Vetemboliesyndroom: Vet in bloedbaan met variabele symptomen

Het vetemboliesyndroom is een zeldzame aandoening die optreedt wanneer vet in de bloedbaan terechtkomt. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een botbreuk of een leverletsel. De symptomen starten meestal binnen één dag en bestaan uit onder andere een huiduitslag, een verminderd bewustzijnsniveau en kortademigheid. Het risico op overlijden bedraagt ongeveer 10%. Meestal bestaat de behandeling uit ondersteunende zorg zoals zuurstoftherapie, intraveneuze vochttoediening, albumine en mechanische ventilatie. De aandoening werd voor het eerst gediagnosticeerd in 1862 door Zenker.

• Terminologie
• Oorzaken van vetemboliesyndroom
• Risicofactoren van vet in bloedbaan
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Bloed
• Hersenen
• Huid
• Lever
• Longen
• Netvlies
• Nieren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Preventie

Terminologie

Een vetembolie duidt op de aanwezigheid van vetdeeltjes in de microcirculatie (de bloedsomloop door de kleinste vaten). Het vetemboliesyndroom daarentegen is de systemische manifestatie van vetembolie in de microcirculatie. Gezamenlijke systemische kenmerken omvatten ademnood, een veranderde mentale status en een huiduitslag.

Oorzaken van vetemboliesyndroom

Bij het vetemboliesyndroom komen vetdeeltjes in de bloedcirculatie terecht en veroorzaken ze schade aan bedden van de capillairen (haarvaten). Hierdoor ontstaat een gestopte bloedstroom. Hoewel de longcirculatie het vaakst wordt aangetast, verschijnt een vetembolie mogelijk ook in de microcirculatie van de hersenen, de huid, de ogen en het hart.

Risicofactoren van vet in bloedbaan

Aandoeningen

Het vetemboliesyndroom komt meestal tot stand als gevolg van bot- en bekkenbreuken (beenmerg bevat een hoog vetgehalte).

Andere mogelijke risicofactoren omvatten:

• acute hemorragische pancreatitis (alvleesklierontsteking)
• alcoholische leververvetting
• decompressieziekte (duikersziekte)
• een beenmergtransplantatie
• een leverletsel
• een liposuctie (chirurgische verwijdering van vetophopingen)
• een parenterale lipide-infusie
• ernstige brandwonden
• extracorporale circulatie
• gesloten hartmassage van de borst (tijdens cardiopulmonaire reanimatie)
• koolstoftetrachloride vergiftiging
• langdurige corticosteroïdtherapie
• orthopedische chirurgie
• osteomyelitis (een botinfectie)
• sikkelcelziekte

Omgevingsfactoren

Mannen en patiënten tussen de twintig en dertig jaar oud zijn het vaakst getroffen.

Symptomen

Elk microcirculatiesysteem in het lichaam is beschadigd door het vetemboliesyndroom. Vet emboliseert namelijk mogelijk naar de longen, de hersenen, de huid, het netvlies in het oog, de nieren, de lever en zelfs het hart. De klinische presentatie is niet-specifiek en bestaat uit een versnelde ademhaling, een versnelde hartslag, koorts en een petechiale huiduitslag. Specifieke symptomen zijn afhankelijk van de getroffen orgaansystemen. De symptomen ontwikkelen zich meestal binnen 24-72 uur na het letsel.

Bloed

Patiënten met het vetemboliesyndroom lijden mogelijk ook aan anemie (bloedarmoede), trombocytopenie (een tekort aan bloedplaatjes) of een afname van hemoglobine.

Hersenen

Het vetemboliesyndroom veroorzaakt mogelijk niet-specifieke neurologische symptomen. Deze zijn mogelijk het resultaat van een hersenzwelling (cerebraal oedeem) in plaats van een zuurstoftekort aan de hersenen (cerebrale ischemie). Lusteloosheid, verwardheid of rusteloosheid zijn enkele veel voorkomende neurologische tekenen. Een verandering in de Glasgow-comaschaal wijst mogelijk op de ontwikkeling van hersenoedeem door het vetemboliesyndroom. Bij ernstig hersenoedeem reageer de patiënt niet meer.

Huid

De huid is mogelijk ook getroffen door een petechiale uitslag (kleine, rode, vlakke puntbloedingen op de huid), hetgeen optreedt bij circa de helft van de patiënten. Deze huiduitslag is meestal van voorbijgaande aard en duurt minder dan 24 uur. De romp, het hoofd en de nek zijn het vaakst aangetast.

Lever

Geelzucht is het kenmerkende symptoom wanneer het vetomboliesyndroom de lever aantast.

Longen

De longcirculatie is het vaakst aangetast door het vetemboliesyndroom waardoor de patiënt meestal lijdt aan ademhalingsfalen. De mate van ademhalingsproblemen is variabel van mild tot zeer ernstig.

Netvlies

Wanneer het netvlies beschadigd is, resulteert dit in een netvliesbloeding. Deze netvliesletsels verdwijnen spontaan binnen enkele weken. Een blijvend verlies van het gezichtsvermogen komt zelden tot stand.

Nieren

De nieren zijn mogelijk ook getroffen, hetgeen zich vertaalt in weinig plassen, de aanwezigheid van lipiden (vetten) in de urine, eiwit in de urine (proteïnurie) en bloed in de urine (hematurie).

Diagnose en onderzoeken

Bij het vetemboliesyndroom bevinden zich vetdeeltjes in de microcirculatie van het lichaam. Er zijn anno oktober 2020 geen definitieve diagnostische criteria of testen ontwikkeld, wat de diagnose van de aandoening moeilijk maakt. Ademhalingsproblemen zijn specifiek, maar zijn niet te onderscheiden van het acute respiratory distress syndrome. Ademnood in combinatie met de huiduitslag wijzen mogelijk in de richting van het vetemboliesyndroom. Laboratorium- en beeldvormende onderzoeken zijn nuttig, maar zijn niet-specifiek. De diagnose is daarom afhankelijk van het klinisch inzicht van de behandelende arts.

Behandeling

Een patiënt met het vetemboliesyndroom moet meteen worden opgenomen op de afdeling intensieve zorgen in het ziekenhuis. Een ondersteunende behandeling is de enige bewezen behandelmethode. Aanvullende zuurstof is nodig bij milde ademnood. Bij ernstige ademhalingsmoeilijkheden is een continue positieve luchtwegdruk ventilatie (CPAP) of mechanische beademing met positieve eindexpiratoire druk aangewezen. Een vloeistofvervanging is vereist om een shock te voorkomen. Verder is de toediening van humaan albumine aanbevolen omdat dit het bloedvolume in de bloedsomloop herstelt en het bindt zich ook aan vrije vetzuren om longschade te verminderen. Verder is een frequente Glasgow comaschaal-grafiek vereist om toegang te krijgen tot de neurologische progressie van een patiënt met het vetemboliesyndroom. Een plaatsing van een intracraniale (in de schedel) drukmonitor is nuttig om de behandeling van hersenoedeem te sturen.

Prognose

Circa tien à twintig procent van de patiënten met het vetemboliesyndroom komt te overlijden als gevolg van het vetemboliesyndroom. Een snelle en voorzichtige behandeling is belangrijk voor het verhogen van de levenskansen. Op deze manier herstellen namelijk de meeste patiënten zonder blijvende complicaties.

Preventie

Een vroege operatieve fixatie van lange botbreuken vermindert de incidentie van het vetemboliesyndroom, vooral bij gebruik van interne fixatieapparatuur.