Tinea capitis (hoofdschimmel): Schimmelinfectie op hoofdhuid

Tinea capitis (hoofdschimmel): Schimmelinfectie op hoofdhuid Bij tinea capitis (hoofdschimmel, dermatomycosis capitis), een schimmelinfectie, is de behaarde hoofdhuid aangetast. Deze snel verspreidende infectie komt vooral voor bij kinderen, vooral met een donkere huidskleur. Afgebroken haren, schilfering in de haren, jeuk en zwelling zijn enkele mogelijke symptomen van deze huidinfectie. De diagnose is vrij eenvoudig, al zijn enkele onderzoeken nodig voor het bevestigen van de schimmel. Voor het behandelen van de ziekte, zet de arts medicijnen in die de patiënt op de huid toepast of inneemt via de mond. De vooruitzichten zijn tot slot variabel, al verbetert de prognose wel als een kind veroudert en in de puberteit terechtkomt.
Katten verspreiden mogelijk tinea capitis / Bron: George Ag., Flickr (CC BY-ND-2.0)Katten verspreiden mogelijk tinea capitis / Bron: George Ag., Flickr (CC BY-ND-2.0)

Oorzaken schimmelinfectie

Schimmels zijn ziektekiemen die overleven op het dode weefsel van het haar, de nagels en de buitenste huidlagen. Tinea capitis is het gevolg van dermatofyten, een soort schimmels, die behoren tot de genera Trichophyton en Microsporum. Deze schimmels aarden zich het beste in warme, vochtige gebieden. Tinea capitis verspreidt zich snel via direct contact door aanraking, of door het aanraken van voorwerpen zoals een kam, een hoed of een kledingstuk dat gebruikt is door een patiënt met tinea capitis. Zo zijn kappers bijvoorbeeld indirect in staat om de schimmel te verspreiden. Andere dieren en dan vooral katten, zijn eveneens in staat om de infectie te verspreiden. Tinea capitis komt veel meer voor bij kinderen, met name bij kinderen van zwarte Afrikaanse afkomst waarvan de hoofdhuid en het haar gevoeliger is voor een invasie van schimmels.

Risicofactoren huidinfectie

In enkele situaties komt de hoofdschimmel sneller tot stand namelijk bij:
  • een langdurige natte huid (bijvoorbeeld door het zweten)
  • het niet baden
  • het niet vaak wassen van het haar
  • kleine huid- of de hoofdhuidletsels

Symptomen op behaarde hoofdhuid

De symptomen van tinea capitis verschijnen ongeveer één à drie weken nadat de patiënt besmet is met de schimmel. De hele hoofdhuid of een gedeelte hiervan is aangetast. Diverse mogelijke symptomen komen tot uiting bij de hoofdschimmel, en niet altijd alle problemen komen voor op de hoofdhuid.

Behaarde hoofdhuid

De klinische verschijning van de hoofdhuid ringworm is zeer variabel en gaat van een milde diffuse (verspreide) schilfering zonder haaruitval (vergelijkbaar met roos) tot het meer typische uiterlijk van circulaire schilferende plekken in de hoofdhuid met bijbehorende alopecia (kaalheid) en gebroken haren. Deze plekken zijn mogelijk rood of gezwollen en kunnen jeuken (jeukende hoofdhuid). Door de cirkelvormige vlekken wordt de huidinfectie daarom soms ook bestempeld als “ringworm”. Op de kale hoofdhuid bevinden zich soms ook kleine zwarte stippen, als gevolg van haar dat afgebroken is. Als het immuunsysteem harder begint te werken, verschijnen mogelijk enkele puisten met een exsudaat (het uit de haarvaten tredende vocht bij ontsteking; bevat eiwitten en eventueel ook cellen).

In het ergste geval verschijnt “kerion Celsi”, een moerassig gezwollen massa met grote hoeveelheden pus en afscheiding op de hoofdhuid. Dit gaat gepaard met het afbreken van de haren, ernstige alopecia (kaalheid) en korstvorming. Artsen herkennen deze ernstige symptomen nog steeds slecht, omdat deze vorm van tinea capitis doet denken aan een abces. Ze behandelen dit dan ten onrechte met antibiotica en draineren (pus afvoeren) de letsels dan chirurgisch, zonder te beseffen dat een schimmel de oorzaak is. Een uitgebreide infectie gaat af en toe gepaard met een wijdverspreide papelvormige huiduitslag op de romp. Dit is een zogenaamde immuunrespons van het lichaam tegen de schimmel.

Algemene symptomen

Algemene symptomen die hiermee gepaard gaan omvatten lichte koorts en gezwollen lymfeklieren in de hals.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts bekijkt de hoofdhuid en zoekt naar tekenen van tinea capitis. Hij gebruikt ook nog een speciale lamp, gekend als een “Wood’s lamp” om de diagnose van de huidinfectie te bevestigen. De schimmel beperkt zich tot binnen de haarschacht (endothrix) of verspreidt zich over het haaroppervlak (ectothrix). Deze laatste resulteert in een geelgroene fluorescerende kleur onder een Wood's lamp. Ook neemt de arts mogelijk een cultuur van een ontstoken hoofdhuidgebied wat hij verder laat onderzoeken. Een biopsie van de hoofdhuid is zelden nodig.

Differentiële diagnose

Normaal gesproken is het uiterlijk van tinea capitis zo duidelijk dat de arts de symptomen niet verwart met andere aandoeningen, maar volgende aandoeningen zijn wel gekend als differentiële diagnose:

Persoonlijke spullen deelt de patiënt niet / Bron: Pexels, PixabayPersoonlijke spullen deelt de patiënt niet / Bron: Pexels, Pixabay

Behandeling hoofdschimmel met antimycoticum

Bij een enkel huidletsel is een topisch (op de huid aangebracht) antimycotium (antischimmelmiddel) voldoende. De arts schrijft een oraal (via de mond ingenomen) antimycoticum voor bij uitgebreide letsels. De patiënt neemt dit gedurende vier tot twaalf weken in. Verder houdt hij de hoofdhuid schoon en wast hij deze met een medicinale shampoo (bevat ketoconazol of selenium sulfide). Hierdoor vertraagt of stopt de verspreiding van de infectie, al blijft de infectie dan nog wel aanwezig. De patiënt moet verder andere gezinsleden alsook de huisdieren laten controleren en behandelen op tekenen van tinea capitis. Het is daarenboven belangrijk om de handdoeken niet te delen, en na gebruik telkens goed uit te wassen en te laten drogen. Het delen van andere persoonlijke voorwerpen zoals kammen, haarborstels, mutsen, kussenslopen, petten enzovoort is eveneens afgeraden. Kammen en borstels moeten dagelijks minstens één uur in een sopje van bleekmiddel en water liggen.

Prognose tinea capitis

Tinea capitis is soms hardnekkig, en ook komt de infectie mogelijk terug na de behandeling. Bij veel patiënten verbeteren de symptomen na de puberteit. Door tinea capitis ontstaan mogelijk blijvende littekens.

Lees verder

© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Hoofdschimmel, tinea capitis: symptomen en behandelingHoofdschimmel, tinea capitis: symptomen en behandelingHoofdschimmel of tinea capitis symptomen zijn afhankelijk van de soort schimmel en de specifieke afweerreactie van de pa…
Rode bultjes op hoofdhuid met pijn of jeuk: oorzakenRode bultjes op hoofdhuid met pijn of jeuk: oorzakenRode bultjes op de hoofdhuid is een vervelende probleem, vooral wanneer het gepaard gaat met andere klachten zoals irrit…
Pityriasis amiantacea: Haaraandoening met schubbenPityriasis amiantacea: Haaraandoening met schubbenPityriasis amiantacea is een zeldzame haaraandoening die zich kenmerkt door grote schubben die stevig vastgehecht zijn a…
Tinea incognito: Schimmelinfectie huid door corticosteroïdeTinea incognito: Schimmelinfectie huid door corticosteroïdeTinea incognito (tinea incognita) is een schimmelinfectie van de huid waarvoor de klinische presentatie is gewijzigd doo…

Schildklierkanker: Kanker in schildklier met knobbeltjeSchildklierkanker: Kanker in schildklier met knobbeltjeDe schildklier is een vlindervormige lichaamsstructuur die zich aan de voorzijde van de lagere nek bevindt. De schildkli…
Rusteloze benen syndroom: symptomen, oorzaak en behandelingRusteloze benen syndroom: symptomen, oorzaak en behandelingRusteloze benen syndroom symptomen bestaan uit een onaangenaam, kriebelig gevoel in de onderbenen, gedurende enkele minu…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Myself, Wikimedia Commons (GFDL)
  • Geraadpleegd op 17 maart 2017:
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/1091351-differential-diagnoses#showall
  • Hoofdschimmel / Tinea capitis, https://www.huidarts.com/aandoeningen/hoofdschimmel-tinea-capitis/
  • LCI-richtlijn Tinea capitis, http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Professioneel_Praktisch/Richtlijnen/Infectieziekten/LCI_richtlijnen/LCI_richtlijn_Tinea_capitis
  • TINEA CAPITIS (SCHIMMEL VAN HET BEHAARDE HOOFD, HOOFDSCHIMMEL), http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ttxt/TineaCapitis.htm
  • Tinea capitis, boek: Clinical Medicine, Door: Parveen Kumar, Michael Clark, Uitgever: Elsevier, ISBN: 9780702029936, blz. 1233
  • Tinea capitis, http://www.dermnetnz.org/topics/tinea-capitis/
  • Tinea capitis, https://medlineplus.gov/ency/article/000878.htm
  • Afbeelding bron 1: George Ag., Flickr (CC BY-ND-2.0)
  • Afbeelding bron 2: Pexels, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 01-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 12
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.