Dementie en arteriosclerose in de hersenen

In de volksmond wordt deze aandoening aderverkalking genoemd, hoewel de benaming feitelijk onjuist is. Het betreft immers 'verkalking' van de slagaders. Bepaalde vormen van arteriosclerose veroorzaken circulatiestoornissen in de hersenen, waardoor de zuurstofvoorziening in dit orgaan tekortschiet. Bovendien is zenuwweefsel extra gevoelig voor een gebrekkige doorbloeding, ook wel 'ischemie' genoemd. Arteriosclerose cerebri komt zelden voor op jonge leeftijd. Na enige tijd kan er als gevolg van aderverkalking dementie ontstaan. Bij 'dementia arteriosclerotica' sleept de trage teloorgang van de psychische functies zich in de meeste gevallen jarenlang voort.

Inhoud

• Circulatiestoornissen
• Onderverdeling
• Gevolgen van arteriosclerose van de hersenen
• Kenmerken
• Vroege symptomen van dementie door arteriosclerose
• Fysieke klachten
• Psychische klachten
• Secundaire aandoeningen
• Beginnend ziektebeeld van arteriosclerotische dementie ('aderverkalking')
• Geleidelijke achteruitgang van hersenfuncties
• Persoonlijkheidsstructuur

Circulatiestoornissen

Circulatiestoornissen in de hersenen door arteriosclerose komen voornamelijk bij ouderen voor. Zenuwcellen zijn zeer gevoelig voor ischemie (slechte doorbloeding). Van regeneratie van hersenweefsel is in dat opzicht geen sprake, of alleen in zeer beperkte mate. De hersenen mag men beschouwen als een centraal regelorgaan. Als daar iets mis gaat, betekent dat de definitieve teloorgang van veel functies, variërend van afasie tot een halfzijdige verlamming (hemiplegie).

Onderverdeling

Circulatiestoornissen in de hersenen zijn ruwweg onder te verdelen in twee groepen:

1. Stoornissen die ontstaan buiten de hersenen, zoals afwijkingen van hart en bloedvaten. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld de hals- en wervelslagaders, waarvan het functioneren van grote invloed is op de hersenen.
2. Afwijkingen in het hersenweefsel zelf. Zoals vaatproblemen met als gevolg een apoplexie (beroerte) of andere hersenaandoeningen.

Gevolgen van arteriosclerose van de hersenen

Als gevolg van 'verkalking' van de slagaders in en buiten de hersenen worden de vaatwanden stugger. Ze kunnen te nauw worden door afzetting van kalk en vet (sclerose). Daardoor gaat de elasticiteit ervan verloren en kunnen de bloedvaten zich niet meer aanpassen aan de wisselende fysiologische omstandigheden.

Kenmerken

De gevolgen van slagaderverkalking (in de volksmond aderverkalking) in de hersenen zijn onder andere:

• Vermindering van de vaatwandelasticiteit, waardoor er lichamelijke en psychische klachten ontstaan.
• Door de kalk- en vetafzettingen kunnen er zich in de vaten wandstandige stolsels ontwikkelen die een bloedvat vervolgens gedeeltelijk of zelfs geheel afsluiten of losschieten en elders in het weefsel een embolie veroorzaken. Dit wordt hersentrombose genoemd.
• Een apoplexie (beroerte of hersenbloeding) wordt veroorzaakt doordat een bloedvat barst en er een tijdelijke kleine of grote bloeding in het hersenweefsel plaatsvindt.

Vroege symptomen van dementie door arteriosclerose

Arteriosclerose cerebri uit zich in het beginstadium met tal van fysieke en psychische symptomen, variërend van vaatkrampen, hoge bloeddruk en depressiviteit. Een kleine greep hieruit:

Fysieke klachten

• duizeligheid;
• hoofdpijn;
• tintelingen in handen en benen (parathesieën);
• spraakstoornissen;
• minder goed zinnen kunnen formuleren;
• hoge bloeddruk.

Psychische klachten

• depressiviteit;
• verminderde mentale spankracht;
• emotionele labiliteit;
• geheugenstoornissen;
• concentratieverlies.

Secundaire aandoeningen

Naast de medicamenteuze behandeling, zoals vaatverwijdende middelen, zal men bij jonge senioren die nog werkzaam zijn wellicht moeten denken aan parttime werken of zelfs vervroegd met pensioen gaan als de arteriosclerose cerebri een progressief karakter heeft. Een en ander is uiteraard afhankelijk van het soort werk dat de patiënt doet.

Verandering van leefwijze
Daarnaast is verandering van de algemene leefwijze en het voedingspatroon van belang, zoals vaak rusten, matig maar vitaminerijk eten, geen alcohol, stoppen met roken, voorwaarden scheppen voor een goede nachtrust. Naarmate de arteriosclerose voortschrijdt, zal de patiënt belaagd worden door secundaire aandoeningen, zoals een hersenbloeding, hersentrombose, longontsteking en recidiverende blaasontstekingen (cystitis).

Beginnend ziektebeeld van arteriosclerotische dementie ('aderverkalking')

Dementie als gevolg van arteriosclerose (dementia arteriosclerotica) begint met bovengenoemde symptomen. In veel gevallen bestaat inmiddels een verhoogde bloeddruk.

Heftige stemmingswisselingen
Geestelijk wordt de patiënt steeds passiever, is vaak vermoeid en de alertheid en mentale scherpte verdwijnen. Ook is er sprake van heftige stemmingswisselingen zonder 'noemenswaardige' redenen, waarbij de reactie buiten verhouding staat, zoals schaterlachen of in huilen uitbarsten om wat de omgeving als kleinigheden beschouwt. Dit zijn de zogenaamde neurasthene verschijnselen.

Geleidelijke achteruitgang van hersenfuncties

Soms is de achteruitgang traag, maar kan plotseling ook schoksgewijs verlopen, zoals na een kleine hersenbloeding of -trombose als gevolg van de arteriosclerose cerebri. Ook kan er sprake zijn van een 'opleving'. Dit wordt remissie genoemd. De grafiek wijst echter altijd naar beneden met een incidentele piek die valse hoop geeft. Dementie als gevolg van arteriosclerose staat in het teken van geleidelijkheid. De teloorgang van opgedane kennis en levenservaring vindt daarentegen minder sterk en opvallend plaats dan bij sommige andere oorzaken van dementie.

Persoonlijkheidsstructuur

In neurologisch opzicht komen uitvalverschijnselen voor die passen bij arteriosclerose cerebri en apoplexie (hersenbloeding). Zoals een halfzijdige verlamming, afasie en toevallen. De aard van de zogeheten arteriosclerotische psychose staat meestal in verband met de vroegere persoonlijkheidsstructuur. Dat wil zeggen dat somber of negatief ingestelde mensen bij arteriosclerose cerebri zwaar depressief kunnen worden en de opgewekte, positief geaarde patiënten te kampen krijgen met maniakale aanvallen, gecombineerd met verwardheid en gedesoriënteerd zijn in plaats, tijd en persoon.

Geheugenstoornissen
Het geheugen laat hen ernstig in de steek, hoewel er vaak sprake is van een duidelijke lacunaire dementie, waarbij brokstukken van het geheugen lange tijd aanwezig blijven. De teloorgang is in dat opzicht minder geprononceerd dan bijvoorbeeld bij dementia senilis. Ook visuele hallucinaties komen voor. Mensen die vroeger bang waren voor spinnen, zullen ze nu met tientallen over de muur zien kruipen, om maar een voorbeeld te noemen. Bij arteriosclerose cerebri zijn de afwijkingen op het EEG eveneens zeer duidelijk zichtbaar.

Lees verder

• Dementie – als het geheugen je voorgoed in de steek laat
• Vroege signalen van een subarachnoïdale bloeding (SAB)
• De symptomen van een slecht geheugen
• De ziekte van Alzheimer begint in de darm
• Geheugenchip vervangt de hippocampus