Seborroïsch eczeem: Huidziekte met hoofdroos en rode huid

Seborroïsch eczeem is een vaak voorkomende huidaandoening die voornamelijk de hoofdhuid aantast bij zowel baby’s, jongvolwassenen als ouderen. De huidziekte kenmerkt zich door een schilferige huiduitslag, een rode huid en hardnekkige hoofdroos. Soms maar niet altijd is jeuk aanwezig. Daarnaast zijn mogelijk andere lichaamsdelen aangetast. Af en toe verdwijnen de tekenen de ziekte spontaan, maar in het andere geval is een ondersteunende behandeling noodzakelijk. De prognose is variabel maar meestal is sprake van een chronische ontsteking van de huid waarbij de symptomen soms terugkeren.

• Synoniemen
• Oorzaken van huidaandoening
• Risicofactoren van huidziekte
• Symptomen: Schilferige huiduitslag, rode huid en hoofdroos
• Baby's
• Jongvolwassenen
• Ouderen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ontstoken huid
• Prognose van seborroïsch eczeem

Synoniemen

Sommige geraadpleegde bronnen spreken over ‘seborrhoïsch eczeem’ in plaats van seborroïsch eczeem. Andere synoniemen zijn ‘seborroïsche dermatitis’, 'seborreïsche dermatitis' en ‘seborroïsche psoriasis’.

Oorzaken van huidaandoening

De precieze oorzaak van vorm van eczeem is niet bekend. De karakteristieke kenmerken van seborroïsch eczeem komen waarschijnlijk tot stand door de overgroei van de gist Pityrosporum ovale (ook gekend als ‘Malassezia furfur’ in de hyfale (= van of behorend tot schimmeldraden) vorm). Hierdoor ontstaat een sterke cutane (van de huid) immuunrespons op de gist, hetgeen de ontstekings- en schilferingsverschijnselen van de huidaandoening doet ontstaan. De opperhuid is namelijk ontstoken bij de huidaandoening.

Risicofactoren van huidziekte

De aandoening komt vaker voor bij patiënten die lijden aan de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen), een hiv-infectie, aids, alcoholische pancreatitis (alvleesklierontsteking door alcoholmisbruik), sommige vormen van kanker of een depressie. Koude, een vette huid, de haren onregelmatig wassen, droge seizoenen, vermoeidheid en stress zijn andere uitlokkende factoren van de huidaandoening.

Symptomen: Schilferige huiduitslag, rode huid en hoofdroos

Seborroïsch eczeem tast lichaamsgebieden aan die rijk zijn aan talgklieren, hoewel deze niet oorzakelijk zijn. Drie leeftijdsgroepen zijn getroffen met elk een variabel klinisch beeld.

Baby's

In de babytijd komt seborroïsch eczeem vaak voor. De huidziekte presenteert zich in de eerste paar maanden van het leven en komt tot stand door een overmatige talgproductie. Dit is voor een deel te wijten zijn aan de invloed van maternale androgenen op de talgklieren van baby’s. Geelachtige, vette, dikke korstjes of ‘schubben’ zijn hierbij aanwezig op de hoofdhuid, hetgeen beter bekend staat als ‘roos’ of ‘hoofdroos’. Een meer wijdverspreide rode, schilferige huiduitslag is merkbaar op de romp en dan vooral op het luiergebied. In tegenstelling tot bij atopisch eczeem, is de baby normaal gesproken niet prikkelbaar of huilerig, omdat weinig geassocieerde jeuk aanwezig is. De uitslag verbetert normaal gesproken na enkele weken spontaan. Het gebruik van een zachte borstel of kam is voorts nuttig om de haartjes van de baby te kammen.

Jongvolwassenen

Bij jongvolwassenen (vooral mannen) komt de huidziekte tot stand bij 1-3% van de bevolking. De uitslag is meer persistent (aanhoudend) en presenteert zich als een rode schilfering langs de zijkanten van de neus, in de wenkbrauwen, de baard, de snor, rond de ogen, rond de oren en strekt zich verder uit in de hoofdhuid (met duidelijke tekenen van hoofdroos en een jeukende hoofdhuid). Seborroïsch eczeem is in staat om de huid onder de borsten, de oksels, de liezen, en de glans penis (eikel) aan te tasten. Jeuk (bijvoorbeeld een jeukende neus) is naast een rode huid een ander mogelijk kenmerk van seborroïsch eczeem bij jongvolwassenen, al komt dit niet altijd tot uiting. Tot slot ontstaat bij een aantal patiënten blefaritis, een ontsteking van de ooglidranden.

Ouderen

Bij ouderen is seborroïsch eczeem mogelijk ernstiger. De huidziekte is hierbij namelijk in staat om grote delen van het lichaam binnen te dringen en zelfs erythroderma veroorzaken. Dit is een huidaandoening waarbij de patiënt een rode huid en afschilfering ervaart. Algemene symptomen zoals een verhoogde lichaamstemperatuur en een algemeen ziek gevoel en soms vergrote lymfeklieren komen voor. Ook haaruitval en het afsterven van de nagels (nageldystrofie) zijn mogelijke symptomen bij erythroderma.

Diagnose en onderzoeken

De arts onderzoekt de huid en verwijdert een stukje huid (biopsie) voor verder microscopisch onderzoek. De arts voert dit huidonderzoek uit om aandoeningen uit te sluiten met gelijkaardige symptomen zoals:

• atopische dermatitis: chronische huidaandoening met jeukende, ontstoken huid in de plooien van de ellebogen, op de ruggen van de knieën of aan de voorkant van de nek; de symptomen keren vaak terug
• periorale dermatitis: huidaandoening met huiduitslag rond de mond
• psoriasis: huidziekte met roos, rode huid bedekt met schilfers (psoriasis kenmerkt zich door meer schubben met een zilverwitte kleur)
• rosacea: huidaandoening met roodheid in het gezicht en weinig of geen schilfering
• tinea versicolor: huiduitslag rond de romp maar deze is niet zo rood als de plekken veroorzaakt door seborroïsch eczeem

Behandeling van ontstoken huid

Een genezende behandeling is niet mogelijk en daarom zet de arts een ondersteunende behandeling in bij seborroïsch eczeem. Een combinatie van een milde corticosteroïde (sterke ontstekingsremmende) zalf (bijvoorbeeld tweemaal per dag aangebrachte 1% hydrocortison) en een topische (op de huid aangebrachte) schimmelwerende crème (bijvoorbeeld tweemaal daags aangebrachte miconazolcrème) helpt om de symptomen van de huidaandoening onder controle te krijgen. Helpt dit niet, dan zet de arts mogelijk nog andere medicijnen in. Verder is 0,1% tacrolimuszalf zeer effectief bij de meeste patiënten. Ketoconazol-shampoo, antiroosshampoo en arachideolie zijn verder nuttig voor de behandeling van de hoofdhuid. Verzachtende middelen, vochtinbrengende crèmes en natuurlijke zeep-, cosmetica- en shampoovervangers zijn andere nuttige toevoegingen.

Prognose van seborroïsch eczeem

In sommige gevallen verdwijnen de tekenen van seborroïsch eczeem zonder behandeling. Andere patiënten hebben herhaalde behandelingen nodig alvorens de symptomen verdwijnen. Soms flakkeren de symptomen weer op.

Lees verder

• Eczeem: Chronische huidziekte met droge en jeukende huid
• Jeukende hoofdhuid: Oorzaken van jeuk aan het hoofd
• Infecties aan hoofdhuid: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Hoofdroos: Behandelingen van roos aan hoofdhuid
• Eczeem op het gezicht: Behandeling van gezichtseczeem