Rodehond: symptomen, behandeling en vaccinatie bijwerkingen

Rodehond symptomen zijn vaak zo mild dat ze moeilijk worden opgemerkt, vooral bij kinderen. Rodehond of rubella is een relatief milde, drie dagen durende kinderziekte die zelden leidt tot complicaties bij kinderen. Een enkele keer ontstaan er gewrichtsontstekingen in vingers, polsen en/of knieën en in zeer zeldzame gevallen ontstaat er een hersenontsteking. Wanneer zwangere vrouwen de ziekte krijgen tijdens de eerste paar maanden van de zwangerschap, kan het ernstige gevolgen hebben voor het ongeboren kind. Rodehond is een vrij onschuldige aandoening, waarvoor geen behandeling bestaat. Als het zieke ziek zich erg beroerd voelt, kun je hem paracetamol geven. Kinderen worden tegen rodehond ingeënt. Ongeveer 1 op de 10 tot 20 kinderen wordt na de eerste BMR-prik hangerig, krijgt koorts en/of huiduitslag. Dat duurt meestal enkele dagen.

• Wat is rodehond?
• Incubatietijd
• Oorzaak en besmetting
• Hoe vaak komt het voor?
• Rodehond symptomen
• Huisarts inschakelen
• Onderzoek en diagnose
• Bloedonderzoek
• Differentiële diagnose
• Rodehond behandeling
• BMR vaccinatie en mogelijke bijwerkingen
• Vaccin
• Bijwerkingen
• Complicaties
• Prognose
• Herstel
• Artritis
• Zwangere vrouwen
• Casus: Rodehond (Rubella)
• Patiënt
• Klachten
• Onderzoek
• Diagnose
• Behandeling
• Advies
• Prognose

Wat is rodehond?

Rodehond of Rubella is een relatief milde, drie dagen durende ziekte die zelden leidt tot complicaties bij kinderen. Wanneer zwangere vrouwen de ziekte krijgen tijdens de eerste paar maanden van de zwangerschap, kan het ernstige gevolgen hebben voor het ongeboren kind. Het rubella-virus kan leiden tot baby's die geboren worden met gebreken, zoals hart- en oogafwijkingen; slechthorendheid en doofheid; groeiachterstand; tekort aan bloedplaatjes; lever- of miltvergroting; aandoeningen van het zenuwstelsel; botafwijkingen; afwijkingen aan de urinewegen. Het is tevens mogelijk dat de zwangerschap eindigt in een miskraam. Een besmetting met het virus later in de zwangerschap kan leiden tot schade bij het ongeboren kind.

Incubatietijd

De periode tussen besmetting en zichtbaar worden van de ziekte ligt volgens het RIVM tussen 12 en 23 dagen.

Oorzaak en besmetting

Rodehond is een besmettelijke vlekjesziekte die wordt veroorzaakt door het rubellavirus, dat alleen bij mensen voorkomt. Besmetting vindt plaats via speekseldruppeltjes in de lucht, die verspreidt worden door bijvoorbeeld hoesten en niezen. Het blijkt dat een persoon die een rodehond infectie heeft, gemiddeld zeven tot acht andere mensen aansteekt. Een besmette moeder kan via de placenta haar ongeboren kind met het virus besmetten. Tussen besmetting met rodehond en het uitbreken van de ziekte - incubatietijd genoemd - zit gemiddeld 14 tot 18 dagen. De ziekte is besmettelijk van 10 dagen voor het uitbreken van de huiduitslag tot ongeveer 1 week erna

Hoe vaak komt het voor?

Volgens het RIVM komt rubella in Nederland nauwelijks voor met minder dan 5 infecties per jaar. In 2004-2005 vond een rubella-epidemie plaats onder voornamelijk ongevaccineerde, orthodox protestante schoolkinderen. Tijdens deze epidemie raakten 32 zwangere vrouwen besmet met rodehond, met als gevolg 2 spontane miskramen en aangeboren afwijkingen bij 11 kinderen.¹

Rodehond symptomen

De tekenen en symptomen van rodehond zijn vaak zo mild dat ze moeilijk worden opgemerkt, vooral bij kinderen. Er zijn dan niet meer dan verkoudheidsverschijnselen. De helft van de personen heeft nauwelijks ergens last van. Als er zich symptomen voordoen, duren ze meestal ongeveer twee tot drie dagen. De symptomen rodehond kunnen bestaan uit:

• lichte koorts;
• hoofdpijn;
• verstopte neus of loopneus (verkoudheid);
• ontstoken, rode ogen;
• vlekkerige, roze-rode huiduitslag, die begint in het gezicht en zich snel uitbreidt naar bovenlijf, armen en benen;
• bij oudere kinderen en volwassenen kunnen zich tevens griepachtige verschijnselen en opgezette lymfeklieren achter het oor en in de nek voordoen (gezwollen lymfeklieren).
• gewrichtspijn, pijn in de gewrichten, vooral bij oudere meisjes en jonge vrouwen.

Huisarts inschakelen

Als je denkt dat je kind rodehond heeft, is het verstandig om de huisarts te bellen. Wanneer blijkt dat het inderdaad om rodehond gaat, dan kan de school of het kinderdagverblijf ingelicht worden. Neem ook contact op met de huisarts als je in de eerste helft van je zwangerschap bent en je denkt dat je besmet bent of wanneer je niet bent ingeënt tegen rodehond en je de ziekte ook nooit hebt gehad.

Onderzoek en diagnose

Bloedonderzoek

De rodehonduitslag kan op vele andere vormen van virale huiduitslag lijken. Er kan daarom bloedonderzoek naar antistoffen tegen rode hond worden ingezet. Uit het beloop van de antistoffen kan worden gezien of er sprake is van een net doorgemaakte infectie, of dat het om een langer geleden doorgemaakte infectie gaat.

Differentiële diagnose

De huiduitslag van rodehond kan lijken op één van de volgende aandoeningen:

• een herpesvirusinfectie
• mazelen
• parvovirus B19 (verwekker van de vijfde ziekte)
• roodvonk
• het Westnijlvirus
• de ziekte van Kawasaki
• juveniele reumatöide artritis
• klierkoorts of ziekte van Pfeiffer (ziekte met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts)
• contacteczeem
• cytomegalovirus (CMV)
• mycoplasma-infecties
• pediatrische syfilis
• toxoplasmose

Rodehond behandeling

Er zijn geen medicijnen tegen rodehond. Wanneer het zieke kind zich erg beroerd voelt, kun je hem eventueel (kinder)paracetamol geven. Zorg dat het kind voldoende te drinken krijgt om uitdroging te voorkomen. Rodehond is in de meeste gevallen een onschuldige kinderziekte die na enkele dagen vanzelf overgaat. Er zijn een aantal uitzonderingen op deze situatie. Soms ontstaan er gewrichtsontstekingen in vingers, polsen en/of knieën en in zeer zeldzame gevallen ontstaat er een hersenontsteking. Als je kind zich goed voelt, mag het naar school toe. Wel wordt geadviseerd de besmetting op school of op het kinderdagverblijf te melden, zodat andere ouders gewaarschuwd kunnen worden over een mogelijke besmetting.

BMR vaccinatie en mogelijke bijwerkingen

Vaccin

Er bestaat een effectief vaccin tegen rodehond. In 1974 werd de vaccinatie tegen rodehond opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma teneinde zwangere vrouwen te beschermen. Sindsdien komt de ziekte nog maar zelden voor. In 2004-2005 heerste er onder niet-gevaccineerden een rodehond-epidemie, die zorgde voor ten minste 387 ziektegevallen, onder wie 32 zwangere vrouwen.

Bijwerkingen

De BMR-inenting geeft meestal geen tot weinig bijwerkingen. Eventuele bijwerkingen zijn mild en duren kort. Bijwerkingen beginnen pas 5 tot 12 dagen na de vaccinatie. Het blijkt dat de eerste BMR-vaccinatie bij 5 tot 10% van de kinderen een bijwerking geeft. Het gaat om de volgende klachten: hangerig, koorts en/of huiduitslag. Het duurt meestal niet langer dan 1 tot 2 dagen. Een enkel kind krijgt hoge koorts en heftige huiduitslag. Sommige kinderen krijgen een koortsstuip (1 op de 5.000 tot 10.000 kinderen). Na de tweede BMR-prik treden slechts sporadisch klachten op. Voorts zijn er zeldzame ziekten, waarvan niet altijd kan worden uitgesloten dat ze door het vaccin zijn uitgelokt, zoals een tijdelijk tekort aan bloedplaatjes (bij circa 1 op de 30.000 tot 50.000 kinderen) of voorbijgaande gewrichtsklachten (nog zeldzamer). Voor geen enkele bijwerking staat vast dat die blijvende schade aanricht.

Complicaties

Rodehond is een milde infectie. Als je eenmaal de ziekte hebt gehad, ben je meestal permanent immuun. Sommige vrouwen met rodehond ervaren artritis in de vingers, polsen en knieën, die meestal ongeveer een maand duurt. In zeldzame gevallen kan rodehond oorontsteking (otitis media) of een ontsteking van de hersenen (encefalitis) veroorzaken.

Als je rodehond krijgt tijdens je zwangerschap, dan kunnen de gevolgen voor het ongeboren kind ernstig zijn en in sommige gevallen zelfs fataal. Tot 80 procent van de baby's die geboren zijn uit moeders die tijdens de eerste 12 weken van de zwangerschap rodehond hadden, ontwikkelen het congenitaal rubella syndroom (CRS). Dit syndroom kan een of meer problemen veroorzaken, waaronder:

• vertraagde groei
• staar
• doofheid
• aangeboren hartafwijkingen
• defecten in andere organen
• verstandelijke beperking
• gedragsproblematiek
• depressie

Het grootste risico voor de foetus is tijdens het eerste trimester, maar blootstelling later in de zwangerschap is ook gevaarlijk. Een zwangere vrouw kan ook spontaan een miskraam krijgen als gevolg van rodehond.

Prognose

Herstel

Postnatale rodehond is over het algemeen een milde ziekte die spontaan verdwijnt na enkele dagen tot 1 week. Het belangrijkste gevolg van een postnatale rubella-infectie is het congenitaal rubella syndroom (zie 'complicaties').

Artritis

Artralgie (een matige tot ernstige pijn in een of meerdere gewrichten c.q. gewrichtspijn) en artritis kunnen weken of maanden aanhouden of terugkeren, vooral bij volwassen vrouwen. De algemene prognose voor de gewrichtsfunctie is echter goed.

Zwangere vrouwen

Maternale infectie bij niet-immune vrouwen tijdens de zwangerschap, in het bijzonder vroeg in de zwangerschap, kan leiden tot spontane abortus of miskraam, foetale dood of het congenitaal rubella syndroom.

Casus: Rodehond (Rubella)

Patiënt

Sophie, 25 jaar, studente.

Klachten

Sophie heeft sinds enkele dagen koorts, lichte hoofdpijn en spierpijn. Kort daarna merkte ze een roze-rode huiduitslag op, die begon bij haar gezicht en zich naar beneden verspreidde naar haar romp en ledematen. Sophie klaagt ook over lichte keelpijn en gezwollen lymfeklieren in haar nek.

Onderzoek

• Anamnese: Sophie heeft geen bekende medische aandoeningen. Ze is in haar kindertijd gevaccineerd, maar weet niet zeker of ze de MMR (mazelen, bof, rodehond) booster heeft gehad. Sophie is recent in contact geweest met iemand die niet was gevaccineerd en griepachtige symptomen had. Ze heeft geen reisgeschiedenis naar gebieden met hoge infectierisico's.
• Fysiek onderzoek: Sophie heeft roze-rode, niet-jeukende uitslag over haar gezicht, borst en armen. De lymfeklieren in haar nek zijn gezwollen en pijnlijk bij aanraking. Geen tekenen van ernstige complicaties zoals gewrichtspijn of zwelling.

Diagnose

Rodehond (rubella), waarschijnlijk door blootstelling aan een geïnfecteerd persoon. Dit wordt bevestigd door de typische symptomen en de verspreiding van de uitslag.

Behandeling

• Symptomatische behandeling: Sophie krijgt rust aanbevolen, en paracetamol om de koorts en spierpijn te verminderen. Hydratatie wordt aanbevolen om de symptomen te verlichten.
• Infectiepreventie: Sophie wordt geadviseerd om contact met anderen te vermijden, vooral met zwangere vrouwen, omdat rodehond ernstige complicaties kan veroorzaken voor de foetus.

Advies

• Infectiepreventie: Sophie moet isolatie aanhouden totdat ze niet meer besmettelijk is, meestal een week na het verschijnen van de uitslag. Ze moet haar vaccinatiestatus nagaan en ervoor zorgen dat ze in de toekomst volledig gevaccineerd is.
• Medische follow-up: Sophie moet contact opnemen als ze ernstiger symptomen ontwikkelt, zoals gewrichtspijn, hoofdpijn of gezichtsverlies.

Prognose

De meeste gevallen van rodehond, zoals bij Sophie, verlopen mild en verdwijnen binnen een week. De uitslag en koorts zouden binnen enkele dagen moeten verdwijnen. Met rust en goede hydratatie zal Sophie waarschijnlijk volledig herstellen. Het is echter belangrijk om complicaties te voorkomen door contact met kwetsbare groepen, zoals zwangere vrouwen, te vermijden.

Noten:

1. Lucas Mevius. Amerika vrij van rubella, wanneer volgt Europa? Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:C2607

Lees verder

• Kinderziekten met vlekjes op de huid, blaasjes, huiduitslag
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling