Tinea (ringworm): Huidinfecties door schimmels

Tinea (dermatofytosen, ringworm) zijn huidziekten die veroorzaakt zijn door een soort schimmels. De verspreiding gebeurt zeer snel door direct en indirect contact met besmette mensen, dieren of voorwerpen. Vooral zwakke patiënten lopen een groter risico op ringworm. Deze infecties zijn meestal niet ernstig, maar ze kunnen ongemakkelijk zijn. Een rode, pijnlijke, brandende of gebarsten huid zijn enkele tekenen van deze schimmelinfectie op de huid. Voor het behandelen van tinea, zijn antischimmelmedicijnen nodig die vaak op de huid maar soms ook via de mond moeten worden ingenomen. Soms is ook een combinatie van medicijnen nodig om deze huidinfectie te behandelen. Een goede hygiëne voorkomt veel van deze schimmelinfecties op de huid. Voetschimmel, liesschimmel en een schimmelnagel zijn tot slot enkele veel voorkomende infecties die veroorzaakt zijn door tinea.

• Oorzaken van ringworm op de huid
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen van tinea-huidinfecties
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van huidinfecties veroorzaakt door schimmels
• Complicaties
• Preventie
• Voorbeelden van tinea-infecties
• Hoofdschimmel (tinea capitis)
• Lichaamsschimmel (tinea corporis)
• Liesschimmel (tinea cruris)
• Schimmelnagel (tinea unguium)
• Voetschimmel (tinea pedis)

Oorzaken van ringworm op de huid

Tinea verspreidt zich snel door huid-op-huidcontact met een geïnfecteerde patiënt of een besmet dier, of door indirect contact met een voorwerp of oppervlak dat een geïnfecteerde persoon of een geïnfecteerd dier heeft aangeraakt. Badkamervloeren, badmatten, handdoeken, douches en gemeenschappelijke baden, zwemmen en kleedruimtes zijn veelvoorkomende infectiehaarden. Bij contact met de huid verspreiden de dermatofytische schimmels zich naar de oppervlaktelagen van dode cellen; ze tasten over het algemeen de levende huidcellen niet aan. De symptomen zijn het gevolg van de allergische en ontstekingsreactie van het lichaam op de infectie.

Risicofactoren

Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) of chronische aandoeningen waarvoor immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) nodig zijn (bijvoorbeeld na een niertransplantatie) lopen meer risico op tinea en andere infecties. Deze patiënten moeten altijd advies inwinnen bij de arts voor abnormale huidveranderingen.

Symptomen

De tekenen verschijnen meestal binnen vier tot tien dagen na het oplopen van de schimmel huidinfectie. De symptomen van ringworm zijn afhankelijk van de locatie op het lichaam en bestaan meestal uit:

• een brandend of stekend gevoel
• een huiduitslag waarbij blaren of puisten optreden
• een ruwe, ontstoken of schilferige huid
• een vochtafscheiding of vochtige huidgebieden
• roodheid en/of jeuk

Alarmsymptomen van tinea-huidinfecties

In volgende omstandigheden is advies van een arts nodig:

• blaasjes op de huid
• de zelfzorgmaatregelen / vrij verkrijgbare medicijnen werken niet
• een ernstige infectie
• een gezwollen huid
• een langdurige infectie
• een stinkende huid
• korstvorming op de huid

Diagnose en onderzoeken

Niet alle huid- en nagelveranderingen kunnen bestempeld worden als tinea. Het is bijgevolg belangrijk om dit te laten controleren als het niet snel verdwijnt. De arts bepaalt de exacte oorzaak van een infectie door een klein beetje huid of nagel uit het getroffen gebied te verwijderen (biopsie) en naar een laboratorium te sturen voor verdere analyse. Soms is een verwijzing naar een dermatoloog (huidarts) nodig.

Behandeling

Een schimmelwerende crème, lotion, gel of spray van de apotheek of een voorschreven antischimmelmiddel behandelen de besmettelijke huidziekte. Sommige antischimmelproducten stoppen de groei van schimmels en een ander type doodt de schimmel. Soms moet de patiënt ook een antischimmelmedicijn combineren met een corticosteroïde geneesmiddel om de jeuk te verminderen. Sommige producten hebben slechts één enkele toepassing nodig; anderen moeten regelmatig worden toegepast tot één of twee weken nadat de infectie is verdwenen, zodat een herhaling niet tot stand komt. Als de infectie niet is verdwenen tegen de tijd dat de patiënt klaar is met de behandeling of als de aandoening verergert, is advies van een arts nodig.

Volgende tips zijn nodig tijdens de behandeling van ringworm:

• Deel geen handdoeken, kleding of schoenen.
• Draag ademende schoenen en geen schoenen van synthetisch materiaal. Verander schoenen ook elke dag en laat ze opdrogen.
• Draag sokken en losse kleding gemaakt van vezels die vocht verwijderen van de huid, zoals wol, katoen of de nieuwere synthetische vezels.
• Houd de huid zo schoon en droog en mogelijk. Dagelijks douchen of baden dagelijks is nodig, waarbij de patiënt grondig de ruimte tussen de tenen en huidplooien moet reinigen en indien nodig moet föhnen
• Was de douche en het bad om de paar dagen met een bleekmiddel.
• Was sokken, handdoeken, badmatten en ondergoed in zeer heet water (meer dan 60ºC) en droog ze goed af.
• Was vloeren (met erg warm water en zeep) regelmatig

Prognose van huidinfecties veroorzaakt door schimmels

Ringworminfecties reageren meestal binnen een paar weken goed op de behandeling, hoewel ze soms terugkeren.

Complicaties

Ouderen en patiënten met diabetes mellitus, gezwollen benen of een zwak immuunsysteem kampen sneller met een secundaire bacteriële infectie door de beschadigde huid veroorzaakt door tinea. Bacteriën kunnen door de beschadigde huid binnendringen en cellulitis (bacteriële huidinfectie met rode en gezwollen huid) veroorzaken.

Preventie

Een herhaling van ringworm voorkomen is mogelijk door het toepassen van volgende tips:

• de huid zorgvuldig afdrogen na het douchen
• geen handdoeken delen
• goed passende schoenen dragen
• loszittende kleding en ademend ondergoed dragen
• plastic sandalen in openbare bad- of kleedruimtes dragen om het risico van het oppikken of doorgeven van een schimmelinfectie te verminderen
• regelmatig de schoenen wisselen zodat ze kunnen drogen (het liefst in de zon)

Voorbeelden van tinea-infecties

Volgende huidinfecties worden mogelijk veroorzaakt door ringworm:

• tinea barbae: tinea van de baardhuid
• tinea capitis: tinea van de behaarde hoofdhuid
• tinea corporis (lichaamsschimmel): tinea van de ‘onbehaarde’ lichaamsdelen, vaak in de vorm van een ring
• tinea cruris (tinea van de lies, liesschimmel, tinea intertriginosum): tinea op de lies of bovenbenen
• tinea imbricata: tropische ringworm met concentrische ringenvorming in de huid
• tinea nigra: zeldzame dermatomycose waarbij de patiënt zwarte, soms schilferende vlekken heeft op voornamelijk de handen
• tinea pedis (zwemmerseczeem, athlete’s foot, voetschimmel): schimmelziekte aan de voet of tussen de tenen
• tinea unguium (onychomycose, schimmelnagel: tinea-infectie aan één of meer vinger- of teennagels

Hoofdschimmel (tinea capitis)

Tinea van de hoofdhuid verschijnt als een klein, opgeheven pukkeltje dat zich verspreidt, waardoor fijne, schilferige huidvlekken achterblijven. De geïnfecteerde haren worden mogelijk broos en breken af waardoor kleine gebieden met tijdelijk haarverlies ontstaan. Deze aandoening komt het vaakst tot uiting bij kinderen vlak voor de puberteit.

Lichaamsschimmel (tinea corporis)

Tinea van het lichaam presenteert zich op de romp, de armen of de benen en begint meestal als vlakke, schilferige vlekken voordat een verhoogde rode rand ontstaat die zich in een cirkel naar buiten toe verplaatst. De rand is soms schilferig en bevat soms ook blaasjes, terwijl het midden van het gebied vaak meer normaal is met fijne schilfers. Lichaamsschimmel gaat voorts vaak gepaard met jeuk.

Liesschimmel (tinea cruris)

Tinea die de geslachtsdelen, de lies of de bovenbeen aantast, staat bekend als liesschimmel. De patiënt heeft meestal een rode uitslag met verhoogde randen die mogelijk schilferig is. De infectie gaat vaak gepaard met jeuk, een brandend gevoel of gevoeligheid. Irritatie van de huid door wrijving, bijvoorbeeld door het dragen van te strak ondergoed, verergert het probleem.

Schimmelnagel (tinea unguium)

Tinea van het nagelbed (onder de nagel) tast meestal de teennagel(s) aan. De teennagel krijgt dan een andere kleur en verdikt (dikke teennagel). Een broze nagel, afbrokkelende nagel of zelfs loslatende nagel zijn mogelijk.

Voetschimmel (tinea pedis)

Tinea tussen de tenen is een veel voorkomende aandoening. In de meest voorkomende vorm heeft de patiënt rode of witte gebieden van afpellende gebieden of scheurtjes tussen de tenen (meestal tussen de kleine en vierde teen). Het getroffen gebied jeukt, brandt en is pijnlijk. Minder gebruikelijk is het 'moccasin-type' tinea pedis, waarbij de voetzool betrokken is. De patiënt heeft hierbij droge, schilferige vlekken of barstjes in de huid (gebarsten huid). Deze verspreiden zich soms naar de zijkant van de voet in een mocassinachtig patroon.

Lees verder

• Tinea incognito: Schimmelinfectie huid door corticosteroïde
• Tinea barbae: Schimmelinfectie aan baardstreek van mannen
• Tinea capitis (hoofdschimmel): Schimmelinfectie op hoofdhuid
• Tinea corporis (lichaamsschimmel): Ringvormige huiduitslag
• Tinea cruris (liesschimmel): Schimmelinfectie aan liesgebied