De ziekte van Alzheimer begint in de darm

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Over het ontstaan van deze aandoening is inmiddels veel bekend, maar over de precieze oorzaak tast men nog in het duister. Nieuwe onderzoeken en voortschrijdend inzicht brengen daar langzaam verandering in. In de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat de darmen een grotere rol spelen in het krijgen van de ziekte van Alzheimer dan men tot nu toe heeft aangenomen. Sommige onderzoeken hebben aangetoond dat er een direct verband bestaat tussen de darmen en de hersenen, waarbij met name het bèta-ameloïd een van de boosdoeners is.

Inhoud

• Wat is de ziekte van Alzheimer?
• Hoe ontstaat de aandoening?
• Symptomen van de ziekte van Alzheimer
• Behandeling
• Nieuw onderzoek naar de ziekte van Alzheimer
• bèta-amlyloïd
• Neurodegeneratie

Wat is de ziekte van Alzheimer?

Alzheimer is een hersenziekte en vernoemd naar de ontdekker ervan, de Duitse neuropatholoog en psychiater Alois Alzheimer (1864-1915). De aandoening is degeneratief, wat wil zeggen dat er een onomkeerbare verandering in de cellen en weefsels van de hersenen plaatsvindt, waardoor hun functies worden aangetast. Uiteindelijk sterven de cellen af en treden symptomen op die men dementie noemt. Bij de ziekte van Alzheimer dementeert de patiënt in relatief korte tijd.

Vroege variant
De aandoening komt het meest voor bij mensen die ouder zijn dan 60 jaar. De vroege variant ontstaat op jongere leeftijd en wordt 'vroege alzheimer’ genoemd. Ook is er een familiaire component. De ziekte is dus het gevolg van een specifieke aantasting van de hersenen. De precieze oorzaak is echter nog onbekend, hoewel nieuwe onderzoeken verrassende resultaten laten zien.

Hoe ontstaat de aandoening?

Bij iemand die deze aandoening heeft, ontstaan tussen de hersencellen en in de bloedvaten plaques in de vorm van bultjes en knopen. Onder de microscoop blijkt het een bepaald eiwit te zijn, ofwel ophopingen van bèta-ameloïd en dode hersencellen. Ze belemmeren de communicatie tussen de hersencellen met als gevolg een achteruitgang van de cognitieve functies en het geheugen. Onderzoek wijst uit dat ze ook een negatieve factor vormen bij het krijgen van hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte.

Symptomen van de ziekte van Alzheimer

De ziekteverschijnselen zijn talrijk en progressief, zoals:

Afasie
Stoornissen in het begrijpen van de taal, niet meer op woorden kunnen komen, ofwel afasie.

Depressies en stemmingswisselingen
Zogenaamde visueel-ruimtelijke problemen. Iemand met alzheimer verdwaalt in zijn eigen huis, weet niet meer wat hij uit de koelkast wilde halen en zoekt in de badkamer zijn tandenborstel die voor zijn neus in het glas staat. Zo zijn er nog tal van voorbeelden, ook wat betreft aan- en uitkleden. Er ontstaan depressies en stemmingswisselingen, vooral als de patiënt zich zo nu dan op heldere momenten bewust is van zijn situatie. Als de dagelijkse regelmaat in het geding is of verstoord wordt, verergeren de symptomen.

Onverschilligheid
Iemand met alzheimer gaat onverschilliger in het leven staan en neemt minder initiatieven. Ook de persoonlijke verzorging heeft steeds minder zijn belangstelling.

Verwaarlozing
Een alzheimerpatiënt verdwaalt in een voorheen bekende omgeving, verwaarloost zichzelf en vindt zelfs de eenvoudigste taken te moeilijk, zoals een maaltijd bereiden, een schroef in de muur draaien of de huishoudelijke administratie doen, waardoor vaak rekeningen niet meer betaald worden en er gevallen bekend zijn dat uiteindelijk de deurwaarder op de stoep staat.

Geheugenverlies
Karakteristiek zijn ook zaken als geheugenverlies, vergeetachtigheid, karakterveranderingen, verminderd reactievermogen en gedesoriënteerd zijn in persoon, tijd en plaats.

Aftakeling
Geestelijke aftakeling, het kortetermijngeheugen neemt sterk af, niet meer op woorden kunnen komen en later zelfs achtervolgingswaanzin, hallucinaties en een sterke hang naar geborgenheid.

Afhankelijkheid en verminderde weerstand
Volledige afhankelijkheid. De patiënt heeft dan dag en nacht zorg nodig. Lopen, praten, eten, slikken, praktisch alles wordt moeilijker. Er treden immuunproblemen op met een verhoogd risico op infecties, zoals longontsteking en een reeks andere infectieuze aandoeningen. In het algemeen kan men spreken van een langzame lichamelijke en geestelijke aftakeling. Bij iemand die alleen woont gaat dat proces nog sneller. Gemiddeld duurt de ziekte acht tot tien jaar, waarna de alzheimerpatiënt zodanig achteruit gaat dat hij overlijdt.

Behandeling

De oorzaak van deze aandoening is nog onbekend, hoewel onderzoek hoopgevend is. De behandeling is dan ook symptomatisch, wat wil zeggen dat de ziekteverschijnselen bestreden en verminderd worden. Het is trouwens zeer belangrijk om iets aan de symptomen van alzheimer te doen. Men zal maar dag en nacht het gevoel hebben achtervolgd te worden en de meest vreselijke dingen hallucineren. Medicijnen tegen alzheimer genezen de ziekte niet, maar remmen wel de teloorgang van zowel het geheugen als de cognitieve functies. De behandeling is bovendien voor een groot deel symptomatisch, ofwel gericht op de symptomen die een alzheimerpatiënt vertoont, zoals pijn en depressieve klachten.

Geneesmiddelen
De meest bekende geneesmiddelen tegen alzheimer zijn Reminyl (galantamine), Exelon (rivastigmine) en Ebixa (memantine). Ze verminderen de achteruitgang bij een deel van de patiënten. Het is dus niet zo dat ‘iedereen’ er goed op reageert. Bovendien is er onderscheid in het soort medicijnen voor ‘lichte’ en ‘zware’ alzheimerpatiënten.

Nieuw onderzoek naar de ziekte van Alzheimer

Bij de ziekte van Alzheimer ontwikkelt zich een verkeerd gevormd proteïne. Dat eiwit zet zich af in de hersenen en vormt bèta-amyloïdplaques. De chronische ontstekingen als gevolg daarvan noemt men neurodegeneratie. De vraag is in welke relatie de darmen staan tot de hersenen bij de ziekte van Alzheimer.

bèta-amlyloïd

Opzienbarend is dat het bèta-amlyloïd van de darmen in de hersenen kan komen. Onderzoekers hebben een extract van het verkeerd gevormde bèta-ameloïd in de buik van muizen gespoten. Bij die dieren vormden zich dezelfde plaques als bij alzheimerpatiënten, zowel in de bloedvaten van de hersenen als tussen de cellen. Waar het om gaat is dat het lichaam mechanismen heeft die het transport van bèta-ameloïd via de lichaamsperiferie naar de hersenen toelaten.

Neurodegeneratie

De vraag is nu of er in de lichaamsperiferie of in het milieu natuurlijke substanties zijn die neurodegeneratie in het brein veroorzaken. Ganzenlever bevat bijvoorbeeld bèta-ameloïd. En in de nanotechnologie wordt er gebruik gemaakt van dat eiwit. Als de onderzoekers gelijk hebben, kan het bèta-ameloïd via de darm naar de hersenen reizen en daar neurodegeneratie veroorzaken. Volgens de nieuwste onderzoeken bestaat er met andere woorden een link tussen de darmen en de hersenen, ook bij de ziekte van Alzheimer.

Lees verder

• Dementie – als het geheugen je voorgoed in de steek laat
• De symptomen van een slecht geheugen
• Cholesterolverlagers zijn slecht voor het geheugen
• Dementie en arteriosclerose in de hersenen
• Geheugenchip vervangt de hippocampus