Seleniumtekort: Bronnen selenium, symptomen en supplementen

Selenium is een vergeten sporenmineraal. Mensen hebben dit in veel kleinere hoeveelheden nodig dan veel andere voedingsstoffen. Het krachtige mineraal is echter belangrijk voor een goede werking van het lichaam. Selenium speelt een rol bij reproductieve gezondheid, de schildklierfunctie, de DNA-synthese en het is ook een antioxidant. Dankzij voldoende selenium in het lichaam is het mogelijk om ziekten te voorkomen en zich heel goed te blijven voelen. Door een tekort aan selenium ontstaan bijgevolg diverse gezondheidsproblemen. Een aangepaste voeding en eventueel supplementen behandelen het seleniumgebrek. Een tekort aan selenium is relatief zeldzaam bij gezonde, goed doorvoede personen.

• Bronnen van selenium
• Benodigde dagelijkse hoeveelheid
• Risicofactoren voor een te laag seleniumgehalte in het bloed
• Belang van selenium voor sommige groepen
• Symptomen van gebrek aan selenium in het bloed
• Aankomen in gewicht
• Haarverlies
• Hoger risico op kanker
• Kortademigheid en hartproblemen
• Onvruchtbaarheid
• Oxidatieve stress
• Spierproblemen
• Verkleuring van huid en nagels
• Vermoeidheid
• Zwak immuunsysteem
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling en bijwerkingen
• Voorkomen van een seleniumtekort
• Prognose en complicaties

Bronnen van selenium

Selenium bevindt zich in veel voedselbronnen. Zeevruchten, zoals tonijn, heilbot en ingeblikte sardines zijn goede bronnen. Vegetarische opties zijn spinazie, rijst, bonen, asperges, broccoli, champignons, havermout en volkorenbrood. Eén van de beste bronnen van selenium zijn paranoten.

Benodigde dagelijkse hoeveelheid

Vrouwen hebben 55 μg (microgram) selenium per dag nodig. Vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven, hebben respectievelijk 60 en 70 mcg nodig. De meeste mensen krijgen voldoende hoeveelheden selenium via de voeding, hoewel mensen die roken, alcohol drinken of anticonceptiepillen innemen, mogelijk te weinig mineralen innemen. Een regelmatig bloedonderzoek bij de arts is verstandig om tijdig een tekort aan voedingsstoffen, vitaminen en mineralen te detecteren en aan te pakken. Ook wanneer een persoon lijdt aan een aandoening die interfereert met de opname van voedingsstoffen, zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), is een bloedonderzoek regelmatig vereist om een tekort aan selenium en andere tekorten op te kunnen sporen.

Risicofactoren voor een te laag seleniumgehalte in het bloed

Wanneer mensen leven in een gebied waar weinig selenium aanwezig is, verhoogt dit de kans op een te lage inname van selenium. Voorts zijn hiv-patiënten, patiënten met spijsverteringsproblemen (zoals de ziekte van Crohn) en patiënten die nierdialyse krijgen vaker aangetast. Hierdoor is de absorptie van selenium door het lichaam aangetast, zelfs als mensen voldoende selenium innemen.

Belang van selenium voor sommige groepen

Voor sommige mensen is selenium erg belangrijk namelijk voor mensen met

• die al lijden aan een seleniumtekort
• die zwanger zijn
• met een verzwakt immuunsysteem
• met kanker
• met schildklieraandoeningen zoals de ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen)
• met schildklierknobbeltjes

Symptomen van gebrek aan selenium in het bloed

Aankomen in gewicht

Door een gebrek aan selenium in het bloed, ontstaat sneller een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie). Wanneer de gewichtstoename niet te wijten is aan de voeding, onthult een bloedonderzoek mogelijk een tekort aan selenium en een te traag werkende schildklier.

Haarverlies

Selenium helpt het T4-schildklierhormoon om te zetten in de meer actieve vorm (T3). Als de seleniumspiegel in het bloed te laag is, komen symptomen van hypothyreoïdie tot stand. Haarverlies is één van de kenmerken van een te traag werkende schildklier.

Hoger risico op kanker

Het behoud van optimale niveaus van selenium verlaagt het risico op het krijgen van bepaalde vormen van kanker zoals maagkanker, blaaskanker en prostaatkanker.

Kortademigheid en hartproblemen

Selenium is nodig om selenoproteïnen te vormen, inclusief glutathion peroxidase: Hiermee is het lichaam in staat om schadelijke toxines om te zetten in onschadelijke bijproducten. Door een seleniumtekort ontstaan mogelijk ernstige gevolgen voor de gezondheid. Selenoproteïnen bieden bijvoorbeeld bescherming aan het hart. Lage seleniumgehaltes geassocieerd zijn met een hoger risico op hartziekten, zoals hartfalen.

Onvruchtbaarheid

Selenium is essentieel voor de biosynthese van testosteron en de vorming en ontwikkeling van normale spermatozoa. Het testikelweefsel bevat grote concentraties selenium en is verantwoordelijk voor de spermakwaliteit en de gezondheid van de mannelijke vruchtbaarheid. Door seleniumdeficiëntie ontstaat sneller onvruchtbaarheid bij mannen (mannelijke onvruchtbaarheid).

Oxidatieve stress

Selenium is een krachtige ziektebestrijdende antioxidant. Oxidatieve stress veroorzaakt schade aan cellen door het hele lichaam. Door het eten van voldoende selenium blijft het lichaam gezond.

Spierproblemen

Een seleniumgebrek leidt mogelijk tot tekenen van spierzwakte, gewrichtsproblemen en zelfs artrose (reumatische aandoeningen van het gewrichtskraakbeen). Mensen met chronische spierproblemen testen vaak positief op een seleniumgebrek. Ook volgende tekenen zijn mogelijk geassocieerd met te lage seleniumwaarden in het lichaam:

• gewrichtspijn
• lichaamspijn
• spierpijn
• spierzwakte
• vermoeidheid

Verkleuring van huid en nagels

De nagels en de huid krijgen een andere kleur bij een seleniumtekort. De nagels krijgen een wittere kleur in plaats van de normale huidskleur. Deze witte kleur bevindt zich meestal in het nagelbed en de huid eromheen. Andere huidgebieden wijzigen mogelijk ook van kleur, hetgeen leidt tot pigmentproblemen.

Vermoeidheid

Een ander veel voorkomend symptoom van hypothyroïde dat optreedt door seleniumdeficiëntie, is vermoeidheid. De arts moet eerst andere leefstijlfactoren uitsluiten wanneer vermoeidheid zonder bekende oorzaak optreedt, zoals een voeding met te weinig koolhydraat-, eiwit- en vetniveaus, een vitamine D-tekort, of een tekort aan ijzer in het bloed (ferriprieve anemie).

Zwak immuunsysteem

Wanneer er een gebrek aan selenium is, is het voor het lichaam niet mogelijk om glutathion peroxidase adequaat aan te maken. Dit resulteert in een slecht werkend immuunsysteem (zwak immuunsysteem) waardoor mensen sneller ziek worden.

Diagnose en onderzoeken

Een seleniumtekort is voor de arts moeilijk te diagnosticeren, omdat hiervoor geen beschikbare test is. Soms meet de arts het glutathionperoxidasegehalte in het bloed. Dit enzym is nodig voor een goede werking van selenium. Zijn de waarden hiervan te laag, dan heeft de patiënt mogelijk te weinig selenium in het bloed.

Behandeling en bijwerkingen

Bij mensen met een seleniumtekort is behandeling noodzakelijk. Het dieet aanpassen door voedingsmiddelen met selenium te eten is een goede optie. Ook seleniumsupplementen zijn beschikbaar. Er zijn geen bijwerkingen van selenium waargenomen bij de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Een teveel aan selenium is echter schadelijk en kan leiden tot selenose (vergiftiging door selenium). Symptomen hiervan zijn onder andere vermoeidheid, haaruitval, spijsverteringsproblemen, diarree en een metaalachtige smaak in de mond.

Voorkomen van een seleniumtekort

De meeste mensen kunnen voldoende selenium via voeding binnenkrijgen. Een goede voeding met seleniumrijke voedingsmiddelen helpt om een tekort te voorkomen. Ook voedingssupplementen kunnen nuttig zijn bij een chronisch seleniumtekort.

Prognose en complicaties

De prognose van een seleniumtekort is goed wanneer mensen een goede voeding en supplementen innemen. De meeste mensen zullen een tekort kunnen corrigeren en hun gezondheid verbeteren. Slechte prognoses treden meestal op bij langdurige tekorten die ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals schildklierdisfuncties en een verhoogd risico op hartziekten en kanker. Complicaties zijn vooral een risico voor mensen met reeds bestaande gezondheidsproblemen.