Tekenbeet: symptomen en tekenbeet herkennen bij mensen

Tekenbeet symptomen en verschijnselen zijn moeilijk te herkennen. Een tekenbeet bij een mens kun je herkennen door een zwart puntje op de huid waar de teek je net heeft gebeten. Teken zijn kleine spinachtige beestjes (parasieten) die zich aan de mens kunnen hechten en zich vooral in bomen en struiken ophouden. Sommige teken zijn besmet met de bacterie Borellia burgdorferi, die via een beet kan worden overgebracht op mensen. Op deze manier kan men de ziekte van Lyme oplopen. Op de plaatst waar de teek vastgezogen heeft gezeten, ontstaat bij de helft van de mensen die Lyme hebben opgelopen, een karakteristieke huidafwijking (erythema migrans): een rode ring die ontstaat op de plek waar je gebeten bent door een teek en die ring wordt steeds groter.

• Tekenbeet
• Wat zijn teken?
• Geïnfecteerde teken
• Waar is de ziekte van Lyme naar genoemd?
• Waar kun je tekenbeten oplopen?
• Bosrijkere delen van Nederland
• In het bos en in de tuin
• Wanneer is de kans groot op een infectie?
• Waar voelt de teek zich senang?
• Verspreiding van de ziekte van Lyme
• Geïnfecteerde teek
• Oplopend aantal ziektegevallen
• Tekenbeet symptomen en tekenbeet herkennen
• Rood vlekje
• Erythema migrans (rode ring)
• Chronische fase
• Incubatietijd
• Behandeling ziekte van Lyme
• Naar de huisarts
• Langdurig antibiotica niet altijd zinvol bij Lyme
• Preventie tekenbeet: hoe kun je een tekenbeet voorkomen?
• Preventieve maatregelen
• Knoflook als preventie
• 'Vaak zelfdoding lymepatiënten'

Tekenbeet

Wat zijn teken?

Teken zijn kleine spinachtige beestjes (parasieten) die zich aan de mens kunnen hechten en zich vooral in bomen en struiken ophouden. Als een teek eenmaal op iemand zit, dan verplaatst hij zich naar een warme, vochtige plaats, zoals de oksels, liezen, en behaarde huid. Op dat moment hechten ze zich stevig aan de huid vast en zuigen ze bloed op waarvan ze leven.

Geïnfecteerde teken

Teken kunnen vrij groot zijn - ongeveer de grootte van een potloodgum - of zo klein zijn dat ze bijna niet met het blote oog zijn waar te nemen. Teken kunnen leiden tot allerlei gezondheidsproblemen, variërend van onschuldig tot ernstig. Sommige teken zijn besmet met de bacterie Borellia burgdorferi, die via een beet kan worden overgebracht op mensen. Op deze manier kan men de ziekte van Lyme oplopen. Bij een geïnfecteerde teek die op een lichaam vastgezogen zit, vindt gewoonlijk binnen 24 tot 78 uur besmetting plaats. Na enkele dagen komen de bacteriën in de lymfe- en bloedbaan terecht en op deze manier kunnen ze zich door het hele lichaam verspreiden.

Teken kunnen met meerdere bacteriën geïnfecteerd zijn, zodat een tekenbeet tegelijk ook andere infecties, zoals ehrlichiosis of babesiosis kan veroorzaken. Dit artikel beschrijft de symptomen en gevolgen van een tekenbeet die de ziekte van Lyme veroorzaakt.

Waar is de ziekte van Lyme naar genoemd?

De ziekte van Lyme is genoemd naar een stadje 'Old Lyme' in de Verenigde Staten, alwaar de ziekte voor het eerst werd geconstateerd.

Waar kun je tekenbeten oplopen?

Bosrijkere delen van Nederland

Niet alle teken zijn een geschikte gastheer voor de bacterie die verantwoordelijk voor de ziekte van Lyme. Teken van het soort Ixodus, die in Nederland de meest voorkomende tekensoort is, is dat wel. Vooral in de wat bosrijkere delen van Nederland komt de teek veel voor. Door wandeltochten te maken of te kamperen in deze gebieden, vooral als de huid onbedekt is en men van de wandelpaden afwijkt, of als men door wat hoger gras of langs bosjes loopt, neemt de kans op een tekenbeet toe. Teken komen vooral in bosjes of bomen en in hoog gras voor, wanneer ze niet op een dier of mens vastgezogen zijn. Niet alleen in het bos, maar ook in de tuin kunnen teken aanwezig zijn. Teken zijn vooral in de warme maanden actief.

In het bos en in de tuin

In bijna 60 procent van de gevallen wordt de tekenbeet opgelopen bij het tuinieren. Een kleiner deel loop je in het bos op. Daarnaast zijn in de duinen veel teken te vinden. In Nederland worden teken vooral in de Flevopolder, het Gooi, de regio Arnhem-Apeldoorn, Zeeland en het noorden van Limburg aangetroffen, maar ook in andere delen van Nederland komen ze voor.

Wanneer is de kans groot op een infectie?

Meestal kruipt een teek een paar uur op het lichaam rond voordat hij een geschikte plek heeft gevonden om zich te nestelen en zich vol bloed te zuigen. Het bloedzuigen kan wel 24 tot 78 uur duren en pas tegen het einde ervan worden, als de teek geïnfecteerd is, de ziekmakende bacteriën overgebracht. Dus als de teek binnen 24 uur wordt verwijderd, is de kans dat de bacterie is overgedragen klein. Een volgezogen teek laat zich van de gastheer afvallen en gaat vervolgens eitjes leggen. Een teek kan meer dan tien keer het eigen lichaamsgewicht aan bloed opzuigen. In volgezogen toestand ziet een teek er bijna rolrond uit.

Verspreiding van de ziekte van Lyme

Geïnfecteerde teek

Om besmet te raken met de ziekte van Lyme moet een mens door een geïnfecteerde teek gebeten worden, die lang genoeg op de huid heeft gezeten aangezien het enige tijd duurt vooraleer de bacteriën worden overgedragen. Uit onderzoek uit 2003 en 2004 bij teken afkomstig van twee verschillende plekken in Nederland, bleek dat ongeveer 20% van de teken besmet was met de bacterie Borrelia. Dit percentage kan variëren en anders zijn in andere jaren en op andere plaatsen in Nederland.

Oplopend aantal ziektegevallen

Volgens cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zagen in 2001, naar schatting, alle huisartsen in Nederland samen ongeveer 12.000 patiënten met erythema migrans, dat is het beginstadium van de ziekte van Lyme. De ziekte lijkt steeds vaker voor te komen: in 2005 was dit cijfer al opgelopen tot 17.000 patiënten. Het is niet bekend wat anno 2024 de cijfers zijn.

Tekenbeet symptomen en tekenbeet herkennen

Rood vlekje

Hoe kun je een tekenbeet herkennen? Tekenbeten zijn meestal pijnloos. Bovendien kunnen teken heel klein zijn, waardoor veel mensen niet in de gaten hebben dat ze gebeten worden door een teek en dat ze als gastheer dienen voor deze parasiet. Als een teek je net heeft gebeten, lijkt het of er een zwart puntje op de huid zit. Niet zelden ontstaat op de plaats van de tekenbeet en kort erna een rood vlekje, zoals bij de meeste insectenbeten gebeurt. Het vlekje wordt veelal niet groter dan 1 tot 2 centimeter en verdwijnt binnen twee weken

Erythema migrans (rode ring)

Op de plaatst waar de teek vastgezogen heeft gezeten, ontstaat bij de helft van de mensen die geïnfecteerd zijn binnen twee dagen tot vier weken een karakteristieke rode plek. Deze breidt zich langzaamaan uit tot een bleekrode ring die in het midden lichter van kleur is, met een diameter van circa 15 centimeter. Deze plek wordt erythema migrans genoemd en dit is het enige kenmerkende symptoom van de ziekte van Lyme. Alle andere symptomen zijn aspecifieke en kunnen ook bij andere ziekten optreden. Grofweg de helft van de geïnfecteerde mensen krijgt dit vroege verschijnsel. Dit kan later gepaard gaan met de volgende klachten en symptomen:

• een grieperig gevoel;
• koorts;
• vermoeidheid en algemene malaise;
• pijn en zwelling in spieren en gewrichten;
• kortademigheid;
• hartkloppingen;
• hoofdpijn.

Chronische fase

Nog weer later kan de ziekte zich openbaren als een ontsteking van het zenuwstelsel. Zenuwpijnen of hersenvliesontsteking kunnen dan op de voorgrond treden. Ook kan één of meerdere gewrichten aangetast worden. Een zeer late of chronische vorm wordt meestal gekenmerkt door de volgende klachten:

• ontsteking en verkleuring van de huid van de ledematen; en/of
• een chronische gewrichtsontsteking, meestal van de knie.

In de chronische fase kan de patiënt ook last krijgen van zijn hart en het centrale zenuwstelsel.

Incubatietijd

Het is zo dat alle bovenbeschreven verschijningsvormen van de ziekte kunnen ontstaan zonder dat de andere verschijnselen eraan vooraf gegaan zijn. De incubatieperiode, dat is de tijd die verstrijkt tussen de besmetting en de eerste klinische symptomen van de ziekte, voor alle verschijnselen varieert van enkele maanden tot jaren. Sommige mensen raken besmet zonder er ziek van te worden.

Behandeling ziekte van Lyme

Naar de huisarts

Schakel onverwijld medische hulp in als de persoon erythema migrans ontwikkelt. Een snelle en adequate behandeling met een antibioticum in dit stadium vermindert het risico van verdere symptomen en complicaties van de ziekte van Lyme. Mocht iemand na een tekenbeet geen ringvormige huiduitslag hebben gekregen, maar wel klachten als hoofdpijn, koorts en spierpijn (griepachtige verschijnselen), dan is het raadzaam ook naar de huisarts te gaan en de tekenbeet te vermelden. De huisarts kan bloedonderzoek laten verrichten om de diagnose vast te stellen.

Langdurig antibiotica niet altijd zinvol bij Lyme

Patiënten met aanhoudende klachten toegeschreven aan de ziekte van Lyme hebben geen baat bij langdurige behandeling met antibiotica. Dat is de belangrijkste conclusie van de PLEASE-studie van het Radboudumc die in NEJM werd gepubliceerd. De PLEASE-studie is de eerste gerandomiseerde Europese studie die de effecten van langdurig antibioticagebruik bij chronische lymeklachten onderzocht. De Gezondheidsraad beveelt aan om allereerst goed te onderzoeken of er aanwijzingen zijn voor aantoonbare persisterende infectie. Zo ja, dan zijn antibiotica geïndiceerd. Is dat niet het geval dan is een gecombineerde aanpak van begeleiding, training en revalidatie het best. Veel mensen herstellen dan grotendeels.

Preventie tekenbeet: hoe kun je een tekenbeet voorkomen?

Preventieve maatregelen

In gebieden waar veel teken voorkomen, is het verstandig armen en benen bedekt te houden om zodoende het risico op tekenbeten te verkleinen. Ofschoon absolute veiligheid een illusie is: zelfs beschermende kleding kan niet voorkomen dat teken op de mens kruipen. Na het bezoeken van risicoplekken, zoals de bossen, duinen, weiland en na gewerkt te hebben in de tuin, is het daarom verstandig het hele lichaam te controleren op de aanwezigheid van teken. Indien een teek binnen 24 uur verwijderd wordt, is de kans klein dat het beestje de bacterie heeft kunnen overbrengen. Hou verder de plek van de beet in de gaten nadat een teek verwijderd is, om te zien of er geen rode plek ontstaat. Haal elke teek die op de huid wordt aangetroffen onmiddellijk weg met een taps toelopende pincet of een speciale tekenpincet die zowel van kunststof als metaal gemaakt kan zijn.

Knoflook als preventie

Het consumeren van veel knoflook kan ook helpen. Wetenschappers hebben het aantal tekenbeten bij mensen die hoge doses van knoflook innemen vergeleken met mensen die geen knoflook innemen. Hoge doses van knoflook wat is verwerkt door het eten over een periode van vijf maanden, lijkt het aantal tekenbeten significant te verminderen.

Lees verder

• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Bedwantsen: symptomen, bestrijden & behandelen beet bedwants
• Ziekte van Lyme: symptomen, oorzaak, preventie & behandeling