Gastrectomie: Chirurgische verwijdering van de maag

Een gastrectomie is een operatie waarbij de chirurg een (deel van de) maag verwijdert. Patiënten krijgen om diverse redenen deze operatie, waaronder kanker, bloedingen maar ook gewichtsverlies. De chirurg kiest steeds de meest geschikte operatiemethode, afhankelijk van de reden van de gastrectomie. De patiënt is na deze operatie nog in staat om vloeistoffen te drinken en voedsel te eten. De spijsvertering werkt namelijk nog wel, maar minder goed dan voor de operatie. Daarom zijn enkele leefregels vereist, zowel voor als na deze zware operatie die niet omkeerbaar is.

• Soorten gastrectomie
• Doelen van gastrectomie
• Indicatie operatie: Chirurg verwijdert (een gedeelte van) de maag
• Voor de chirurgische ingreep
• Beschrijving operatie verwijdering van de maag
• Na de operatie
• Fysieke revalidatie na gastrectomie
• Opvolging en controle na een gastrectomie
• Medische zorg na gastrectomie
• Gastrectomie en voedingsbehoeften
• Psychologische impact van een gastrectomie
• Prognose gastrectomie
• Anatomische en fysiologische gevolgen
• Langetermijnimpact en aanpassingen in het leven van patiënten
• Risico’s en bijwerkingen die mogelijk zijn bij de patiënt

Soorten gastrectomie

Er zijn verschillende vormen van gastrectomie, afhankelijk van de hoeveelheid weefsel die verwijderd wordt:

Totale gastrectomie

Dit is de volledige verwijdering van de maag. Na deze ingreep wordt de slokdarm direct verbonden met de dunne darm, zodat de spijsvertering voortgezet kan worden, zij het op een andere manier. Bij totale gastrectomie wordt het gehele maagweefsel verwijderd, inclusief de maagwand en eventuele tumoren die zich daarin bevinden. Dit wordt vaak uitgevoerd bij maagkanker of ernstige gevallen van maagzweren. Na de ingreep zullen patiënten hun spijsverteringssysteem moeten aanpassen aan het verlies van de maag. Dit kan leiden tot langdurige veranderingen in hun eetpatroon en spijsvertering, evenals in hun algehele voedingsbehoeften.

Partiële gastrectomie

Bij een partiële gastrectomie wordt slechts een deel van de maag verwijderd. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij patiënten met een tumor in een specifiek deel van de maag, waarbij het gezonde weefsel behouden blijft. De ingreep richt zich op het verwijderen van het beschadigde of zieke deel van de maag, terwijl de rest van het orgaan intact blijft. Dit is vaak het geval bij vroege stadia van maagkanker of bij andere aandoeningen zoals zware maagzweren. De patiënt behoudt hierdoor een groter deel van de maagfunctie, hoewel het resterende maagweefsel zich vaak moet aanpassen om de vertering te ondersteunen.

Subtotale gastrectomie

Deze ingreep omvat de verwijdering van een groot deel van de maag, maar een deel van het orgaan of de maagwand blijft behouden. Dit wordt vaak uitgevoerd bij gevallen waarbij een groot deel van de maag beschadigd is, maar het niet nodig is om de hele maag te verwijderen. Het doel van deze operatie is om een goed functionerend deel van de maag te behouden, terwijl het beschadigde deel wordt verwijderd. Dit kan de levenskwaliteit van de patiënt helpen verbeteren door de spijsvertering te behouden en tegelijkertijd het risico op complicaties te verminderen.

Doelen van gastrectomie

Het belangrijkste doel van gastrectomie is het verwijderen van beschadigd of zieke maagweefsel om de gezondheid van de patiënt te verbeteren en verdere complicaties te voorkomen. Dit doel kan variëren afhankelijk van de specifieke aandoening waarvoor de ingreep wordt uitgevoerd.

Verwijdering van tumoren

Bij maagkanker wordt gastrectomie vaak uitgevoerd met als doel de tumor te verwijderen. Het verwijderen van het gezwel kan de vooruitzichten van de patiënt aanzienlijk verbeteren, vooral als de kanker in een vroeg stadium wordt ontdekt. Het verwijderen van de maag of delen daarvan vermindert de kans dat de kanker zich verspreidt naar andere delen van het lichaam.

Behandeling van maagzweren

In gevallen van zware of terugkerende maagzweren, die niet goed reageren op medicatie of andere behandelingen, kan gastrectomie noodzakelijk zijn. De verwijdering van het beschadigde weefsel helpt niet alleen bij het verlichten van de symptomen, maar voorkomt ook dat de zweren zich verder uitbreiden of perforeren. Het doel van de operatie is om de pijn te verlichten en verdere schade aan de maagwand te voorkomen.

Indicatie operatie: Chirurg verwijdert (een gedeelte van) de maag

Een chirurg voert deze ingreep uit bij patiënten met maagproblemen die niet geholpen zijn met andere behandelingsmethoden. Deze omvatten een maagperforatie, een maagbloeding, een gastritis (maagslijmvliesontsteking), maagpoliepen (goedaardige gezwellen op het maagslijmvlies) of andere gezwellen in de maag, maagkanker en ernstige maagzweren of darmzweren. Tevens bestaat een soort verwijdering van de maag (sleeve gastrectomie) die handig is voor de behandeling van (levensbedreigende) obesitas. Een kleinere maag vult sneller waardoor een patiënt minder gaat eten. Deze operatie, ook gekend als een gastric bypass operatie, is echter enkel mogelijk wanneer andere opties gefaald hebben. Minder invasieve behandelingen omvatten namelijk een dieet, lichamelijke activiteiten, geneesmiddelen en begeleiding of therapie.

Voor de chirurgische ingreep

Voorbereidingen

De patiënt stopt het best enkele weken voor de operatie met roken. Opnieuw beginnen roken mag overigens ook niet meteen na de operatie maar pas enkele weken later. Roken vertraagt namelijk het herstel en vergroot de kans op complicaties.

Voorts meldt de patiënt ruim op voorhand of hij (mogelijk) zwanger is alsook welke vitaminen, kruiden en andere supplementen hij neemt. Ook het medicatiegebruik meldt de patiënt aan de chirurg, want mogelijk moet hij in overleg de dosis aanpassen of tijdelijk stoppen met de medicijnen.

De patiënt krijgt tot slot een volledig bloedonderzoek en een grondig lichamelijk onderzoek zodat de chirurg zeker weet dat de patiënt gezond genoeg is voor de zware operatie.

Praktisch

De patiënt krijgt inlichtingen over wat hij mag eten/drinken voor de operatie, hetgeen hij zo strikt mogelijk opvolgt om complicaties te verminderen. Hij bezoekt dan ook de diëtist voor de operatie. Hij komt voorts nuchter naar het ziekenhuis.

Beschrijving operatie verwijdering van de maag

De patiënt krijgt voor deze operatie een algemene verdoving toegediend. Hij heeft dan met andere woorden geen pijn en slaapt tijdens de ingreep. Anesthesierichtlijnen voor obese patiënten zijn vereist.

Veelal gebeurt een gastrectomie via laparoscopie. Hierdoor is de chirurg in staat om slechts met enkele kleine sneetjes de operatie uit te voeren dankzij een camera die hij inbrengt bij de patiënt. Deze operatietechniek kent een snel herstel waarbij de patiënt minder pijn heeft en tevens heeft hij nadien slechts enkele kleine wondjes. Soms is open chirurgie vereist. De chirurg start de ingreep door het maken van een snede in de buik. Daarna zijn vier typen gastrectomie mogelijk:

Totale (volledige) gastrectomie

De chirurg verwijdert de gehele maag. Bij een volledige gastrectomie sluit de chirurg de dunne darm rechtstreeks aan op de slokdarm.

Gedeeltelijke gastrectomie

De chirurg verwijdert een deel van de maag, afhankelijk van de reden voor de operatie. Bij dit type gastrectomie moet de chirurg de darm opnieuw aansluiten op de overige maagdelen.

Sleeve gastrectomie

Deze operatie voert een chirurg uit bij een patiënt die gewicht wil verliezen. De chirurg verwijdert dan de linkerzijde van de maag of drie vierde van de maag.

Oesophagogastrectomie

De chirurg verwijdert hierbij het bovenste deel van de maag en een deel van de slokdarm (oesophagus).

Na de operatie

Ziekenhuis

De chirurg sluit de incisie en hecht de operatiewonden. De patiënt gaat nadien naar de verkoeverkamer waar een verpleegkundige hem regelmatig controleert. Het herstel van de operatie is afhankelijk van de reden voor de operatie en de algemene conditie van de patiënt. Mogelijk heeft de patiënt na de operatie een buisje in de neus zodat de maag leeg blijft. In tussentijd krijgt de patiënt voeding via een buisje in de ader. Dit buisje verwijdert de chirurg van zodra de darmen goed werken.

De meeste patiënten hebben pijn na de operatie waarvoor ze een pijnstiller mogen innemen. Het ziekenhuisverblijf varieert tussen de enkele dagen tot veertien dagen, afhankelijk van het type operatie, het herstelproces van de patiënt en het gekozen ziekenhuis. Het ganse herstelproces duurt mogelijk enkele weken tot zelfs maanden. Tijdens het herstelproces rookt de patiënt niet, daar dit de risico’s op complicaties en de duurtijd van het herstelproces verhoogt.

Leefregels

De patiënt eet het best meermaals per dag kleine hoeveelheden voeding. Vezelrijk voedsel is afgeraden. Een ander advies is om voedingsmiddelen te nuttigen die rijk zijn aan calcium, ijzer en vitamine C en D. Mogelijk moet hij eveneens vitaminesupplementen innemen. Na verloop van tijd rekken de maag en dunne darm uit; dan zijn vezelrijke producten en grotere maaltijden weer toegestaan.

De patiënt bezoekt bovendien de diëtist voor voedingsadvies en om informatie te krijgen over de gezonde en evenwichtige voeding die hij moet nuttigen. Tot slot komt de patiënt regelmatig terug op controle bij de chirurg voor een volledig bloedonderzoek. Zo spoort hij eventuele tekorten van vitaminen (vitaminetekorten) en mineralen (mineralentekorten) op.

Fysieke revalidatie na gastrectomie

De fysieke revalidatie na een gastrectomie is een essentieel onderdeel van het herstelproces. Naast het herstel van de spijsvertering moeten patiënten zich ook fysiek aanpassen aan de veranderingen in hun lichaam. De vermindering van maagcapaciteit kan leiden tot vermoeidheid en krachtverlies, wat invloed heeft op het algemene welzijn van de patiënt.

Beweging en spierherstel

Na de operatie is het belangrijk dat patiënten hun fysieke activiteit geleidelijk verhogen om spierverlies tegen te gaan en hun algehele kracht te verbeteren. Fysieke revalidatie kan bestaan uit een combinatie van lichte oefeningen en gerichte spiertraining om de fysieke kracht te herstellen. Dit draagt niet alleen bij aan het algemene herstel, maar kan ook helpen bij het verbeteren van de spijsvertering en het metabolisme. Revalidatieprogramma’s kunnen aangepast worden aan de behoeften van de patiënt, afhankelijk van hun hersteltempo en fysieke conditie.

Ademhalingsoefeningen en ontspanningstechnieken

Naast fysieke oefeningen kunnen ademhalingsoefeningen en ontspanningstechnieken helpen om het herstel te bevorderen. Het verminderen van stress en spanning heeft positieve effecten op het algehele welzijn en kan bijdragen aan een sneller herstel. Patiënten kunnen baat hebben bij therapieën zoals yoga, ademhalingsoefeningen of mindfulness, die niet alleen de fysieke revalidatie ondersteunen, maar ook helpen om psychologisch te herstellen van de ingreep.

Opvolging en controle na een gastrectomie

Na de operatie is regelmatige opvolging essentieel om het herstel te monitoren en complicaties vroegtijdig op te sporen. De opvolging varieert afhankelijk van de conditie van de patiënt en de voortgang na de ingreep.

Medische controles en bloedonderzoek

Patiënten die een gastrectomie hebben ondergaan, moeten regelmatig bloedonderzoek ondergaan om te controleren op tekorten aan vitaminen en mineralen, zoals vitamine B12, ijzer, en foliumzuur. Dit helpt om vroegtijdig tekorten te herkennen die anders ernstige gezondheidsproblemen zouden kunnen veroorzaken. Ook wordt de algemene gezondheid van de patiënt gemonitord, zoals bloeddruk, hartfunctie en mogelijke infecties.

Patiëntgerichte zorg en ondersteuning

Naast medische opvolging is het belangrijk om de patiënt ook psychosociaal te ondersteunen tijdens het herstel. Dit kan onder andere door de patiënt te begeleiden bij het aanpassen van hun voedingspatroon, het verstrekken van emotionele ondersteuning en het aansteken van gezonde levensstijlkeuzes. Het contact met een diëtist, psycholoog en fysiotherapeut kan cruciaal zijn voor een succesvol herstel en het behoud van een goede gezondheid op lange termijn.

Medische zorg na gastrectomie

Na de operatie kunnen patiënten medische zorg nodig hebben voor de controle van mogelijke complicaties zoals infecties of interne bloedingen. Soms kunnen patiënten tijdelijke of blijvende veranderingen ervaren in de manier waarop hun spijsverteringssysteem functioneert, wat kan leiden tot complicaties zoals dumping syndroom of malabsorptie van voedingsstoffen.

Behandeling van dumping syndroom

Dumping syndroom is een aandoening die kan optreden na gastrectomie, waarbij voedsel te snel in de dunne darm komt. Dit kan leiden tot symptomen zoals misselijkheid, braken, diarree, duizeligheid, en een snelle hartslag. Patiënten moeten hun eetgewoonten aanpassen door kleinere maaltijden te eten en langzaam te eten om dit syndroom te beheersen.

Langdurige zorg voor malabsorptie

Malabsorptie van voedingsstoffen is een veelvoorkomend probleem na gastrectomie, omdat het vermogen van het lichaam om bepaalde voedingsstoffen te absorberen wordt verminderd. Dit kan leiden tot tekorten in essentiële voedingsstoffen zoals vitamine B12, ijzer, en calcium. Patiënten moeten nauwlettend hun voeding volgen en regelmatig hun arts raadplegen om de tekorten te monitoren en indien nodig supplementen te nemen.

Gastrectomie en voedingsbehoeften

Een gastrectomie, oftewel het chirurgisch verwijderen van de maag, heeft aanzienlijke gevolgen voor de voedingsbehoeften van een patiënt. Het verlies van de maag beïnvloedt het vermogen van het lichaam om voedingsstoffen op te nemen, wat kan leiden tot tekorten en andere complicaties.

Veranderingen in het spijsverteringsproces

Na een gastrectomie kunnen patiënten moeite hebben met het verteren van voedsel, omdat de maag een belangrijke rol speelt bij het afbreken van voedsel en het opnemen van voedingsstoffen. Het verlies van dit orgaan vereist vaak significante aanpassingen in het voedingspatroon om een adequate voedingstoestand te behouden. Patiënten kunnen bijvoorbeeld kleine, frequente maaltijden nodig hebben om ervoor te zorgen dat hun lichaam voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. Het is ook belangrijk om te kiezen voor een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan eiwitten, vitaminen en mineralen om de malabsorptie van voedingsstoffen te voorkomen.

Aandacht voor voedingssupplementen

Patiënten die een gastrectomie hebben ondergaan, kunnen last krijgen van malabsorptie van voedingsstoffen, wat betekent dat het lichaam moeite heeft met het opnemen van bepaalde vitaminen en mineralen. Veel voorkomende tekorten na de operatie zijn vitamine B12, ijzer, calcium en vitamine D. Deze tekorten kunnen leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals bloedarmoede of osteoporose. Het kan nodig zijn om deze tekorten aan te vullen met behulp van orale supplementen of intraveneuze injecties, afhankelijk van de ernst van het tekort en het vermogen van het lichaam om de voedingsstoffen op te nemen. Regelmatige controle van de voedingsstatus door middel van bloedonderzoek is noodzakelijk om deze tekorten tijdig op te sporen.

Psychologische impact van een gastrectomie

Naast de fysieke veranderingen die optreden na een gastrectomie, kan de psychologische impact van de ingreep significant zijn. Het verlies van de maag kan leiden tot gevoelens van verlies van controle over het eigen lichaam, angst voor complicaties, en veranderingen in het zelfbeeld. Dit kan vooral moeilijk zijn voor patiënten die voor de operatie gewend waren aan een bepaald voedingspatroon en een bepaald levensstijl.

Emotionele en mentale aanpassingen

Patiënten die een gastrectomie hebben ondergaan, kunnen zich overweldigd voelen door de fysieke veranderingen die met de operatie gepaard gaan. Het verlies van de maag kan ook leiden tot het verlies van de eetlust, wat het moeilijk maakt om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Psychologische ondersteuning is vaak nodig om patiënten te helpen omgaan met de nieuwe realiteit van hun dagelijks leven. Therapie of psychotherapie kan nuttig zijn om de patiënt te ondersteunen bij het ontwikkelen van copingmechanismen en het verwerken van emoties rondom het herstel. Een goede psychologische begeleiding kan ook helpen om angst en depressie te verminderen, wat de algehele kwaliteit van leven kan verbeteren.

Sociale en culturele aspecten van voeding

Na een gastrectomie kunnen sociale en culturele gewoonten rondom voedsel een belangrijke rol spelen in het herstelproces. Voor veel patiënten heeft voedsel een sociaal aspect, en het kan moeilijk zijn om deel te nemen aan sociale activiteiten die draaien om eten. Patiënten kunnen zich buitengesloten voelen of bezorgd zijn over het eten in gezelschap, wat het herstel bemoeilijkt. Het is belangrijk om strategieën te ontwikkelen die de patiënt helpen zich aan te passen aan deze veranderingen, bijvoorbeeld door hen te begeleiden bij het vinden van alternatieve manieren om deel te nemen aan sociale eetmomenten.

Gezondheid en levenskwaliteit op lange termijn

De lange-termijngezondheid na een gastrectomie hangt af van verschillende factoren, waaronder de effectiviteit van de opvolging, het vermogen van de patiënt om zich aan een nieuw voedingspatroon aan te passen, en de zorg die wordt geboden om malabsorptie en voedingstekorten te voorkomen. Regelmatige medische controles zijn essentieel om gezondheidscomplicaties te monitoren, zoals osteoporose, bloedarmoede of infecties die verband houden met de verzwakte immuniteit door tekorten aan voedingsstoffen.

Prognose gastrectomie

De overlevingskansen voor kanker zijn na een gastrectomie over het algemeen goed. Patiënten die een gastrectomie hebben gekregen voor de behandeling van obesitas verliezen een aanzienlijke hoeveelheid gewicht na de operatie.

Anatomische en fysiologische gevolgen

Na een gastrectomie verandert de anatomie van het spijsverteringsstelsel aanzienlijk. De maag speelt een belangrijke rol in het verteren van voedsel, het reguleren van de maagzuurproductie en het beheer van de passage van voedsel naar de dunne darm. Na verwijdering van de maag moeten andere delen van het spijsverteringsstelsel zich aanpassen om deze functies over te nemen, wat kan leiden tot veranderingen in de spijsvertering.

Veranderingen in spijsvertering en voedselpassage

Na een gastrectomie zal voedsel sneller door de dunne darm gaan, wat het verteringsproces beïnvloedt. Dit kan leiden tot een verminderd vermogen om voedingsstoffen goed op te nemen, wat kan resulteren in gewichtsverlies, een gebrek aan essentiële vitaminen en mineralen, en andere spijsverteringsproblemen zoals diarree of constipatie.

Impact op de maagzuurproductie

De maag speelt een cruciale rol in het produceren van maagzuur, wat nodig is voor de afbraak van voedsel en de bescherming tegen pathogenen. Na gastrectomie wordt deze functie aanzienlijk verminderd of volledig weggenomen. Patiënten kunnen problemen ervaren met spijsvertering en opname van voedingsstoffen zoals vitamine B12, ijzer, en calcium, die normaal gesproken door de maag worden geabsorbeerd.

Langetermijnimpact en aanpassingen in het leven van patiënten

Patiënten die een gastrectomie ondergaan, moeten vaak belangrijke veranderingen aanbrengen in hun levensstijl en voedingspatroon. Door het verlies van de maag is het belangrijk dat patiënten kleinere, frequente maaltijden eten om de spijsvertering te ondersteunen en voldoende voedingsstoffen op te nemen. Dit is essentieel omdat het lichaam mogelijk moeite heeft met het verwerken van grotere hoeveelheden voedsel.

Aanpassingen in het voedingspatroon

Door het verlies van de maag zullen patiënten mogelijk hun voedingspatroon moeten aanpassen om adequaat te kunnen voeden. Kleine, frequente maaltijden die rijk zijn aan eiwitten en voedingsstoffen zijn vaak nodig om tekorten te voorkomen. Het eten van vloeibare of zachte voedingsmiddelen kan ook helpen bij het verbeteren van de spijsvertering.

Beheer van voedingsstoffen en supplementen

Patiënten kunnen het risico lopen op voedingstekorten, vooral van vitamine B12, ijzer en calcium, na een gastrectomie. Dit komt doordat de maag een belangrijke rol speelt bij de opname van deze voedingsstoffen. Patiënten zullen vaak supplementen moeten nemen en hun arts of diëtist raadplegen om ervoor te zorgen dat ze alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgen.

Risico’s en bijwerkingen die mogelijk zijn bij de patiënt

Algemene anesthesie

Risico's voor anesthesie en chirurgie zijn onder andere: bloedingen, bloedstolsels of een infectie. Ook reageert een patiënt mogelijk allergisch op medicatie en krijgt hij ademhalingsproblemen.

Gastrectomie

Specifiek voor deze operatie zijn dit de mogelijke risico’s: braken, diarree, een infectie in de borstkas, een infectie van de incisiewonde, een inwendige bloeding, een verstopping van de dunne darm, een vitaminegebrek, gewichtsverlies, misselijkheid en gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur door maaginhoud die terugvloeit naar slokdarm). Tevens is het mogelijk dat het maagzuur in de slokdarm lekt hetgeen resulteert in littekens of vernauwing (stenose). Daarnaast lekt mogelijk vocht uit het operatiegebied van de maag. Tot slot is het dumpingsyndroom mogelijk.

Dumpingsyndroom

Dit is een geheel van stoornissen die optreden na een (partiële) gastrectomie. De patiënt is dan misselijk, zweet overmatig (hyperhidrose), is duizelig en heeft hartkloppingen. Ook een vol en opgezet gevoel met braakneigingen is mogelijk. Het eten wordt als het ware gedumpt van de slokdarm naar de dunne darm. Door de snelle maaglediging na de maaltijd, loopt de twaalfvingerige darm over met voeding. De enige behandeling bestaat uit het levenslang nuttigen van kleine maaltijden.

Lees verder

• Dumpingsyndroom: Snelle maaglediging na maagoperatie