Tinea (ringworm): Huidinfecties door schimmels

Tinea (dermatofytosen, ringworm) zijn huidziekten die veroorzaakt zijn door een soort schimmels. De verspreiding gebeurt zeer snel door direct en indirect contact met besmette mensen, dieren of voorwerpen. Vooral zwakke patiënten lopen een groter risico op ringworm. Deze infecties zijn meestal niet ernstig, maar ze kunnen ongemakkelijk zijn. Een rode, pijnlijke, brandende of gebarsten huid zijn enkele tekenen van deze schimmelinfectie op de huid. Voor het behandelen van tinea, zijn antischimmelmedicijnen nodig die vaak op de huid maar soms ook via de mond moeten worden ingenomen. Soms is ook een combinatie van medicijnen nodig om deze huidinfectie te behandelen. Een goede hygiëne voorkomt veel van deze schimmelinfecties op de huid. Voetschimmel, liesschimmel en een schimmelnagel zijn tot slot enkele veel voorkomende infecties die veroorzaakt zijn door tinea.

• Voorbeelden van tinea-infecties
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen van tinea-huidinfecties
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Levensstijlaanpassingen en preventieve maatregelen
• Aandachtspunten voor kinderen en ouderen
• Vooruitzichten en langetermijnbeheer

Voorbeelden van tinea-infecties

Volgende huidinfecties worden mogelijk veroorzaakt door ringworm:

• tinea barbae: tinea van de baardhuid
• tinea capitis: tinea van de behaarde hoofdhuid
• tinea corporis (lichaamsschimmel): tinea van de ‘onbehaarde’ lichaamsdelen, vaak in de vorm van een ring
• tinea cruris (tinea van de lies, liesschimmel, tinea intertriginosum): tinea op de lies of bovenbenen
• tinea imbricata: tropische ringworm met concentrische ringenvorming in de huid
• tinea nigra: zeldzame dermatomycose waarbij de patiënt zwarte, soms schilferende vlekken heeft op voornamelijk de handen
• tinea pedis (voetschimmel): tinea van de voeten
• tinea unguium: tinea van de nagels

Epidemiologie

Tinea komt wereldwijd voor en kan mensen van alle leeftijden treffen. De frequentie van deze infecties varieert afhankelijk van geografische en klimatologische factoren. In tropische en subtropische gebieden komt tinea vaker voor vanwege de warme en vochtige omstandigheden die de groei van schimmels bevorderen. In gematigde klimaten kunnen seizoensgebonden uitbraken optreden, vooral in de zomermaanden wanneer mensen vaker zweten en in gemeenschappelijke bad- en kleedruimtes komen.

Oorzaken

Tinea wordt veroorzaakt door dermatofyten, een groep schimmels die de huid, haren en nagels infecteren. De meest voorkomende soorten zijn Trichophyton, Microsporum, en Epidermophyton. Deze schimmels voeden zich met keratine, een eiwit dat in de huid, haren en nagels voorkomt. De infectie kan optreden door direct contact met besmette mensen of dieren, of door indirect contact met besmette voorwerpen of oppervlakken zoals handdoeken, schoenen en vloeren in openbare doucheruimtes.

Risicofactoren

Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) of chronische aandoeningen waarvoor immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) nodig zijn (bijvoorbeeld na een niertransplantatie) lopen meer risico op tinea en andere infecties. Deze patiënten moeten altijd advies inwinnen bij de arts voor abnormale huidveranderingen.

Symptomen

De tekenen verschijnen meestal binnen vier tot tien dagen na het oplopen van de schimmel huidinfectie. De symptomen van ringworm zijn afhankelijk van de locatie op het lichaam en bestaan meestal uit:

• een brandend of stekend gevoel
• een huiduitslag waarbij blaren of puisten optreden
• een ruwe, ontstoken of schilferige huid
• een vochtafscheiding of vochtige huidgebieden
• roodheid en/of jeuk

Alarmsymptomen van tinea-huidinfecties

In volgende omstandigheden is advies van een arts nodig:

• blaasjes op de huid
• de zelfzorgmaatregelen / vrij verkrijgbare medicijnen werken niet
• een ernstige infectie
• een gezwollen huid
• een langdurige infectie
• een stinkende huid
• korstvorming op de huid

Diagnose en onderzoeken

Niet alle huid- en nagelveranderingen kunnen bestempeld worden als tinea. Het is bijgevolg belangrijk om dit te laten controleren als het niet snel verdwijnt. De arts bepaalt de exacte oorzaak van een infectie door een klein beetje huid of nagel uit het getroffen gebied te verwijderen (biopsie) en naar een laboratorium te sturen voor verdere analyse. Soms is een verwijzing naar een dermatoloog (huidarts) nodig.

Behandeling

Een schimmelwerende crème, lotion, gel of spray van de apotheek of een voorgeschreven antischimmelmiddel behandelen de besmettelijke huidziekte. Sommige antischimmelproducten stoppen de groei van schimmels en een ander type doodt de schimmel. Soms moet de patiënt ook een antischimmelmedicijn combineren met een corticosteroïde geneesmiddel om de jeuk te verminderen. Sommige producten hebben slechts één enkele toepassing nodig; anderen moeten regelmatig worden toegepast tot één of twee weken nadat de infectie is verdwenen, zodat een herhaling niet tot stand komt. Als de infectie niet is verdwenen tegen de tijd dat de patiënt klaar is met de behandeling of als de aandoening verergert, is advies van een arts nodig.

Volgende tips zijn nodig tijdens de behandeling van ringworm:

• Deel geen handdoeken, kleding of schoenen.
• Draag ademende schoenen en geen schoenen van synthetisch materiaal. Verander schoenen ook elke dag en laat ze opdrogen.
• Draag sokken en losse kleding gemaakt van vezels die vocht verwijderen van de huid, zoals wol, katoen of de nieuwere synthetische vezels.
• Houd de huid zo schoon en droog en mogelijk. Dagelijks douchen of baden dagelijks is nodig, waarbij de patiënt grondig de ruimte tussen de tenen en huidplooien moet reinigen en indien nodig moet föhnen
• Was de douche en het bad om de paar dagen met een bleekmiddel.
• Was sokken, handdoeken, badmatten en ondergoed in zeer heet water (meer dan 60ºC) en droog ze goed af.
• Was vloeren (met erg warm water en zeep) regelmatig

Prognose

Ringworminfecties reageren meestal binnen een paar weken goed op de behandeling, hoewel ze soms terugkeren.

Complicaties

Ouderen en patiënten met diabetes mellitus, gezwollen benen of een zwak immuunsysteem kampen sneller met een secundaire bacteriële infectie door de beschadigde huid veroorzaakt door tinea. Bacteriën kunnen door de beschadigde huid binnendringen en cellulitis (bacteriële huidinfectie met rode en gezwollen huid) veroorzaken.

Preventie

Een herhaling van ringworm voorkomen is mogelijk door het toepassen van volgende tips:

• de huid zorgvuldig afdrogen na het douchen
• geen handdoeken delen
• goed passende schoenen dragen
• loszittende kleding en ademend ondergoed dragen
• plastic sandalen in openbare bad- of kleedruimtes dragen om het risico van het oppikken of doorgeven van een schimmelinfectie te verminderen
• regelmatig de schoenen wisselen zodat ze kunnen drogen (het liefst in de zon)

Levensstijlaanpassingen en preventieve maatregelen

Om de kans op herhaling of verspreiding van tinea te verminderen, kunnen de volgende aanpassingen in levensstijl en dagelijkse gewoonten nuttig zijn:

• Draag goed ademende kleding en vermijd het dragen van strakke of synthetische kleding die vocht vasthoudt.
• Houd persoonlijke hygiëne strikt in acht door regelmatig te douchen en schone kleding en handdoeken te gebruiken.
• Gebruik antischimmelpoeder of spray in schoenen en op lichaamsdelen die vaak vochtig zijn.
• Vermijd het delen van persoonlijke artikelen zoals handdoeken, beddengoed en kleding met anderen.
• Reinig regelmatig sport- en zwemplekjes en gebruik antischimmelmiddelen op gemeenschappelijke oppervlakken.

Aandachtspunten voor kinderen en ouderen

• Bij kinderen kunnen tinea-infecties vaak moeilijker te behandelen zijn vanwege de gevoeligheid van de kinderhuid en het feit dat kinderen vaak in nauw contact staan met andere kinderen. Het is belangrijk om de behandeling te volgen zoals voorgeschreven en preventieve maatregelen strikt in acht te nemen om verspreiding te voorkomen.
• Ouderen kunnen door verzwakte immuniteit en een verouderende huid meer risico lopen op ernstige tinea-infecties. Het is cruciaal om vroegtijdig medische hulp te zoeken en strikt de voorgeschreven behandeling en preventieve maatregelen te volgen om complicaties te voorkomen.

Vooruitzichten en langetermijnbeheer

Met de juiste behandeling en preventieve maatregelen kunnen de meeste tinea-infecties effectief worden beheerd en genezen. Het is echter belangrijk om aandacht te besteden aan persoonlijke hygiëne en om de behandeling voort te zetten totdat de infectie volledig is verdwenen om herhaling te voorkomen. Voor mensen met chronische aandoeningen of een verhoogd risico op complicaties is regelmatig medisch toezicht en mogelijk langdurige behandeling noodzakelijk om de gezondheid te waarborgen en toekomstige infecties te voorkomen.

Lees verder

• Tinea incognito: Schimmelinfectie huid door corticosteroïde
• Tinea barbae: Schimmelinfectie aan baardstreek van mannen
• Tinea capitis (hoofdschimmel): Schimmelinfectie op hoofdhuid
• Tinea corporis (lichaamsschimmel): Ringvormige huiduitslag
• Tinea cruris (liesschimmel): Schimmelinfectie aan liesgebied