Roodvonk: symptomen, besmettelijk, oorzaak en behandeling

Roodvonk is een kinderziekte die vooral voorkomt bij kinderen vanaf 3 tot 6 jaar, maar een jonger kind, een baby, een ouder kind of volwassenen kunnen ook roodvonk krijgen. De oorzaak van roodvonk is besmetting met een bacterie: de β-hemolytische streptokok van groep A (Groep-A-streptokok; GAS). Roodvonk begint meestal met de symptomen koorts, hoofdpijn en keelpijn en kan gepaard gaan met koude rillingen, braken, buikpijn en algehele malaise. Roodvonk is een besmettelijke vlekjesziekte die veroorzaakt door dezelfde bacteriën die ook keelontsteking veroorzaken: streptokokken. De bacteriën produceren een toxine die huiduitslag veroorzaakt en 1 tot 2 dagen na het begin van de ziekte verschijnt.

• Oorzaak van roodvonk
• Wie kan roodvonk krijgen?
• Incubatietijd van roodvonk
• Hoe vindt besmetting plaats?
• Roodvonk symptomen
• Is roodvonk gevaarlijk voor een baby?
• Roodvonk voorkomen
• Preventieve maatregelen
• Geen inenting
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van roodvonk
• Complicaties
• Kan een kind met roodvonk naar het kinderdagverblijf, de peuterspeelzaal of school?

Oorzaak van roodvonk

Roodvonk is een besmettelijke vlekjesziekte die wordt veroorzaakt door infectie met streptokokken, een veelvoorkomende bacterie die tevens andere ziekten kan veroorzaken, zoals keelontsteking, krentenbaard (impetigo) of wondroos. Het gaat om de β-hemolytische streptokok van groep A (Groep-A-streptokok; GAS).

Wie kan roodvonk krijgen?

Iedereen kan besmet raken en ziek worden als ze de ziekte nog niet hebben gehad. Roodvonk komt vooral voor bij kinderen in de leeftijd van drie tot zes jaar, maar volwassenen kunnen het ook krijgen.

Incubatietijd van roodvonk

De incubatietijd —dat wil zeggen de periode tussen de besmetting met de bacterie en de eerste verschijnselen— kan variëren van 1 tot 7 dagen. Veel mensen dragen echter streptokokken bij zich in de keel, in de neus of op de huid zonder ziek te worden.

Hoe vindt besmetting plaats?

Vanaf het moment dat iemand besmet is tot drie weken na het begin van de eerste ziekteverschijnselen, kan de patiënt andere mensen besmetten. Door niezen, hoesten of praten komen kleine speekseldruppeltjes met de bacterie in de lucht en andere mensen kunnen deze minuscule druppeltjes inademen en besmet raken. Het is zo dat niet iedereen ziek wordt na besmetting. Roodvonk is de eerste 10 dagen besmettelijk. Een patiënt die evenwel behandeld wordt met een antibioticum is na twee dagen niet meer besmettelijk.

Roodvonk symptomen

De ziekte begint meestal met koorts, hoofdpijn en keelpijn en kan gepaard gaan met koude rillingen, braken, buikpijn en algehele malaise. De bacteriën produceren een toxine die huiduitslag veroorzaakt en 1 tot 2 dagen na het begin van de ziekte verschijnt (zie foto). De uitslag verschijnt in eerste instantie op de hals en de borst, waarna het zich verspreidt over de rest van het lichaam, behalve rond de neus en mond. Het gaat meestal om kleine, felrode vlekjes en de huid met de vlekjes ziet eruit als (rood) kippenvel en voelt aan als schuurpapier. Er kunnen ook gebieden met kleine speldenknopgrote rode puntjes verschijnen, die bekend staat als petechiën. Er ontstaat een zogenaamde aardbeientong of frambozentong; de tong wordt eerst wit en na drie dagen rood, dik en bobbelig. De uitslag duurt meestal drie dagen. Na een paar weken begint vaak de huid te vervellen, vooral aan de vingers, de vingertoppen, tenen en liesstreek. De genoemde ziekteverschijnselen duren zo’n zeven tot tien dagen.

Is roodvonk gevaarlijk voor een baby?

Een baby kan ook roodvonk krijgen. In principe hoef je niets te doen als je baby roodvonk heeft. Als een zieke baby niet wil drinken (risico op uitdroging), tot de risicogroepen behoort (zie onder) of lusteloos wordt en gezwollen oogleden heeft, neem dan contact op met je huisarts voor overleg. Neem ook contact op met de huisarts als je baby na een paar weken last krijgt van pijnlijke gewrichten in combinatie met koorts en benauwdheid. Risicogroepen zijn baby's met een verminderde weerstand, afwijkingen in het keel-, neus- en oorgebied, hartafwijkingen en baby's met het syndroom van Down.

Roodvonk voorkomen

Preventieve maatregelen

‘Voorkomen is beter dan genezen‘, zo luidt een bekend spreekwoord. De beste preventiestrategieën voor roodvonk zijn hetzelfde als de standaardvoorzorgsmaatregelen tegen infecties:

• Was regelmatig je handen met zeep, zeker na een flinke hoest- of niesbui.
• Deel geen gebruikte gebruiksvoorwerpen, zoals drinkglazen met andere personen.
• Wanneer je geen papieren zakdoekje bij de hand hebt, houd dan je hand voor de neus en mond of (nog beter) hoest of nies in de plooi van de elleboog om mogelijke verspreiding van bacteriën te voorkomen.
• Na gebruik de zakdoek weggooien in een vuilnisemmer en zeker niet nogmaals gebruiken.
• Leer kinderen ook netjes te hoesten en te niezen.
• Als je kind roodvonk heeft, was dan zijn of haar drinkglazen, gebruiksvoorwerpen en, indien mogelijk, speelgoed in een heet sopje of in een vaatwasser.

Geen inenting

Er bestaat geen inenting tegen roodvonk.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose van roodvonk wordt gesteld op basis van de typische klinische kenmerken. Aanvullend kan er desgewenst een uitstrijkje van de keel worden afgenomen of bloedonderzoek worden verricht om de bacterie aan te tonen.

Differentiële diagnose

Roodvonk kan veel gelijkenis vertonen met tal van andere aandoeningen, zoals:

• Acute cutane lupus erythematosus (ACLE);
• bijwerkingen van medicijnen;
• Erythema infectiosum of vijfde ziekte;
• Erythema toxicum neonatorum (ETN);
• Exfoliatieve dermatitis;
• Faryngitis (keelontsteking);
• Juveniele reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen op jonge leeftijd);
• Ziekte van Pfeiffer (een andere benaming is klierkoorts, vanwege opgezette klieren);
• Longontsteking;
• Mazelen (rubeola);
• Rodehond (rubella);
• secundaire syfilis;
• Toxisch shock syndroom (TSS, een ernstige bacteriële ziekte),
• Viraal exantheem (huidreactie door een virus); en
• Ziekte van kawasaki of mucocutaan lymfekliersyndroom (MCLS).

Behandeling van roodvonk

Roodvonk wordt veroorzaakt door een bacterie en kan daarom (indien nodig) worden behandeld met antibiotica. Doorgaans treedt na 24 tot 48 uur verbetering op, terwijl de meeste patiënten na een week weer volledig hersteld zijn.

Complicaties

Zeer zelden zal de bacterie zich verspreiden naar andere delen van het lichaam. In dat geval kunnen complicaties ontstaan als een middenoorontsteking, sinusitis (bijholteontsteking) of glomerulonefritis (nierfilterontsteking), een aandoening waarbij filtereenheden van de nieren, de glomeruli, ontstoken raken.

Kan een kind met roodvonk naar het kinderdagverblijf, de peuterspeelzaal of school?

Als een kind met roodvonk zich goed voelt, hoef je hem niet thuis te houden maar kan hij gewoon naar het kinderdagverblijf, de peuterspeelzaal of school. Een kind met roodvonk is namelijk besmettelijk vóórdat het ziek is. Het meest waarschijnlijke scenario is dat andere kinderen waarschijnlijk reeds besmet zijn met de bacterie. Thuishouden en isoleren van je kind helpt dus niet om verspreiding van roodvonk tegen te gaan. Vertel wel aan de leiding of leerkracht dat je kind roodvonk heeft (gehad), zodat andere ouders gewaarschuwd kunnen worden. Deze kunnen dan in de gaten houden of hun kind ziekteverschijnselen van roodvonk krijgt.

Lees verder

• Kinderziekten met vlekjes op de huid, blaasjes, huiduitslag
• Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Kinderziekten: rode vlekjes en uitslag bij baby en kind
• Mazelen: symptomen, oorzaak en behandeling (virusinfectie)