ook lever- en longproblemen zijn gemeld. Bij andere patiënten treden psychiatrische problemen op waaronder een depressie, een psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties), suïcidale gedachten en ADHD (moeite met aandacht en controleren van energie). Het is echter onduidelijk of psychiatrische episoden gerelateerd zijn aan de ziekte van Danon.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose gebeurt door een cardioloog (hartspecialist), een neuroloog of een oogarts. Voor het opsporen van de ziekte zijn geen specifieke onderzoeken voorhanden en daarom is het heel moeilijk deze ziekte op te sporen wat tevens veel tijd in beslag neemt. Een bloedonderzoek is nodig. Veel mannen met de ziekte van Danon hebben verhoogde niveaus van het enzym creatine kinase in het bloed, wat vaak duidt op de spierziekte. Verder toont een uitgebreid oogheelkundig onderzoek veranderingen in het pigment van de retina (netvlies) wat de problemen met het gezichtsvermogen verklaart. Om de hartafwijkingen in beeld te brengen, voert de arts een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van hart), echocardiografie en een MRI-scan van het hart uit. Een genetisch onderzoek bevestigt de diagnose.

Differentiële diagnose

De ziekte van Pompe lijkt sterk op de symptomenreeks van de Danon-ziekte, maar de overervingswijze is hierbij autosomaal recessief en bovendien zijn er geen enzymafwijkingen. X-gebonden myopathie met overmatige autofagie is ook een aandoening die vergelijkbaar is met de ziekte van Danon. Hierbij treden eveneens afwijkingen aan de skeletspieren en het hart. Letale, aangeboren glycogeenstapelingsziekte van het hart is een andere afwijking die de arts soms verwart met de ziekte van Danon. Hartafwijkingen en een verlaagde bloedsuikerspiegel en zijn typische kenmerken van deze autosomaal recessieve aandoening. Tot slot is infantiele autofagocytische vacuolaire myopathie een andere ziekte die vergelijkbaar is met de ziekte van Danon. Het oorzakelijke gendefect is anno oktober 2020 niet geïdentificeerd. Een X-gebonden recessieve overerving is beschreven bij deze dodelijke cardiomyopathie en skeletspierzwakte.

Behandeling

De ziekte is niet te genezen. De ooggerelateerde problemen zijn niet te verhelpen. Medicatie voor de hartproblemen zijn beschikbaar. Symptomatische aritmie vereist vaak een vroege chirurgische implantatie van een cardioverter-defibrillator. Een harttransplantatie is mogelijk levensreddend. Fysiotherapie is nuttig voor het behoud van de spierkracht en flexibiliteit. Verder zijn medicijnen zoals antipsychotica en antidepressiva aangewezen bij psychiatrische problemen.

Prognose aandoening is somber

Soms verliezen patiënten met de aandoening hun mobiliteit en zijn ze rolstoelgebonden door de spierzwakte. De oogproblemen zijn mogelijk ernstig waardoor de patiënt op latere leeftijd juridisch blind is. Door de hartafwijkingen komen patiënten vroegtijdig te overlijden. Getroffen mannen leven gemiddeld tot een leeftijd van 19 jaar terwijl aangetaste vrouwen een gemiddelde leeftijd behalen van 34 jaar.