Baardschurft: symptomen, oorzaak en behandeling tinea barbae

Tinea barbae of baardschurft is een schimmelinfectie in de baardstreek. Tinea barbae staat ook bekend onder de namen 'mycotische sycosis barbae' en 'dermatomycosis barbae'. In feite is de naam 'baardschurft' onjuist, aangezien de ontsteking niet wordt veroorzaakt door de schurftmijt. Baardschurft wordt veroorzaakt door zowel zoöfiele als antropofiele dermatofyten of schimmels. Zoöfiele dermatofieten zijn primair pathogenen (ziekteverwekkers) van bepaalde diersoorten en antropofiele dermatofieten zijn natuurlijke pathogenen van de mens. Bij baardschurft zijn de haarzakjes of het weefsel rond de haarzakjes in de baardstreek aangedaan. Behandeling van baardschurft of tinea barbae vindt veelal plaats met een oraal antischimmelmiddel, zoals itraconazol voor de periode van 4 tot 6 weken. De prognose is goed; littekenvorming wordt zelden gezien.

• Tinea barbae is een schimmelinfectie van de baardstreek
• Synoniemen
• Oorzaak van baardschurft
• Schimmels
• Afweerstoornissen
• Risicofactoren
• Symptomen van baardschurft
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek
• KOH-preparaat
• Differentiële diagnose
• Behandeling van tinea barbae
• Prognose
• Preventie van baardschimmel

Tinea barbae is een schimmelinfectie van de baardstreek

Tinea barbae, ook wel bekend onder de naam 'mycotische sycosis barbae', 'dermatomycosis barbae' of gewoon simpelweg 'baardschurft', duidt op een vrij zeldzame schimmelinfectie die beperkt is tot de baardstreek, dus het gedeelte van het gelaat waar bij mannen baardgroei optreedt. Baardschurft komt bijna uitsluitend voor bij adolescente en volwassen mannen. Vrouwen en kinderen kunnen geen baardschurft krijgen, maar zij kunnen wel een mycose of schimmelinfectie in het gelaat oplopen (tinea faciei). De klinische presentatie van baardschurft omvat roze-rode, schilferende huidplekken met losse haarstompjes en pustels met soms stekende jeuk.

Synoniemen

Tinea barbae staat ook bekend als:

• baardschimmel
• baardschurft
• dermatomycosis barbae
• sycosis trichophytica barbae

Oorzaak van baardschurft

Baardschurft of tinea barbae wordt veroorzaakt door zowel zoöfiele als antropofiele dermatofyten of schimmels.

Schimmels

Baardschurft wordt veroorzaakt door dermatofyten of schimmels die een huidinfectie kunnen veroorzaken. De belangrijkste verwekkers van tinea barbae of baardschurft zijn de Trichophyton soorten, waaronder T. rubrum, een schimmel die bekendstaat als de gebruikelijke veroorzaker van zwemmerseczeem en de zogeheten schimmelnagel. De besmettingskans wordt verhoogd door warme en vochtige omstandigheden. In het verleden kon de schimmel ook worden overgebracht via niet goed gereinigde scheermessen bij de kapper. Het werd daarom ook wel barber's itch genoemd. Tegenwoordig wordt het vooral aangetroffen bij veehouders. Het gaat dan om zoöfiele dermatofyten zoals T. mentagrophytes en dermatofyten die bij mens en dier kunnen voorkomen zoals T. verrucosum. Niet alleen boerderijdieren, ook huisdieren kunnen schimmels bij zich dragen. Antropofiele dermatofyten —dat zijn natuurlijke pathogenen van de mens— zoals T. verrucosum en T. violaceum veroorzaken doorgaans een meer oppervlakkige en mildere ontsteking dan de zoöfiele varianten, die primair pathogenen van bepaalde diersoorten zijn.

Afweerstoornissen

Baardschurft of tinea barbae wordt soms ook gezien bij afweerstoornissen zoals onder meer hiv (Humaan Immunodeficiëntie Virus), Severe Combined Immune Deficiency syndrome (SCID, ook wel 'Boy in the Bubble Syndroom' genoemd) beenmergdepressie of aplastische anemie en immunosuppressiva (afweeronderdrukkende middelen).

Risicofactoren

Mensen van alle etnische achtergronden kunnen tinea barbae ontwikkelen. Het wordt echter bijna uitsluitend gezien bij oudere tieners en volwassen mannen. Tinea barbae komt vaker voor in warmere, meer vochtige klimaten. Het zijn vooral boeren en veehouders die deze schimmelinfectie krijgen. Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met hiv, severe combined immunodeficiency (SCID) of een beenmergziekte, lopen meer kans op besmetting. Ook gebruik van immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) verhoogt de kans op het krijgen van de infectie. Hirsutisme is eveneens een risicofactor. Hirsutisme duidt op overmatige haargroei bij een vrouw op het gezicht, borst, rug en laag op de buik.

Symptomen van baardschurft

Baardschurft of tinea barbae wordt gekenmerkt door begrensde, ronde, rood ontstoken schilferende huidveranderingen, met pustels, korstjes en verdikking van de huid. In de aangedane plekken zijn losse haarstompjes zichtbaar. Deze afgebroken haren en kale plekken zijn soms blijvend. In wat ernstige gevallen vloeien de plekken samen tot abcederende infiltraten. De huidveranderingen kunnen gepaard gaan met een stekende jeuk.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek

De huisarts stelt vragen over je klachten, levensstijl en beroepsactiviteit. Deze informatie geeft mogelijk reeds aanwijzingen over de aanwezigheid van de schimmelinfectie. Tegelijk zal de huisarts de plekken bekijken.

KOH-preparaat

De diagnose tinea barbae wordt gesteld op een KOH (kaliumhydroxide) preparaat van een aantal uitgetrokken haren. Met KOH kun je overgaan tot directe diagnostiek van schimmelinfecties van de huid. In kaliumhydroxide worden celwanden en hoornmateriaal opgelost, maar schimmeldraden niet. Een positieve KOH duidt op een schimmelinfectie. Wat haren en de inhoud van een pustel kunnen op kweek worden gezet, zodat kan worden vastgesteld welke schimmel de boosdoener is en de therapie daarop afgesteld kan worden.

Differentiële diagnose

Baardschurft of tinea barbae moet niet verward worden met:

• acne vulgaris (jeugdpuistjes)
• allergisch contacteczeem
• candidiasis (schimmelinfectie door de gist Candida)
• eczema herpeticum
• folliculitis
• folliculitis barbae (een chronische huidaandoening die als gevolg van scheren ontstaat)
• huidcomplicaties van actinomycose (schimmelinfectie die wordt veroorzaakt door bacterie Actinomyces)
• irriterend contacteczeem
• karbonkel (steenpuist met meerdere puskoppen)
• periorale dermatitis of clownseczeem
• pseudofolliculitis barbae
• rosacea
• steenpuist of furunkel

Behandeling van tinea barbae

De therapie van baardschurft of tinea barbae moet systemisch en langdurig zijn. De behandeling moet systemisch zijn, aangezien lokaal aangebrachte zalf of crème vaak onvoldoende diep doordringt om effect te sorteren. Itraconazol en terbinafine zijn antischimmelmiddelen, die zowel lokaal als in tabletvorm kunnen worden toegepast.

Prognose

De prognose van tinea barbae is meestal goed. Nadat de infectie is genezen, blijven er meestal geen littekens achter. De ziekte komt zelden terug, aangezien je meestal immuun wordt voor de schimmel na het doormaken van een eerste infectie. Soms ontstaat blijvende haaruitval door de schimmelinfectie.

Preventie van baardschimmel

Hoewel het tegenwoordig weinig meer voorkomt, kan tinea barbae nog steeds endemisch zijn in bepaalde delen van de wereld. Een paar eenvoudige maatregelen kunnen helpen bij het voorkomen van baardschimmel:

• Gebruik altijd een schoon scheermes om je baardgebied te scheren. Deel nooit scheermessen en zorg ervoor dat kappers nieuwe schone mesjes gebruiken bij het scheren van het gebied.
• Wees voorzichtig met het delen van persoonlijke spullen zoals handdoeken met een persoon die tinea barbae heeft. De schimmels kunnen worden verspreid, vooral na het scheren, wanneer kleine snijwonden in de huid een porte d'entrée vormen voor schimmels.
• Verwijder gezichtshaar als je last hebt van tinea barbae. Vergeet niet dat het haar alleen met een schoon scheermes mag worden verwijderd. Ontharing met andere methoden leidt minder vaak tot tinea barbae.
• Probeer je gezicht niet aan te raken nadat je in contact bent gekomen met dieren zonder eerst je handen grondig te hebben gewassen. Mensen die gevoelig zijn voor tinea barbae moeten in dit opzicht voorzichtiger zijn.
• Zorg ervoor dat schimmelinfecties elders in het lichaam, zoals de hoofdhuid (hoofdschimmel), liezen (liesschimmel) of voeten (voetschimmel), op de juiste manier worden behandeld en uitgeroeid om kruisinfectie tussen deze gebieden en het baardgebied te voorkomen.
• Gebruik een antimicrobiële toepassing om het gebied na het scheren te desinfecteren. Zorg er ook voor dat de huid goed gehydrateerd blijft.

Lees verder

• Pseudofolliculitis barbae: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Uitslag in het gezicht: op de wangen, kin, neus en voorhoofd
• Jeukende uitslag in nek en hals: symptomen en oorzaken
• Ringworm: symptomen en behandeling tinea corporis