Alopecia areata: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Alopecia areata is een auto-immuunziekte. Alopecia areata is een aandoening waarbij pleksgewijze haaruitval optreedt in het gebied van de behaarde hoofdhuid, maar soms ook bij de wenkbrauwen, wimpers, baardbeharing en schaambeharing. Het betreft één of meer ronde of ovale of polycyclisch (waarbij meerdere ronde laesies zijn geconflueerd tot één gebied), scherp begrensde gedeelten zonder haar. Alopecia areata tast je lichamelijke gezondheid niet aan. Kale plekken kunnen niettemin nadelige psychische gevolgen voor je hebben, waardoor je moeite hebt om sociale contacten te leggen. Alopecia areata is niet besmettelijk. Vaak is een behandeling eerder afwachtend gericht, omdat in de meeste gevallen de haren vanzelf weer teruggroeien. Dit kan enkele maanden tot jaren duren.

• Betekenis
• Wat is alopecia areata?
• Oorzaak van alopecia areata
• Auto-immuunziekte
• Stress als trigger?
• Vóórkomen
• Risicofactoren
• Verloop van alopecia areata
• De psychische gevolgen van alopecia areata
• Symptomen: pleksgewijze haaruitval hoofd, wenkbrauwen
• Diagnose en onderzoek
• Alopecia areata behandeling
• Corticosteroïden
• Lichttherapie
• Plaatselijke immuuntherapie
• Dieet of vitaminen

Betekenis

Alopecia areata betekent pleksgewijze (=areata) kaalheid (=alopecia) van de schedelhaar.

Wat is alopecia areata?

Alopecia areata is een aandoening die ervoor zorgt dat bij een persoon het haar pleksgewijs uitvalt. Het is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen dat je immuunsysteem onderdelen van je eigen lichaam aanvalt, in dit geval de haarzakjes (haarfollikels). Het blijkt dat mensen met alopecia areata verhoudingsgewijs iets vaker lijden aan aandoeningen die berusten op stoornissen van het afweersysteem. Erfelijke factoren spelen mogelijk ook een rol.

Oorzaak van alopecia areata

Auto-immuunziekte

Alopecia areata wordt veroorzaakt door een afwijking in het immuunsysteem. Het is een auto-immuunziekte, waarbij het immuunsysteem bepaalde weefsels van het lichaam aanvalt. Bij alopecia areata valt het eigen afweersysteem om onbekende redenen de haarzakjes aan en dit verstoort de normale haarvorming. Biopten (weefselonderzoek) van de aangetaste huid laten zien dat immuunlymfocyten doordringen in de haarzakjes. Alopecia areata wordt zo nu en dan geassocieerd met andere auto-immuunziekten zoals schildklieraandoeningen, vitiligo, lupus, reumatoïde artritis en colitis ulcerosa. Het is niet waarschijnlijk dat behandeling van deze ziekten het beloop van alopecia areata beïnvloedt. Soms komt alapecia areata voor bij meerdere familieleden, wat suggereert dat genen een rol spelen.

Stress als trigger?

Vele mensen met alopecia areata ervaren dat deze aandoening optreedt tijdens bijzondere omstandigheden zoals vakantie, zwangerschap, het verlies van een dierbare of andere vormen van stress. Het is anno 2020 niet bekend of psychische spanningen en overmatige stress deze aandoening kunnen uitlokken of verergeren.

Vóórkomen

Naar schatting heeft 0,05 tot 0,1% van de bevolking wereldwijd de aandoening alopecia areata. Zowel kinderen als volwassenen kunnen het krijgen. Mannen en vrouwen krijgen het even vaak. De haarziekte komt niet onder bepaalde bevolkingsgroepen vaker voor. Vaak verschijnen de symptomen vóór het veertigste levensjaar.

Risicofactoren

Alopecia areata komt vaker voor bij mensen die reeds bekend zijn met een auto-immuunziekte, maar ook bij mensen met aanleg voor eczeem, astma of hooikoorts (atopische aanleg) wordt de aandoening vaker gezien. Dit geldt ook voor de volgende aandoeningen:

• diabetes;
• schildklierafwijking;
• pernicieuze anemie;
• reumatoïde artritis;
• systemische lupus erythematosus (SLE);
• vitiligo; en
• ziekte van Addison.

Verloop van alopecia areata

Alopecia areata is een onvoorspelbare ziekte. Bij sommige mensen groeit het haar na verloop van tijd aan, maar valt het later weer uit. Bij anderen komt het haar terug en valt het niet meer uit en soms steekt het pas na jaren weer de kop op. Elk geval is uniek. Zelfs als iemand al zijn of haar haar verliest, dan is er een kans dat het terugkomt. Soms zijn de haren die terugkomen wit (ongepigmenteerd, bekend als 'poliosis'), maar na verloop van tijd komt je normale haarkleur weer terug. Uit de literatuur blijkt dat de prognose gunstiger is naarmate het aangedane gebied beperkter van omvang is. Zo'n 80% geneest spontaan in de eerste maanden. De volgende mensen hebben een slechte(re) prognose wat betreft de hergroei van haren:

• bij een aantasting op het achterhoofd (ophiasis type);
• vroege aanvang (kinderleeftijd);
• bij een ziekteduur langer dan 6 maanden;
• bij een atopische constitutie (dat wil zeggen dat je een aanleg hebt voor eczeem, astma of hooikoorts);
• bij patiënten met een geassocieerde systemische ziekte (bijvoorbeeld schildklierziekten);
• bij patiënten met een positieve familieanamnese (dus als het in je familie voorkomt).¹

De psychische gevolgen van alopecia areata

Als je geconfronteerd wordt met haaruitval, vooral kinderen, tieners en jongvolwassenen die aan het begin van hun leven staan, kan dat behoorlijk veel emoties oproepen. Het is niet besmettelijk en het beïnvloedt niet je levensverwachting, maar het heeft wel degelijk invloed op je zelfbeeld en hoe je je voelt. De emotionele aspecten van het leven met haaruitval, kunnen ingrijpend zijn. Steun en begrip uit de omgeving zijn hierbij belangrijk. Ook kan lotgenotencontact helpen. Praten over de aandoening met anderen die hetzelfde is overkomen, lucht vaak op en schept een band. Zo nodig kan begeleiding door een psycholoog of maatschappelijk werker helpen om te bouwen aan een positief zelfbeeld.

Symptomen: pleksgewijze haaruitval hoofd, wenkbrauwen

Alopecia areata treedt meestal plotseling op, als donderslag bij heldere hemel. Dat is voor de betreffende persoon vaak flink schrikken. Het kan heel mild verlopen, maar in ernstige gevallen kan het haar met grote plukken uitvallen. Vaak blijven de kale plekken beperkt tot de behaarde hoofdhuid, maar ze kunnen ook optreden in andere lichaamsgebieden waar haren groeien, zoals:

• wenkbrauwen;
• baardstreek;
• oksels; en
• schaamstreek.

Vaak pleksgewijze haaruitval
Normaal gesproken valt het haar pleksgewijs uit, maar soms valt het echter gelijkmatig verspreid over de gehele hoofdhuid uit. Slechts zelden valt al het hoofdhaar of al het lichaamshaar bij iemand uit. Alopecia areata kan gepaard gaan met misvorming van de nagels en witte vlekjes op de nagel (leukonychia).

Diagnose en onderzoek

Vaak is de diagnose eenvoudig te stellen, maar soms is aanvullend onderzoek van de haarwortels en/of huidweefsel nodig om andere aandoeningen uit te sluiten. Voorts kan bloedonderzoek worden uitgevoerd om eventuele auto-immuunaandoeningen en schildklierafwijkingen op te sporen.

Alopecia areata behandeling

Alopecia areata kan niet worden genezen, maar kan het wel worden behandeld en haar kan terugkomen. In veel gevallen wordt alopecia areata behandeld met geneesmiddelen die worden gebruikt voor andere aandoeningen. Behandelingsmogelijkheden voor deze aandoening zijn onder meer:

Corticosteroïden

Een chemische variant van het lichaamseigen bijnierschorshormoon, die het afweersysteem beïnvloedt. Met deze behandeling wordt gepoogd de abnormale afweerreactie in de kale plekken te onderdrukken. Corticosteroïden kunnen worden gegeven als een injectie in de hoofdhuid of andere gebieden, oraal (als pil), of topisch (op de huid aangebracht) als een zalf, crème of lotion. Respons op de behandeling is wisselend. Een injectie geeft het beste resultaat. Als gevolg van de behandeling kan de huid plaatselijk enigszins dunner worden. Later herstelt zich dat vaak weer.

Lichttherapie

Hierbij wordt lichttherapie gecombineerd met een geneesmiddel dat de huid gevoeliger maakt voor ultraviolet licht (PUVA). Deze therapie kan bij uitgebreidere vormen soms goede resultaten opleveren. Nadeel is echter dat wanneer de haargroei zich heeft hersteld, het licht niet meer tot de huid kan doordringen waardoor het zijn heilzame werk niet meer kan doen en het haar meestal weer uitvalt. Voorts blijkt dat langdurige toepassing van deze therapievorm schadelijk is voor de huid.

Plaatselijke immuuntherapie

Deze behandelvorm wordt alleen toegepast in ernstige gevallen. Je wordt eerst plaatselijk overgevoelig gemaakt voor een bepaalde stof (vaak betreft het 'difencypron'). Vervolgens worden de kale plekken wekelijks ingesmeerd met deze stof met toenemende concentratie. Hierdoor ontstaat er ter plaatse een beetje allergisch eczeem, waardoor de haarwortels worden gestimuleerd. Bij een aantal mensen komt hierdoor de haargroei terug. De behandeling kent vervelende bijwerkingen als jeuk, gezwollen lymfeklieren in de hals en in een enkel geval pigmentafwijkingen.

Dieet of vitaminen

Een speciaal dieet en/of vitaminepreparaten helpen niet bij deze aandoening. De haren gaan niet groeien door bepaalde vitaminen in te nemen. Ook kun je een recidief niet voorkomen door bepaalde voeding of supplementen in te nemen.

Noot

1. Dr. R.I.F. van der Waal, prof. dr. H.A.M. Neumann (red.): Praktische dermatologie - Klinische atlas met 470 afbeeldingen in kleur, Prelum uitgevers, Houten, 2009, p8.

Lees verder

• Hoofdhuidaandoeningen: Hoofdhuidproblemen: pijn, schilfers, korsten, jeuk op hoofd (special)
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Poliosis circumscripta: witte pluk haar op het hoofd
• Lichen planus: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Vitiligo (pigmentverlies): symptomen, oorzaak en behandeling