Ringworm bij de mens: symptomen, besmetting en behandeling

Ringworm symptomen bestaan uit rode en ronde plekken die steeds groter worden. De ringen zijn scherp begrensd en het randgebied is enigszins verheven en vertoont roodheid. Ringworm is een schimmelinfectie van de huid die zich kenmerkt door een scherp begrensde ronde plek, die langzaam groter wordt tot wel 10 cm doorsnee of meer. De huid is enigszins verdikt en schilfert vooral aan de rand. De plek in het midden wordt op den duur wat lichter gekleurd doordat er genezing optreedt. Ringworm is heel erg besmettelijk en kan van dier op mens, mens op mens en mens op dier worden overgebracht. Ringworm kan behandeld worden door een middel dat schimmels doodt.

• Wat is ringworm?
• Oorzaak van ringworm
• Is ringworm besmettelijk?
• Dragerschap
• Hoe vindt besmetting plaats?
• Schimmel dringt de huid binnen
• Symptomen van ringworm bij de mens
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek en schimmelkweek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van ringworm
• Prognose
• Preventie

Wat is ringworm?

De term 'ringworm' kan je op het verkeerde been zetten, omdat het om een schimmel gaat en niet om een worm die de huidaandoening veroorzaakt. Met wormen heeft ringworm dus helemaal niets te maken. Ringworm is eigenlijk een beschrijvende term, omdat er een steeds groter wordende ring op de huid ontstaat die op een worm lijkt. Ringworm is een zeer besmettelijke, oppervlakkige schimmelinfectie van de huid en het veroorzaakt rode, schilferende plekken in de vorm van een ring. Meestal zitten de plekken op de romp en de ledematen (armen en benen). In medisch jargon wordt dat respectievelijk 'tinea corporis' en 'tinea cruris' genoemd. De plekken kunnen flink jeuken, waardoor je de neiging hebt om te gaan krabben.

Oorzaak van ringworm

In de natuur komen allerlei soorten schimmels en schimmelinfecties voor, bij zowel mens als dier, maar ook bij planten en voedsel. Een ringworm ontstaat door een schimmelinfectie met een schimmelsoort die in staat is de menselijke huid te infecteren. De schimmels groeien in de buitenste laag van de huid, ook wel de hoornlaag genoemd. Schimmels planten zich middels sporen voort. Onder voor hen gunstige omstandigheden —een vochtige en warme omgeving— kunnen ze uitgroeien tot schimmels. Een schimmelsoort die in staat is de menselijke huid te infecteren, wordt 'dermatofyt' genoemd. Bij een ringworm is vaak een huisdier de besmettingsbron. Pathogene schimmels in Nederland betreffen vaak M.canis, T.rubrum, T.mentagrophutes en epidermophyton floccosum.

Is ringworm besmettelijk?

Dragerschap

Veel dieren, alsook mensen, kunnen symptoomloos drager zijn van de schimmelsporen die ringworm veroorzaken. Zij dragen dan de sporen van de schimmel bij zich, maar merken daar dan niets van. Ondertussen kunnen zij de schimmel wel overdragen op anderen. De infectie kan op verschillende manieren worden overgedragen:

• van dier naar mens;
• van mens naar mens; of
• van mens naar dier.

Hoe vindt besmetting plaats?

Ringworm is zeer besmettelijk en je kunt op verschillende manieren besmet raken:

• door contact met een besmet persoon;
• door contact met een besmet dier;
• door gebruik te maken van een besmet voorwerp.

Schimmel dringt de huid binnen

In een natte, wat verweekte of beschadigde huid, kunnen de schimmelsporen gemakkelijk doordringen. Ook via de omgeving kan dit gebeuren, bijvoorbeeld via een hondenmand of kattenmand, of via paardendekens, zadels en borstels. Vooral dierenartsen en (vee)boeren zijn vatbaar voor ringworm; zij worden gemakkelijk besmet door de dieren waar ze dagelijks mee werken. Ook jonge kinderen kunnen gemakkelijk besmet raken door intensief contact en knuffelen met hond of kat. Nadat de schimmel de huid is binnengedrongen, duurt het zo'n 2 tot 3 weken voordat de eerste verschijnselen worden waargenomen.

Symptomen van ringworm bij de mens

Ringwormplekken zijn rood en rond en worden steeds groter. De ringen zijn scherp begrensd en het randgebied is ietwat verheven en vertoont roodheid. De randen gaan schilferen en soms zijn er kleine pukkeltjes zichtbaar. De plek in het midden wordt op den duur wat lichter gekleurd doordat er genezing optreedt. Een lichte mate van jeuk of branderigheid komt voor, meestal doet de plek geen pijn. Overal op het lichaam kunnen de plekken voorkomen, ook op de behaarde hoofdhuid. De plekken trekken spontaan weer weg, ofschoon dat enige tijd kan duren. Bij mensen met een verminderde afweer kan schimmel dieper in de huid doordringen, wat kan leiden tot ernstige en pijnlijke huidontstekingen.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek en schimmelkweek

Vaak kan de huisarts de diagnose op het oog stellen, aangezien de afwijkingen bij een ringworm erg kenmerkend zijn. De arts kan daarnaast een aantal schilfers van het aangedane gebied onder de microscoop onderzoeken. Ook kan een schimmelkweek gemaakt worden. Met DNA analyse (middels PCR-techniek) kan binnen een week de schimmel worden aangetoond.

Differentiële diagnose

Ringworm kan veel gelijkenis vertonen met een aantal andere aandoeningen, waaronder:
Granuloma annulare;

• Pssoriasis;
• Nummulair eczeem;
• Atopisch eczeem;
• Seborroisch eczeem;
• Candida;
• Erythrasma;
• Granuloma faciale;
• Subacute cutane LE;
• Erythema multiforme;
• Erythema annulare centrifugum;
• Porokeratosis;
  Pityriasis rosea op onderbeen / Bron: Aceofhearts1968, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• Impetigo;
• Parapsoriasis;
• Pityriasis rosea;
• Lymphocytic infiltration of the skin;
• Erythema migrans arciforme et palpabile (EMAP);
• Syfilis.

Behandeling van ringworm

Schimmels worden bestreden met een antimycoticum, dat wil zeggen een antischimmelgeneesmiddel. Deze bestaan in de vorm van crèmes, lotions, zalven die je lokaal aanbrengt, en tabletten om in te nemen. Vaak is een lokaal aangebrachte antischimmel-crème voldoende om ringworm te bestrijden. Anti-schimmelcrèmes zijn op recept verkrijgbaar, maar er zijn ook antischimmelcrèmes die je zonder recept kunt kopen bij de drogist of apotheek. Als een smeerseltje onvoldoende soelaas biedt, of als het een uitgebreide schimmelinfectie betreft, kan het verstandig zijn om antischimmel tabletten te gaan innemen (systemische antimycotica). Dit gebeurt alleen op doktersvoorschrift.

Prognose

Ringworm kan met de juiste behandeling goed genezen. Ringworm verdwijnt meestal na twee tot drie weken behandeling. Complicaties zijn zeldzaam en kunnen bestaan uit een secundaire bacteriële huidinfectie of een wijdverbreide schimmelinfectie. Deze laatste complicatie is uiterst zeldzaam en komt vooral voor bij personen met een onderdrukt of beschadigd immuunsysteem.

Preventie

Je kunt zelf een aantal maatregelen nemen om ringworm te voorkomen of verdere verspreiding te voorkomen:

• Vermijd huidcontact met besmette mensen en dieren;
• Was je handen na het aaien van een dier;
• Houd de huid droog en droog je huid goed af na douchen of baden (en vergeet de huidplooien niet);
• Controleer regelmatig je huisdieren op schilferende plekken;
• Bij vermoeden dat je huisdier ringworm heeft, kun je bij de dierenarts een schimmeldodend middel halen;
• Deel geen kleding en gebruiksvoorwerpen (bijvoorbeeld haarborstel of muts) met anderen als je ringworm hebt.

Lees verder

• Ringworm: symptomen en behandeling tinea corporis
• Rode ring op huid: erythema annulare centrifugum (EAC)
• Gordelroos: symptomen, oorzaken, behandeling & besmettelijk
• Rode vlekken op benen en voeten, zonder schilfering
• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid