Tinea corporis (lichaamsschimmel): Ringvormige huiduitslag

Tinea corporis, vaak aangeduid als "lichaamsschimmel," is een besmettelijke huidinfectie die vooral onbehaarde lichaamsdelen aantast en vaak voorkomt in de vorm van ringworm. Deze aandoening is genoemd naar de ringvormige uitslag die typisch is voor deze infectie. Een arts kan doorgaans een diagnose stellen op basis van de kenmerkende ringvormige huiduitslag, maar aanvullende onderzoeken kunnen nodig zijn om de diagnose te bevestigen en andere huidaandoeningen uit te sluiten. De behandeling bestaat uit antimycotische medicatie die de schimmels doodt. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn meestal goed, maar onbehandeld kan de infectie zich verspreiden en leiden tot secundaire infecties. Goede hygiëne en snelle behandeling van besmette personen en dieren zijn cruciaal voor het voorkomen van tinea corporis.

• Epidemiologie van lichaamsschimmel
• Mechanisme
• Oorzaken van huidschimmel: Dermatofyten
• Risicofactoren voor schimmelinfectie
• Risicogroepen
• Symptomen: Ringvormige huiduitslag
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antischimmelmiddelen
• Prognose van de huidinfectie
• Complicaties van tinea corporis
• Preventie

Epidemiologie van lichaamsschimmel

Tinea corporis is een veelvoorkomende huidaandoening die wereldwijd voorkomt. De infectie wordt veroorzaakt door dermatofyten, schimmels die zich voeden met keratine in de huid. Tinea corporis komt vaker voor in warmere, vochtige klimaten en kan zich snel verspreiden in omgevingen waar hygiëne of lichaamsverzorging niet optimaal zijn.

Prevalentie

Tinea corporis heeft een hoge prevalentie, vooral in landen met warme klimaten. De aandoening komt voor bij zowel kinderen als volwassenen, maar de frequentie kan variëren op basis van geografische locatie, culturele gewoonten en sociaaleconomische status. In tropische gebieden worden vaker gevallen van tinea corporis gemeld door het vochtige klimaat en de frequentere blootstelling aan besmette oppervlakken.

Seizoensgebondenheid

Tinea corporis heeft een seizoensgebonden karakter, met hogere incidentie tijdens de warmere maanden, wanneer mensen vaker zweten en in contact komen met warme, vochtige omgevingen. Activiteiten zoals zwemmen in openbare zwembaden of sportevenementen dragen vaak bij aan een hogere incidentie van schimmelinfecties op de huid.

Verspreiding via contact

De verspreiding van tinea corporis vindt voornamelijk plaats door direct huidcontact met een geïnfecteerd persoon of door contact met besmette voorwerpen zoals handdoeken, beddengoed, kleding en gemeenschappelijke oppervlakken. Schimmels kunnen zich ook verspreiden via dieren, vooral huisdieren zoals honden en katten die besmet zijn met dermatofyten.

Mechanisme

Het mechanisme van tinea corporis is gebaseerd op de infectie van de huid door dermatofyten, die de huidlaag penetreren en zich voeden met keratine. De infectie manifesteert zich vaak als ronde, schilferige plekken met een duidelijke rand.

Dermatofyteninfectie

Tinea corporis wordt veroorzaakt door verschillende soorten dermatofyten, zoals Trichophyton, Microsporum en Epidermophyton. Deze schimmels gedijen in warme en vochtige omgevingen, waar ze de huid binnendringen en de bovenste huidlagen aantasten. De schimmels voeden zich met keratine, wat leidt tot de symptomen van de infectie.

Immuunrespons van de huid

Het lichaam reageert op de schimmelinfectie door een ontstekingsreactie in de getroffen gebieden van de huid. Deze ontstekingsreactie kan zich uiten in roodheid, jeuk, en de ontwikkeling van een schilferige huid. De reactie van het immuunsysteem kan variëren afhankelijk van de ernst van de infectie en de algehele gezondheid van de patiënt.

Besmetting door direct contact

Tinea corporis wordt voornamelijk verspreid door direct contact met een geïnfecteerde persoon of een besmet voorwerp. De dermatofyten kunnen op kleding, beddengoed en meubels overleven, waardoor de infectie zich snel kan verspreiden in huishoudens en gemeenschappelijke ruimtes.

Oorzaken van huidschimmel: Dermatofyten

Dermatofyten

Dermatofyten zijn schimmels die de bovenste huidlagen (hoornlaag) koloniseren en kunnen zich via haarzakjes in de huid verspreiden, wat leidt tot tinea corporis. De meest voorkomende veroorzaker van deze aandoening is Trichophyton rubrum. Andere dermatofyten die tinea corporis kunnen veroorzaken zijn Trichophyton tonsurans, Trichophyton mentagrophytes, Trichophyton interdigitale, Trichophyton verrucosum, Microsporum canis en Microsporum gypseum. Tinea imbricata (tropische ringworm met concentrische ringen) wordt veroorzaakt door Trichophyton concentricum.

Verspreiding van de infectie
Tinea corporis verspreidt zich door direct contact met geïnfecteerde personen of objecten, zoals borstels, kleding, zwembad- of douchebodems, en douchewanden. Ook dieren, zoals boerderijdieren, cavia's, honden en katten, kunnen de infectie overdragen.

Risicofactoren voor schimmelinfectie

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van tinea corporis verhogen. Deze factoren kunnen variëren van persoonlijke hygiëne tot blootstelling aan besmette omgevingen.

Verhoogde vochtigheid en zweten

Langdurige blootstelling aan vochtige omgevingen en overmatig zweten verhoogt de kans op een infectie met dermatofyten. Mensen die zwaar lichamelijk werk verrichten of deelnemen aan intensieve sportactiviteiten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van tinea corporis vanwege het zweten en de warmere, vochtige omstandigheden.

Slechte hygiëne

Onvoldoende hygiëne, zoals zelden wassen van het lichaam of het dragen van vuile kleding, draagt bij aan de verspreiding van dermatofyten. Het delen van persoonlijke items, zoals handdoeken of kleding, verhoogt de kans op infectie. Het is ook belangrijk om na activiteiten in vochtige omgevingen de huid goed droog te maken om de groei van schimmels te voorkomen.

Immuunsuppressie en onderliggende aandoeningen

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals diegenen die immunosuppressiva gebruiken of die hiv-positief zijn, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van tinea corporis. Andere aandoeningen, zoals diabetes, kunnen ook bijdragen aan een verhoogd risico op schimmelinfecties door de invloed op het immuunsysteem en de huidconditie.

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van tinea corporis. Dit kan te maken hebben met de blootstelling aan risicofactoren of de aanwezigheid van onderliggende gezondheidsproblemen.

Kinderen

Kinderen, vooral diegenen die spelen in openbare zwembaden of in gemeenschappelijke ruimtes, lopen een verhoogd risico op tinea corporis. Ze kunnen gemakkelijk besmet raken door direct contact met besmette oppervlakken of andere kinderen.

Sporters

Atleten, met name diegenen die deelnemen aan contactsporten of die intensief trainen in vochtige omgevingen, lopen een verhoogd risico op het oplopen van tinea corporis. Het delen van sportuitrusting of het spelen in omgevingen waar de schimmels gemakkelijk kunnen overleven, verhoogt de kans op infectie.

Ouderen

Ouderen hebben vaak een zwakker immuunsysteem, wat hen kwetsbaarder maakt voor infecties, inclusief schimmelinfecties zoals tinea corporis. Daarnaast kunnen huidveranderingen door veroudering, zoals drogere huid, het risico verhogen.

Symptomen: Ringvormige huiduitslag

De huiduitslag bij tinea corporis komt vaak voor op de armen, benen, gezicht of andere onbehaarde delen van het lichaam. Kenmerkend voor de infectie zijn jeukende, rode, asymmetrische, schilferige vlekken en puistjes met in het midden een open plek en een voortschrijdende, rode, schilferige, opstaande rand. De uitslag ontwikkelt zich langzaam in een ringvorm en kan uitbreiden. Soms zijn er blaasjes of puistjes aan de rand van de uitslag aanwezig. Ringworm op het gezicht, ofwel tinea faciei, kan ontstaan door het gebruik van topische corticosteroïden en gaat vaak gepaard met roodheid en jeuk na blootstelling aan zonlicht. Bij ringworm in de oksels kunnen patiënten last krijgen van okselpijn. Als de infectie nabij de ogen voorkomt, kan er sprake zijn van een droge huid rond de ogen.

Alarmsymptomen

Er zijn enkele alarmsymptomen die wijzen op een ernstigere infectie of complicaties bij tinea corporis. Deze symptomen vereisen onmiddellijke medische aandacht.

Slechte respons op behandeling

Als de infectie niet reageert op standaard antifungale behandeling of als de symptomen verergeren, kan dit wijzen op een ernstiger type schimmelinfectie of een onderliggende gezondheidsaandoening die behandeling bemoeilijkt.

Verergering van symptomen

Wanneer de huiduitslag verergert, zich uitbreidt naar andere delen van het lichaam of zich omringt met zweren, kan dit duiden op een secundaire infectie of een verergering van de schimmelinfectie die medische aandacht vereist.

Koorts en algemene malaise

Koorts en algemene vermoeidheid kunnen wijzen op een ernstigere infectie, zoals een systemische schimmelinfectie, die behandeling met orale medicijnen kan vereisen. Bij tinea corporis beperkt de infectie zich meestal tot de huid, maar in zeldzame gevallen kan het zich naar andere delen van het lichaam verspreiden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts zal de ringvormige huiduitslag onderzoeken. De aanwezigheid van een centrale open plek is geen verplicht kenmerk, waardoor het belangrijk is om alle asymmetrische, schilferige letsels te schrapen en te onderzoeken onder een microscoop om de aanwezigheid van schimmel te bevestigen. Het kweken van de huidschimmel kan ook nuttig zijn om de exacte schimmelsoort vast te stellen. Voor een definitieve diagnose kan een huidbiopsie nodig zijn.

Differentiële diagnose

Het microscopisch onderzoek van schilferige letsels of weefselmonsters is essentieel om de diagnose te bevestigen. Tinea corporis kan lijken op de volgende aandoeningen:

• Atopische dermatitis (atopisch eczeem)
• Cutane candidiasis (huidinfectie door Candida-schimmel)
• Erythema annulare centrifugum
• Erythema multiforme
• Erythrasma (huidinfectie met roodbruine plekken in huidplooien)
• Granuloma anulare (knobbels in ringvorm)
• Granuloma faciale (letsels in het gezicht)
• Impetigo (bacteriële huidinfectie met symptomen op gezicht en ledematen)
• Lymfatische huidinfiltratie
• Nummulair eczeem (rode, muntvormige vlekken op de benen)
• Parapsoriasis (huidletsels in kleine of grote plaques)
• Pediatrische syfilis
• Pityriasis rosea (huiduitslag met moedervlek en vurige huiduitslag op de romp)
• Plaque psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• Ringvormige psoriasis
• Seborreïsche dermatitis (hoofdroos en rode huid)
• Subacute cutane lupus erythematosus (SCLE)
• Tinea versicolor (pityriasis versicolor: huidinfectie met schilferige vlekken)

Behandeling met antischimmelmiddelen

Het is cruciaal dat de huid schoon en droog blijft. Behandeling bestaat doorgaans uit topische crèmes die miconazol, clotrimazol, ketoconazol, terbinafine of oxiconazol bevatten. Bij ernstige gevallen kunnen orale antimycotica (antischimmelmedicijnen) nodig zijn. Zodra de behandeling is gestart, kan een kind weer naar school, mits de verspreiding van de infectie wordt voorkomen door geen persoonlijke voorwerpen te delen en geïnfecteerde personen en dieren tijdig te laten behandelen.

Prognose van de huidinfectie

De prognose voor tinea corporis is over het algemeen goed, vooral wanneer de aandoening snel wordt gediagnosticeerd en behandeld. De meeste gevallen van tinea corporis reageren goed op lokale antifungale behandelingen.

Hersteltijd

De meeste patiënten herstellen volledig van tinea corporis binnen enkele weken na het starten van de juiste behandeling. De infectie kan echter opnieuw optreden als de patiënt blootgesteld blijft aan risicofactoren zoals vochtige omgevingen of onvoldoende hygiëne.

Langdurige of chronische infecties

In zeldzame gevallen kan tinea corporis chronisch worden of terugkeren, vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem of bij degenen die onvoldoende behandeld worden.

Complicaties van tinea corporis

De ringvormige uitslag kan gepaard gaan met jeuk, wat kan leiden tot krabben en daarmee een secundaire bacteriële infectie kan veroorzaken. Zonder behandeling kan de infectie zich uitbreiden naar de voeten, de hoofdhuid, de lies of de nagels. Complicaties kunnen onder andere bestaan uit secundaire bacteriële infecties en uitbreiding van de huidaandoening naar andere lichaamsdelen.

Preventie

Er zijn verschillende preventieve maatregelen die patiënten kunnen nemen om tinea corporis te voorkomen, vooral als ze zich in risicovolle omgevingen bevinden.

Verbeterde hygiëne

Regelmatig wassen van het lichaam en het dragen van schone kleding is essentieel om de verspreiding van dermatofyten te voorkomen. Na het zwemmen of het sporten moet de huid grondig gedroogd worden om te voorkomen dat schimmels zich kunnen ontwikkelen.

Vermijden van gemeenschappelijke oppervlakken

Het vermijden van het delen van persoonlijke items zoals handdoeken, beddengoed of kleding kan de kans op infectie aanzienlijk verminderen. Het is ook raadzaam om te voorkomen dat men in openbare zwembaden of kleedkamers loopt zonder schoenen.

Behandeling van huisdieren

Aangezien huisdieren dermatofyten kunnen dragen, is het belangrijk om huisdieren regelmatig te controleren en indien nodig te behandelen om de verspreiding van de infectie naar mensen te voorkomen.

Lees verder

• Tinea (ringworm): Huidinfecties door schimmels
• Tinea barbae: Schimmelinfectie aan baardstreek van mannen
• Tinea capitis (hoofdschimmel): Schimmelinfectie op hoofdhuid
• Tinea cruris (liesschimmel): Schimmelinfectie aan liesgebied
• Tinea faciei: Schimmelinfectie met rode vlekken aan gezicht