PEG-sonde: Vloeibare voeding opnemen
Sommige patiënten dienen vloeibare voeding in te nemen omdat ze niet of onvoldoende voeding tot zich kunnen nemen. Dit verloopt via een PEG-sonde, ook wel PEG-katheter genoemd. PEG staat voor “percutane endoscopische gastrostomie”. Via een endoscoop (een flexibele kijkslang) plaatst de arts een dun slangetje in de maag. Hij maakt hiervoor een sneetje in de buikwand. De patiënt voelt weinig van de ingreep, daar hij een roesje krijgt en de arts de sonde verder onder plaatselijke verdoving uitvoert. Deze ingreep gebeurt op de endoscopie- of maag-darm-leverafdeling in het ziekenhuis. De PEG-sonde gaat ongeveer één tot drie jaar mee.- Indicaties voor het gebruik van een PEG-sonde
- Medische aandoeningen die een PEG-sonde vereisen
- Wanneer wordt een PEG-sonde overwogen?
- Risicofactoren voor het gebruik van een PEG-sonde
- Algemene gezondheid en medische geschiedenis
- Leeftijd en voedingsstatus
- Praktische voorbereiding voor de plaatsing van een PEG-sonde
- Medische evaluatie en tests
- Instructies voor de dag van de ingreep
- Voorbereiding PEG-sonde
- Praktisch
- De ingreep
- Na de ingreep
- Nazorg en opvolging van de PEG-sonde
- Regelmatige controle van de sonde
- Psychologische en sociale ondersteuning
- Weer thuis
- Complicaties: Vloeibare voeding opnemen
- Nazorg en opvolging
- Levensstijl en voeding
- Psychologische aspecten
- Hulpmiddelen en ondersteuning
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met een PEG-sonde
- Zorg voor de hygiëne rondom de PEG-sonde
- Voedingsaanpassingen en voeding via de PEG-sonde
- Pijnbestrijding en ongemakken
- Follow-up en controleafspraken
- Emotioneel welzijn en mentale steun
- Lichaamsbeweging en activiteit met een PEG-sonde
- Misvattingen rond PEG-sonde
- Een PEG-sonde is een tijdelijke oplossing en kan altijd weer worden verwijderd
- De plaatsing van een PEG-sonde is altijd zeer pijnlijk
- Patiënten kunnen niet normaal eten na het krijgen van een PEG-sonde
- Een PEG-sonde veroorzaakt altijd infecties zoals een abces
- De PEG-sonde beïnvloedt altijd de maagfunctie
- Er is geen risico op complicaties na de plaatsing van een PEG-sonde
- Patiënten met een PEG-sonde kunnen geen baby of jonge kinderen verzorgen
Indicaties voor het gebruik van een PEG-sonde
Een percutane endoscopische gastrostomie (PEG) wordt vaak toegepast bij patiënten die tijdelijk of langdurig moeite hebben met het oraal innemen van voeding. Dit kan het gevolg zijn van aandoeningen zoals ernstige slikproblemen, neurologische aandoeningen (bijvoorbeeld na een beroerte), tumoren in het hoofd- of halsgebied, of aandoeningen die het vermogen om zelfstandig te eten beperken. In veel gevallen is de PEG-sonde de oplossing om de patiënt van de benodigde voeding te voorzien zonder dat er een operatie nodig is.Medische aandoeningen die een PEG-sonde vereisen
Patiënten met ernstige slikproblemen, ook wel dysfagie genoemd, kunnen moeilijkheden ervaren bij het slikken van voedsel, vloeistoffen of medicijnen. In zulke gevallen wordt een PEG-sonde gebruikt om vloeibare voeding direct in de maag te leveren. Andere aandoeningen die de noodzaak voor een PEG-sonde kunnen veroorzaken zijn onder andere neurologische aandoeningen (zoals de ziekte van Parkinson), kanker van de mond, keel of slokdarm, en verwondingen die het slikken beïnvloeden.Wanneer wordt een PEG-sonde overwogen?
De beslissing om een PEG-sonde te plaatsen wordt genomen na zorgvuldig overleg tussen het medische team en de patiënt. Het wordt meestal overwogen wanneer andere methoden van voeding (zoals sondevoeding via de neus) niet effectief of niet praktisch zijn, bijvoorbeeld door langdurige noodzaak of wanneer er sprake is van moeilijkheden met de tijdelijke plaatsing van een nasogastrische sonde.Risicofactoren voor het gebruik van een PEG-sonde
Hoewel de procedure zelf relatief eenvoudig en veilig is, kunnen er risicofactoren zijn die de keuze voor een PEG-sonde beïnvloeden. Deze risicofactoren kunnen variëren van de algemene gezondheidstoestand van de patiënt tot de aanwezigheid van specifieke medische aandoeningen die de ingreep bemoeilijken.Algemene gezondheid en medische geschiedenis
Patiënten die ernstig verzwakt zijn door chronische ziekten zoals hartfalen, nierziekte of ernstige infecties kunnen extra risico lopen bij de procedure. Dit kan leiden tot complicaties zoals infectie, bloeding of het ontstaan van luchtwegenproblemen. Het is daarom belangrijk dat het medische team deze risicofactoren zorgvuldig beoordeelt voordat de ingreep wordt uitgevoerd.Leeftijd en voedingsstatus
Ouderen of patiënten die ernstig ondervoed zijn, kunnen minder goed herstellen van een PEG-sonde plaatsing. Hun vermogen om infecties te bestrijden is vaak verminderd, en er is meer kans op complicaties zoals decubituswonden of sepsis na de ingreep.Praktische voorbereiding voor de plaatsing van een PEG-sonde
De voorbereiding op de plaatsing van een PEG-sonde is cruciaal voor het succes van de procedure. Er zijn verschillende stappen die moeten worden gevolgd, zowel voor als na de ingreep.Medische evaluatie en tests
Voor de plaatsing van de PEG-sonde wordt de patiënt grondig geëvalueerd om te zorgen dat hij of zij geschikt is voor de ingreep. Dit kan onder andere bloedonderzoeken, beeldvorming van de buik (bijvoorbeeld een echografie of CT-scan), en een beoordeling van de slikfunctie omvatten. Een arts kan ook de mogelijke risico's met de patiënt bespreken, zoals infectie of een beschadiging van omliggende structuren in de maag of darm.Instructies voor de dag van de ingreep
Patiënten dienen op de dag van de ingreep nuchter te zijn, wat betekent dat ze minimaal zes uur voor de procedure geen vast voedsel mogen eten. Dit vermindert het risico op aspiratie tijdens de ingreep en zorgt ervoor dat de procedure soepel kan verlopen. In sommige gevallen kan een mild kalmerend middel worden toegediend om de patiënt comfortabeler te maken.Voorbereiding PEG-sonde
Vooreerst dient de patiënt mee te geven aan de arts welke medicatie hij gebruikt. Sommige medicijnen zoals bloedverdunners moet hij namelijk wellicht enkele dagen voor de ingreep stopzetten. Diabetespatiënten dienen dit zeker door te geven om zo de dosering eventueel aan te passen voor de ingreep.Daarnaast dient de patiënt de arts te informeren over eventuele allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) of andere medische aandoeningen. De patiënt mag vanaf middernacht niet meer eten, drinken of roken. Wel mag hij zijn mond spoelen met water. De patiënt neemt best zijn medicijnen mee naar het ziekenhuis. Bovendien regelt hij best vervoer naar huis, aangezien hij na de ingreep niet zelf naar huis mag rijden.
De patiënt moet zijn kunstgebit verwijderen voor de procedure plaatsvindt / Bron: Jim Sneddon, Flickr (CC BY-2.0)Praktisch
De ingreep kent een tijdsduur van ongeveer dertig minuten en gebeurt bij volwassenen veelal poliklinisch, waardoor de patiënt ’s avonds naar huis kan. Kinderen krijgen meestal een volledige narcose, waardoor ze twee tot drie dagen in het ziekenhuis moeten blijven.De patiënt moet na de ingreep nog minstens drie tot vier uur gemonitord worden. De patiënt komt eerst naar het ziekenhuis en dient daar samen met de verpleegkundige een vragenlijst in te vullen. Daarna krijgt de patiënt een infuus in de rechterhand. Dit zorgt ervoor dat de patiënt antibiotica kan krijgen, wat de kans op infecties aanzienlijk verkleint.
De patiënt moet zijn kunstgebit of plaatje uitdoen. De verpleegkundige brengt de patiënt ongeveer één uur later naar de endoscopieafdeling.
De ingreep
Vooreerst dient de patiënt zijn buik te ontbloten. Hij moet goed gemonitord worden en krijgt daarom een bloeddrukmeter en vingerclip (sensor, knijpertje) aangesloten. Zo is de arts in staat om de hartslag, bloeddruk en het zuurstofgehalte te controleren. Het meten van het zuurstofgehalte in het bloed gebeurt met een pulsoximetrie.De patiënt gaat vervolgens met zijn linkerzij op de onderzoekstafel liggen met een bijtring in zijn mond. Deze bijtring beschermt de endoscoop. De arts brengt ook een slangetje in de neus van de patiënt zodat hij extra zuurstof toegediend krijgt. De patiënt is daarna klaar om een roesje te krijgen via het infuus. Dit rustgevend middel werkt onmiddellijk, zodat de patiënt ontspannen is en zich achteraf weinig herinnert van de ingreep. De patiënt krijgt te horen dat hij zich mag ontspannen en moet letten op zijn ademhaling; dan verloopt de ingreep het vlotst.
Daarna mag de patiënt de flexibele slang inslikken die de arts inbrengt in zijn mond. De slang moet namelijk in de slokdarm geraken. Dit is voor sommige patiënten wel even moeilijk en voelt voor hen benauwd aan, maar dit verbetert wanneer de slang in de slokdarm zit. Bovendien is ademhalen nog steeds mogelijk, aangezien de luchtwegen vrij blijven. Nadat de slang is ingebracht, mag de patiënt niet meer slikken omdat hij dan gaat kokhalzen. Het speeksel wordt afgezogen met een zuigertje. De verpleegkundige dimt daarna het licht in de kamer zodat de arts het beeldscherm duidelijker ziet. Hij blaast vervolgens lucht in de maag van de patiënt. Mogelijk moet de patiënt hier van boeren of heeft hij een “vol” gevoel. Het maagslijmvlies is dankzij de lucht goed zichtbaar voor de arts. Hij bekijkt hierbij de maaguitgang grondig. De arts draait de patiënt tijdens de ingreep ook op de rug.
De verpleegkundige dimt verder het licht in de kamer. De arts bekijkt waar hij best de PEG-sonde plaatst op de buik van de patiënt. Hij ziet hierbij het lampje van de endoscoop door de buikwand. De arts ontsmet de buik en geeft dan een plaatselijke verdoving op de plek waar hij de sonde gaat steken. Op de buik van de patiënt plaatst de arts een steriel doek. Dan maakt de arts een sneetje waar hij de verdoving heeft geplaatst. De arts prikt daarna de maag aan van buitenaf via de buikwand. Dit ziet hij goed via de endoscoop. Hij schuift hierbij een voerdraad door de naald. Hij brengt de voerdraad door de mond naar buiten met behulp van de endoscoop. Hieraan knoopt de arts de PEG-sonde vast en trekt hij deze naar binnen. Hiervoor trekt hij aan de buikzijde aan de voerdraad.
De sonde kan er niet helemaal uitvallen, daar aan het uiteinde van de PEG-sonde een verdikking zit, een zogenaamde bumper. De arts schuift over de sonde een fixatieschijfje tot op de huid met als doel de PEG-sonde op zijn plaats te houden. De bevestiging van de voedingsslang gebeurt aan het andere uiteinde. Daar zit een aansluitstukje met een afsluitdopje. De patiënt krijgt een doorzichtige pleister op de insteekopening (stoma) van de PEG-sonde die de verpleegkundige dagelijks vervangt.
Na de ingreep
De patiënt gaat terug naar de verpleegafdeling. De verpleegkundige controleert gedurende anderhalf uur de bloeddruk, de hartslag en het zuurstofgehalte bij de patiënt. Eten en drinken mag pas wanneer de verpleegkundige hiervoor de toestemming geeft. De verpleegkundige spoelt de PEG-sonde na ongeveer drie tot vier uur met warm water. De sondevoeding is dan mogelijk. De patiënt mag daarna naar huis gebracht worden; hij mag immers niet zelf aan het verkeer deelnemen.Nazorg en opvolging van de PEG-sonde
De nazorg voor een PEG-sonde is cruciaal om te zorgen voor een optimaal herstel en om complicaties te voorkomen. Dit omvat regelmatig controleren van de sonde en het observeren van de patiënt op tekenen van infectie, verstopte sonde of andere complicaties.Regelmatige controle van de sonde
Het is essentieel dat de sonde regelmatig wordt gecontroleerd om te zorgen dat deze goed functioneert. Dit kan het controleren van de posities van de sonde omvatten, evenals het controleren op tekenen van infectie, irritatie of verstopping. Bij problemen kan het noodzakelijk zijn om de sonde te vervangen of aan te passen.Psychologische en sociale ondersteuning
Het gebruik van een PEG-sonde kan emotioneel belastend zijn voor sommige patiënten, vooral als het een langdurige oplossing is. Therapie of psychologische ondersteuning kan helpen om patiënten te ondersteunen in hun aanpassing aan de nieuwe voedingsmethode en om hen te helpen omgaan met de gevolgen van hun aandoening. Familieleden kunnen ook ondersteuning nodig hebben bij het leren omgaan met de veranderingen in de zorg voor hun geliefde.Weer thuis
Intense activiteiten, werken met machines en het drinken van alcohol zijn zeker de dag van de ingreep ten stelligste af te raden. Alcohol versterkt namelijk het rustgevende middel. Douchen en baden worden ook afgeraden tot zeven dagen na de operatie. Het is de bedoeling dat het lichaam een stevig kanaal (fistel) vormt tussen de maag en buikhuid, dat door de vorming van bindweefsel stevig wordt.
Het gebruik van vaseline is nuttig voor het hanteren van een goede mondhygiëne / Bron: Kiyok, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Complicaties: Vloeibare voeding opnemen
Bij dit onderzoek zijn enkele complicaties mogelijk. Het is normaal dat de patiënt een opgeblazen gevoel heeft en lichte buikkrampen ervaart door de lucht die de arts in de buik heeft geblazen. Dit verdwijnt spontaan. Met een pijnstiller verdwijnt de pijn waar de arts de PEG-sonde heeft gestoken. Soms lekt er wondvocht en bloed rond de insteekopening, maar dit is niet erg. Ook de mogelijk geïrriteerde keel is niet onrustwekkend en verdwijnt spontaan. Zeer sporadisch heeft een patiënt een maagbloeding of maagperforatie (gat in maagwand met ernstige buikpijn en braken). Hij moet hiervoor dan opnieuw onder het mes.Als de wonde er rood uitziet, pijnlijk is, warm aanvoelt en gezwollen is, en de patiënt heeft koorts, is wellicht een infectie opgetreden. Soms raakt een sonde verstopt. Mogelijk dient deze dan vervangen te worden via een nieuwe ingreep. Bij sommige patiënten ontstaat makkelijk spruw, een schimmelziekte van huid en slijmvliezen veroorzaakt door de schimmel Candida Albicans. De mondslijmvliezen zijn bijgevolg ontstoken. Daarom is een goede mondhygiëne van primordiaal belang. De tanden en tong poetsen, de tandentussenruimte reinigen met een tandenstoker of flosdraad, de mond spoelen met mondwater, het gebitsprothese en het bewaardoosje reinigen alsook de lippen insmeren met lippenbalsem of vaseline zijn enkele tips. Bij mogelijke complicaties dient de patiënt steeds de verpleegkundige of een arts in het ziekenhuis te verwittigen.
