Ringworm: symptomen en behandeling tinea corporis

Tinea corporis of ringworm is een oppervlakkige schimmelziekte van de gladde onbehaarde huid, met een typische ringvormige verschijningsvorm. Vandaar de naam 'ringworm'. Ringworm is een lichaamsschimmel. Besmetting met de schimmel kan optreden door direct contact met besmette huid of met huidschilfers. Vaak kan de huisarts de diagnose op het oog stellen. Aanvullend onderzoek door middel van microscopisch onderzoek van huidschilfers, kan de diagnose bevestigen. Er is een neiging tot spontane genezing, doch vanwege de besmettelijkheid is behandeling geboden. Meestal volstaat behandeling met antischimmezalf. De vooruitzichten bij behandeling van ringworm zijn doorgaans zeer goed. Na twee tot drie weken is de schimmel verdwenen. Complicaties zoals een secundaire bacteriële infectie, treden zelden op. Je kunt ringworm voorkomen door de huid schoon en droog te houden. Schimmels gedijen namelijk in warme, vochtige gebieden.

• Tinea corporis of ringworm
• Oorzaken en besmetting ringworm
• Vooral bij kinderen
• Ideale omstandigheden voor schimmels
• Ringworm is besmettelijk
• Risicofactoren voor ringworm
• Wie loopt risico?
• Klachten en symptomen ringworm
• Diagnose en onderzoek
• Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
• Differentiaaldiagnose
• Tinea corporis behandeling
• Antischimmelgeneesmiddel
• Medicijnen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Tinea corporis of ringworm

Tinea corporis of ringworm is een dermatomycose ofwel schimmelziekte van de gladde onbehaarde huid, met een typische ringvormige verschijningsvorm waar de naam van de aandoening ook naar verwijst, evenals de synoniemen herpes tonsurans en tinea cirunatus. Het woord 'worm' in de naamgeving verwijst naar het gegeven dat men vroeger dacht dat de ringworm werd veroorzaakt door invasieve wormen. Ringworm is een oppervlakkige huidinfectie door dermatofyten, dat zijn schimmels die parasitaire infecties veroorzaken op de huid.

Oorzaken en besmetting ringworm

Vooral bij kinderen

Tinea corporis is een veel voorkomende huidaandoening bij kinderen. Het kan echter voorkomen bij mensen van alle leeftijden. Het wordt veroorzaakt door een schimmelsoort die in staat is om de menselijke huid te infecteren en die de buitenste laag van de opperhuid, de hoornlaag, aantast. Pathogene schimmels hier te lande betreffen vaak M.canis, T.rubrum, T.mentagrophutes en epidermophyton floccosum. Deze boosdoeners vormen ongeveer 90% van alle huidschimmelinfecties die jaarlijks in Nederland worden gediagnosticeerd.

Ideale omstandigheden voor schimmels

Schimmels gedijen in warme, vochtige gebieden. De volgende omstandigheden verhogen het risico op een schimmelinfectie:

• langdurig en veelvuldig zweten;
• kleine huidverwondingen;
• slechte hygiëne.

Ringworm is besmettelijk

Besmetting met de schimmel kan optreden door direct contact met besmette huid of met huidschilfers. Iemand met ringworm kan anderen besmetten, zolang er schimmelplekken op de huid aanwezig zijn en er geen behandeling plaatsvindt. Tinea corporis kan ook gemakkelijk verspreid worden naar andere mensen door gezamenlijk gebruik van hoofddeksels, kammen, haarborstels, speldjes, tondeuse, kleding, knuffels, badhanddoek en beddengoed. Besmetting is ook mogelijk via de bekleding van bus-, bioscoop- of theaterstoelen. Voorts kan besmetting optreden bij contact met de huid van besmette dieren.

Risicofactoren voor ringworm

Ringworm kun je op verschillende plaatsen en omstandigheden oplopen. De grootste risicofactor is het in contact komen met een persoon die ringworm heeft. Warme, vochtige gebieden zijn gunstige omstandigheden voor de groei van schimmels. Daarom zijn openbare douches en kleedkamers plekken waar je gemakkelijk schimmels oploopt. Elk contact met een besmet persoon of een besmette oppervlak kan echter tot een infectie met ringworm leiden. De volgende omstandigheden vergroten ook de kans op besmetting:

• Kleine huid- of nagelverwondingen, aangezien een defect in de huidbarrière een porte d'entrée kan vormen voor de schimmel;
• Gedurende langere tijd met een natte huid rondlopen, bijvoorbeeld door het zweten;
• Nauw contact hebben met andere personen, bijvoorbeeld bij contactsporten;
• Niet vaak je haren of lichaam wassen;
• Het hebben van een zwak immuunsysteem zoals diabetici.

Wie loopt risico?

Ringworm maakt geen onderscheid—deze aandoening kan iedereen treffen, alsof ze een uitnodiging verstuurt die door niemand geweigerd kan worden. Kinderen, met hun actieve levensstijl en neiging om in groepen te spelen, zijn vaak de eerste slachtoffers. Het is alsof ringworm een voorkeur heeft voor de zachte, tere huid die vaak in contact komt met zandbakken, sportscholen en schoolvloeren.

Sporters, vooral diegenen die veel tijd doorbrengen in zweterige kleding of kleedkamers, lopen ook een groot risico. De schimmel houdt van warme, vochtige omgevingen, waardoor atleten, zoals worstelaars en zwemmers, extra vatbaar zijn. Het is alsof ringworm wacht op het juiste moment om zijn kenmerkende ringen te plaatsen na een intensieve trainingssessie.

Mensen met huisdieren, vooral katten en honden, kunnen ook gemakkelijk ringworm oplopen. Dieren dragen vaak de schimmel bij zich zonder zelf symptomen te vertonen, en zo kan een schattige knuffel of een speels moment met je viervoeter onverwachts leiden tot een ringvormige herinnering op je huid.

Daarnaast zijn mensen met een verzwakt immuunsysteem extra gevoelig voor ringworm. Het is alsof de schimmel precies weet wanneer je afweer even niet oplet en dan toeslaat, om zich op je huid te vestigen.

Klachten en symptomen ringworm

De plekken zijn oppervlakkig en vertonen lokale roodheid en schilfering. De laesies breiden zich normaal gesproken cirkelvormig uit, waarbij in het centrum vaak weinig activiteit is. De randen daarentegen zijn uitgesproken rood en vertonen vaak schilfering. In enkele gevallen komen in deze randen ook blaasjes en pustels voor, ter grootte van een speldenknop. De letsels kunnen gepaard gaan met lichte jeuk. De afzonderlijke plekjes kunnen in elkaar overlopen waardoor er confluerende plekken ontstaan, die grote lichaamsoppervlakten kunnen bedekken. Wanneer de gladde huid infiltratie vertoont, kan dit gepaard gaan met pijn. De uitslag kan zich voordoen op armen en benen, het gezicht, of op andere blootgestelde delen van het lichaam.

Diagnose en onderzoek

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Vaak kan de huisarts de diagnose op het oog stellen. Het blijkt dat in ruim 67% van de gevallen, de huisarts zich zeker voelt over de diagnose.¹ Aanvullend onderzoek door middel van microscopisch onderzoek van huidschilfers, afkomstig van het aangedane huidgebied, kan de diagnose bevestigen.

Differentiaaldiagnose

Ringworm kan verward worden met andere huidziekten als:

• psoriasis;
• pityriasis rosea;
• nummulair eczeem;
• subacute cutane lupus erythematosus;
  Roodbruine bultjes door granuloma annulare / Bron: Mierlo, Wikimedia Commons (CC0)
• granuloma annulare;
• granuloma faciale;
• atopisch eczeem;
• cutane candidiasis (schimmelinfectie van de huid);
• erythema annulare centrifugum;
• erythema multiforme;
• erythrasma;
• impetigo (krentenbaard);
• lymfatische huidinfiltratie;
• parapsoriasis;
• pediatrische syfilis;
• pityriasis versicolor;
• reticulaire erythemateuze mucinose.

Tinea corporis behandeling

Antischimmelgeneesmiddel

Er is een neiging tot spontane genezing, doch vanwege de besmettelijkheid is behandeling geboden. Meestal volstaat een lokaal antimyoticum (een antischimmelgeneesmiddel, niet te verwarren met 'antibioticum'). Daarbij moet de rand van de laesie met inbegrip van een marge van nog niet zichtbaar aangedane huid daaromheen, ook meebehandeld worden. Voorts is het van belang dat de behandeling twee weken na klinische genezing voort te zetten ter voorkoming van recidief. Bij een te korte behandeling bestaat de kans dat de schimmel overleeft en opnieuw ziekteverschijnselen veroorzaakt. De besmettelijkheid is na de eerste week van de behandeling voorbij. Een imidazolpreparaat is het middel van eerste keus: miconazol of ketoconazol. Resistentie voor dergelijke preparaten is zeldzaam. De besmettelijkheid is na de eerste week van de behandeling voorbij.

Medicijnen

In geval van uitgebreide tinea corporis of meerdere recidieven, is orale behandeling aangewezen, waarvoor griseofulvine, intraconazol en terbinafine in aanmerking komen en waarvan de laatstgenoemde het meest effectief is.²

Prognose

Ringworm kan worden genezen met een passende behandeling. Ringworm verdwijnt meestal na twee tot drie weken bij adequate behandeling. Soms treedt er een recidief op.

Complicaties

Complicaties zijn zeldzaam en kan bestaan uit een secundaire bacteriële infectie van de huid of een wijdverspreide schimmelinfectie. Dit is uiterst zeldzaam en komt vooral voor bij mensen met een onderdrukt immuunsysteem.

Preventie

Vermijd zweterige en vochtige omstandigheden. Mannen wordt geadviseerd om boxershorts te dragen en voor vrouwen kunnen het beste panty's vermijden, enzovoort. Draag luchtige en absorberende kleding, bij voorkeur van katoen of linnen. Je kunt ook maatregelen nemen om de verspreiding van ringworminfecties te voorkomen. Deel nooit kleding, handdoeken, haarborstels, kammen, haaraccessoires, sportartikelen, of andere persoonlijke verzorgingsproducten met anderen. Draag altijd slippers of schoenen in sportscholen, kleedkamers, en zwembaden. Na het aanraken van een huisdier, is het aanbevolen om je handen te wassen.

Noot:

1. J.S. de Kanter: Ringworm/tinea corporis, in: Kleine kwalen in de huisartspraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.154.
2. Ibid, p.156.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Hoofdschimmel, tinea capitis: symptomen en behandeling
• Ringworm bij de mens: symptomen, besmetting en behandeling
• Voetschimmel (tinea pedis): symptomen, oorzaak & behandeling