Mazelen: symptomen, oorzaak en behandeling (virusinfectie)

Mazelen symptomen zijn koorts; aanhoudende droge hoest; loopneus of verstopte neus; keelpijn; ontstoken ogen; pijnlijke, waterige, rode ogen; lichtschuwheid; hoofdpijn; moeheid. Met deze klachten kondigt mazelen zich aan. De eerste symptomen van mazelen worden meestal over het hoofd gezien, omdat ze gelijkenis vertonen met een flinke griep of verkoudheid. De symptomen kunnen verergeren en soms wel weken aanhouden. In deze beginfase is mazelen het meest besmettelijk. Na enkele dagen verschijnen er rode vlekken op het gezicht en daarna over het hele lichaam. Mazelen kunnen niet alleen bij kinderen optreden, maar ook bij volwassenen. Volwassenen die geboren zijn in de periode 1965-1975 zijn het meest vatbaar voor mazelen. Zij zijn namelijk geboren vóórdat mazelen-vaccinatie via het Rijksvaccinatieprogramma werd aangeboden. Bovendien zijn ze in hun jeugd minder aan mazelen blootgesteld dan oudere personen. Zij hebben om die reden geen antistoffen kunnen aanmaken.

• Wat is mazelen?
• Hoe vaak komt het voor?
• Ontstaansmechanisme: Wat gebeurt er nou écht bij mazelen?
• Oorzaak van mazelen
• Waarom is mazelen zo extreem besmettelijk?
• Besmettelijk, zelfs voordat je ziek bent
• Hoe lang duurt het voordat mazelen uitbreken?
• Waarom zijn complicaties mogelijk?
• Hoe besmettelijk is mazelen precies?
• Samenvatting: mazelen is overal en altijd op de loer
• Risicofactoren voor mazelen
• Risicogroepen voor mazelen
• Symptomen van mazelen
• Eerste verschijnselen
• Huiduitslag
• Mazelen begint met rode kleine bultjes
• Wanneer trekken de symptomen weg?
• Mazelen en zwangerschap
• Immuunstatus
• Mogelijk ernstiger verloop voor zwangeren
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek: de symptomen spreken vaak boekdelen
• Wanneer verder onderzoek nodig is
• Wanneer twijfel mogelijk is
• Waarom een snelle diagnose belangrijk is
• Differentiële diagnose
• Behandeling van mazelen
• Rust en voldoende drinken
• Behandelen van complicaties
• Extra ondersteuning: vitamine A en voeding
• Mazelen voorkomen blijft beter dan genezen
• Praktische tips en zelfzorgmaatregelen
• Zorg voor voldoende rust en slaap
• Blijf gehydrateerd
• Gebruik een luchtbevochtiger
• Verminder fel licht om oogirritatie te voorkomen
• Zorg voor een goed geventileerde ruimte
• Gebruik paracetamol tegen koorts en pijn
• Houd de nagels kort om krabben te beperken
• Zorg voor zachte, katoenen kleding
• Reinig en desinfecteer vaak aangeraakte oppervlakken
• Gebruik een koel washandje bij huidirritatie
• Laat jbinnenshuis blijven
• Raadpleeg een arts bij complicaties
• Prognose van mazelen
• Soms dodelijke afloop
• Complicaties
• Preventie en algemene adviezen
• BMR-vaccinatie
• Andere preventie maatregelen
• 'Mazelen is geen onschuldige kinderziekte'

Wat is mazelen?

Lisa, moeder van twee kinderen, had nooit gedacht dat mazelen haar gezin zo zou raken. Haar jongste, Noah van vier, kwam vrolijk thuis van de peuterspeelzaal, maar een paar dagen later lag hij met hoge koorts op de bank. Eerst dacht Lisa aan een gewone verkoudheid, maar toen er rode vlekjes achter zijn oren verschenen en zijn ogen waterig werden, wist ze dat het ernstiger was. Noah bleek mazelen te hebben. Wat haar het meest schokte, was dat hij vóór de vlekjes al zijn oudere zusje en twee buurkinderen had besmet, simpelweg door samen te spelen. "Ik voelde me zo machteloos," zei Lisa later. "In een paar dagen tijd leek het alsof het virus overal was, ondanks dat we ons huis schoon hielden." Gelukkig herstelde Noah zonder complicaties, maar de ervaring liet Lisa beseffen hoe snel en geniepig mazelen zich kunnen verspreiden.

Mazelen (medische benaming: 'morbilli') is een niet-jeukende uitslag over het gehele lichaam in de kindertijd. Volwassenen kunnen er ook door getroffen worden. Hoewel vaccinatie tot een behoorlijk vermindering van het aantal gevallen heeft geleid, kunnen geïsoleerde uitbraken zich blijven voordoen onder bevolkingsgroepen die zich niet laten vaccineren. Antroposofen blijken uit onderzoek van Trouw op basis van gegevens van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), de belangrijkste weigeraars van vaccinaties tegen ziektes als de mazelen.¹ In 1976 werd het opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Aanvankelijk als los vaccin en vanaf 1987 als onderdeel van de BMR-vaccinatie. Het vaccin biedt aan meer dan 95% van de ingeënte personen bescherming.

Hoe vaak komt het voor?

Ah, mazelen. Het klinkt als een ziekte uit grootmoeders tijd, maar dit virus blijft een stiekeme boosdoener. Je denkt misschien: "Ach, het is maar een kinderziekte," maar die kleine rode vlekjes kunnen uitgroeien tot een groot probleem. Laten we even de diepte induiken en kijken hoe mazelen zich wereldwijd verspreiden, hoe leeftijd, geslacht, klimaat en genetica een rol spelen, en waarom de situatie in Nederland anders is dan in bijvoorbeeld de Cariben of België.

Wie krijgt mazelen? Kinderen versus volwassenen
In de meeste gevallen zijn het kinderen die de klos zijn. Wereldwijd is 90% van de gevallen te vinden bij kinderen onder de 10 jaar. Maar onderschat het niet: volwassenen kunnen er ook flink ziek van worden, vooral als ze geen immuniteit hebben opgebouwd. In Nederland en België zie je mazelen vooral bij jonge kinderen, maar er zijn af en toe uitbraken bij tieners en jonge volwassenen, vooral onder groepen waar vaccinatie minder gangbaar is.

Even een voorbeeldje: In 2019 brak er in Nederland een uitbraak uit in de zogenaamde 'Biblebelt', waar de vaccinatiegraad lager ligt. Kinderen jonger dan vijf waren het vaakst getroffen, maar opvallend genoeg meldden ziekenhuizen ook volwassenen van in de twintig met ernstige complicaties, zoals longontsteking.

Is mazelen genderneutraal? M/V-verschillen**
Mazelen discrimineert niet echt tussen mannen en vrouwen. Het komt ongeveer even vaak voor bij beide geslachten. Toch wijzen sommige onderzoeken erop dat meisjes iets vaker complicaties krijgen, zoals diarree en longontsteking, vooral in landen waar ondervoeding een rol speelt. Waarom dat precies zo is? Dat blijft een mysterie, maar het kan iets te maken hebben met verschillen in immuunrespons tussen mannen en vrouwen.

Klimaat en mazelen: werkt het weer mee?
Je verwacht het misschien niet, maar het klimaat heeft een flinke vinger in de pap als het gaat om de verspreiding van mazelen. In warme, vochtige gebieden – denk aan de tropen, zoals Suriname of Curaçao – zien we vaak een seizoenspiek in de regentijd. Het virus verspreidt zich makkelijker wanneer mensen dicht op elkaar zitten, bijvoorbeeld vanwege binnenactiviteiten tijdens hevige regenbuien.

In gematigde gebieden zoals Nederland en België piekt mazelen meestal in de late winter of vroege lente. Een soort 'griepachtige' timing, als je erover nadenkt. Dat heeft te maken met hoe virussen zich gedragen in koude, droge lucht en met het feit dat mensen in de winter meer binnen blijven en daardoor sneller elkaar aansteken.

Nederland versus de overzeese gebiedsdelen: een wereld van verschil
Nederland heeft een hoge vaccinatiegraad, dankzij het Rijksvaccinatieprogramma. Toch schommelt de vaccinatiegraad rond de 90-92%, wat betekent dat er nog steeds groepen zijn die kwetsbaar blijven, zoals in religieuze gemeenschappen of onder anti-vaxxers. Uitbraken zijn daardoor lokaal beperkt, maar als ze er zijn, dan gaat het vaak flink mis.

In de overzeese gebieden zoals Bonaire, Aruba en Curaçao ligt de vaccinatiegraad lager, vaak rond de 80-85%. Dit komt deels door minder toegang tot zorg en een andere gezondheidsinfrastructuur. Hier zie je dus vaker grotere uitbraken, vooral tijdens seizoenspieken.

België: net iets anders dan Nederland
Bij onze zuiderburen ligt de vaccinatiegraad iets lager dan in Nederland, met zo'n 88-90%. Dat klinkt niet dramatisch, maar het verschil zorgt ervoor dat België wat vaker kleinere uitbraken heeft, vooral in gemeenschappen waar vaccinatie niet standaard is. In 2018 werd een Belgische universiteit zelfs het epicentrum van een mazelenuitbraak onder studenten, omdat niet iedereen op tijd gevaccineerd was.

Wereldwijd: mazelen kent geen grenzen
Mazelen is een wereldwijd probleem. Jaarlijks worden er nog zo’n 7,5 miljoen gevallen gemeld, en dat is waarschijnlijk een onderschatting. Vooral in landen met lage vaccinatiegraden, zoals delen van Afrika en Zuidoost-Azië, is het virus een enorme killer. Daar sterven jaarlijks nog tienduizenden kinderen aan complicaties, vaak door een combinatie van ondervoeding en slechte toegang tot gezondheidszorg.

Een schrijnend voorbeeld: in 2022 brak in Madagaskar een grote epidemie uit met meer dan 200.000 gevallen en duizenden sterfgevallen. Ondervoeding en een lage vaccinatiegraad (minder dan 60%) maakten het probleem nóg erger.

Genetica en vatbaarheid: erfelijke pech?
Niet iedereen reageert hetzelfde op een mazeleninfectie. Er zijn genetische factoren die bepalen hoe je immuunsysteem het virus aanpakt. Zo blijkt uit onderzoek dat sommige genen invloed hebben op de ernst van de ziekte. Mensen van Afrikaanse en Aziatische afkomst lijken bijvoorbeeld een iets hoger risico te hebben op ernstige complicaties, maar het blijft lastig om daar harde conclusies aan te verbinden. Wat wel duidelijk is: voeding, leefomstandigheden en toegang tot zorg zijn veel grotere factoren dan genetica.

Hoe sta jij ervoor?
Kortom, mazelen is geen 'ver-van-je-bed-show', zelfs niet in landen met een hoge vaccinatiegraad. De ziekte blijft zich aanpassen en profiteert van elke kans om toe te slaan. Dus, ben jij gevaccineerd? En hoe zit het met de mensen om je heen? Eén ding is zeker: mazelen mag dan een oude vijand zijn, maar hij blijft gevaarlijk zolang we hem de kans geven.

Ontstaansmechanisme: Wat gebeurt er nou écht bij mazelen?

Mazelen, of morbilli zoals het officieel heet, mag er aan de oppervlakte uitzien als een stel vervelende vlekjes, maar onder de huid is het een geniepige indringer die je hele systeem op z’n kop zet. Dat kleine virus heeft een uitgekiende strategie om chaos te veroorzaken, en het begint allemaal met hoe het je lichaam binnenkomt en langzaam de controle overneemt.

De start van de invasie: via de lucht naar binnen
Alles begint met een simpele ademhaling. Iemand met mazelen hoest, niest of ademt vlakbij je – hop, daar zweven die virusdeeltjes de lucht in. En voor je het weet adem jij ze in. Mazelen is een van de meest besmettelijke virussen ter wereld. Met een R₀ van 12-18 (dat betekent dat één persoon 12 tot 18 anderen kan besmetten), hoef je dus maar kort in dezelfde ruimte te zijn om de pineut te zijn.

Het virus komt via je luchtwegen naar binnen en hecht zich vast aan de cellen in je neus, keel en longen. Het heeft speciale "sleutels" (receptoren genaamd) om zich aan jouw cellen vast te klampen. De belangrijkste receptor waar het virus zich aan bindt is de SLAM-receptor (Signaling Lymphocyte Activation Molecule), die vooral op immuuncellen voorkomt. En dat is precies waarom mazelen zo’n gemeen virus is: het richt zich direct op je afweersysteem.

Mazelen slaat toe: vermenigvuldigen en verspreiden
Eenmaal binnen begint het feestje – voor het virus dan. Het mazelenvirus is een zogenaamd RNA-virus uit de familie Paramyxoviridae. Het dringt je cellen binnen en kaapt als een ware piraat jouw celmachinerie om zichzelf razendsnel te kopiëren. Binnen no-time barst de geïnfecteerde cel open, waardoor er duizenden nieuwe virusdeeltjes vrijkomen die op hun beurt nieuwe cellen infecteren.

De eerste dagen blijft het virus lekker lokaal in je luchtwegen rommelen, maar daarna komt het grotere werk: het virus gebruikt je lymfeklieren als springplank om je hele lichaam te besmetten. Via je bloedbaan (viraemie) verspreidt het virus zich naar organen zoals je huid, lever, longen en zelfs je hersenen. Je hele lijf wordt eigenlijk een speelterrein voor dit geniepige beestje.

Je immuunsysteem raakt in paniek
Dit is waar het pas écht interessant wordt. Je immuunsysteem merkt al snel dat er iets niet pluis is. Witte bloedcellen, zoals macrofagen en dendritische cellen, proberen het virus op te ruimen, maar dat is lastig als het virus juist die immuuncellen gebruikt om zich te verspreiden.

Ondertussen zet je lichaam alle alarmbellen aan: cytokinen – de chemische boodschappers van je immuunsysteem – worden in enorme hoeveelheden aangemaakt. Dat veroorzaakt ontstekingsreacties in je hele lichaam. Dit is wat je voelt als de typische symptomen van mazelen: koorts, spierpijn, vermoeidheid en een algeheel ziek gevoel. Je lichaam is eigenlijk in een soort oorlogstoestand.

Die rode vlekjes: wat is dat eigenlijk?
De bekende huiduitslag, ook wel het maculopapulaire exantheem genoemd, ontstaat door een combinatie van het virus en je immuunsysteem. Wanneer je immuuncellen proberen de geïnfecteerde huidcellen op te ruimen, veroorzaakt dat ontsteking en schade aan de kleine bloedvaten in je huid. Het resultaat: rode, opgezwollen vlekken die uiteindelijk samen kunnen vloeien. De uitslag begint vaak achter je oren en verspreidt zich dan over je gezicht, romp en uiteindelijk je armen en benen.

• Feitje: de uitslag is een teken dat je immuunsysteem eindelijk een beetje grip begint te krijgen op het virus. Dus hoe erger de uitslag, hoe harder je lichaam aan het werk is.

Complicaties: als het misgaat
Bij de meeste mensen is mazelen na een week of twee klaar. Maar soms gaat het mis. Dat komt doordat het virus je immuunsysteem zo uitput dat je vatbaarder wordt voor andere infecties, zoals longontsteking of oorontsteking. Dit noemen we immune amnesia: mazelen wist als het ware een deel van je immuungeheugen, waardoor je minder goed beschermd bent tegen andere ziektes die je eerder al hebt doorgemaakt.

Bij ernstige gevallen kan het virus zelfs je hersenen bereiken, wat leidt tot een ontsteking (encefalitis). Dit komt gelukkig maar bij 1 op de 1000 gevallen voor, maar het kan blijvende schade veroorzaken, zoals epilepsie of cognitieve achteruitgang. En dan is er nog SSPE (subacute scleroserende panencefalitis), een zeldzame, dodelijke complicatie die jaren na een mazeleninfectie kan optreden.

Waarom vaccineren een gamechanger is
Het vaccin tegen mazelen werkt door je lichaam te "trainen" om antistoffen te maken tegen het virus zonder dat je echt ziek wordt. Dit betekent dat je immuunsysteem het virus herkent en uitschakelt voordat het een kans krijgt om zich te verspreiden. En dat is niet alleen belangrijk voor jou, maar ook voor de mensen om je heen, vooral voor baby’s en mensen met een zwak immuunsysteem die niet gevaccineerd kunnen worden.

Oorzaak van mazelen

Mazelen wordt veroorzaakt door een zeer besmettelijk virus, het mazelenvirus, dat behoort tot de groep van Paramyxoviridae. Dit virus nestelt zich in de slijmvliezen van de neus, mond en keel, waar het zijn aanval op het lichaam begint. Zodra een besmet persoon hoest, niest of praat, komen er minuscule druppeltjes met het virus vrij in de lucht. Als je die inademt, kun je besmet raken. Maar dat is niet het enige gevaar: het virus blijft in die druppeltjes tot twee uur actief in de lucht of op oppervlakken zoals tafels, bestek, speelgoed of bekers. Het maakt mazelen niet alleen een luchtwegvirus, maar ook een contactvirus. Zelfs indirect contact, zoals het aanraken van een besmet voorwerp, kan voldoende zijn om het virus binnen te halen.

Waarom is mazelen zo extreem besmettelijk?

Wat mazelen zo berucht maakt, is dat hygiënische maatregelen zoals handen wassen of afstand houden vaak niet genoeg zijn om besmetting te voorkomen. Het mazelenvirus heeft een R₀ (reproductiegetal) van 12 tot 18, wat betekent dat één besmette persoon gemiddeld 12 tot 18 anderen kan besmetten in een ongevaccineerde populatie. Ter vergelijking: de griep heeft een R₀ van ongeveer 1,3 en zelfs COVID-19 zat in het begin rond de 2 à 3. Dit geeft aan hoe gemakkelijk mazelen zich verspreidt, vooral in drukke omgevingen zoals scholen, kinderdagverblijven of zelfs in het openbaar vervoer.

Besmettelijk, zelfs voordat je ziek bent

Een van de meest verraderlijke eigenschappen van mazelen is dat je al besmettelijk bent voordat je symptomen krijgt. Vanaf één tot twee dagen vóór de eerste symptomen, zoals koorts of huiduitslag, kun je anderen al besmetten, zonder dat je zelf doorhebt dat je ziek bent. De besmettelijke periode houdt aan tot ongeveer vier dagen nadat de karakteristieke huiduitslag verschijnt. Dit betekent dat veel mensen het virus doorgeven voordat ze zelfs maar beseffen dat ze mazelen hebben.

Hoe lang duurt het voordat mazelen uitbreken?

Mazelen heeft een incubatietijd – de periode tussen besmetting en het verschijnen van de eerste symptomen – van gemiddeld tien dagen. Dit betekent dat je in de tussentijd zonder klachten rondloopt, terwijl het virus zich al verspreidt en voorbereidt op zijn aanval op je lichaam. Bij sommige mensen kunnen de eerste symptomen al na zeven dagen opduiken, terwijl het bij anderen tot veertien dagen kan duren.

Waarom zijn complicaties mogelijk?

Ofschoon de meeste mensen herstellen van mazelen, bestaat er altijd een risico op complicaties. Dit komt doordat het virus het immuunsysteem flink verzwakt, wat je kwetsbaarder maakt voor bijkomende infecties. Denk hierbij aan longontsteking, oorontstekingen of in zeldzame gevallen hersenontsteking (encefalitis). Vooral jonge kinderen, zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen een groter risico. Wereldwijd sterven nog steeds tienduizenden mensen aan complicaties van mazelen, ondanks de beschikbaarheid van vaccins.

Hoe besmettelijk is mazelen precies?

Mazelen is zó besmettelijk dat als iemand in een ruimte mazelen heeft, 90% van de niet-gevaccineerde mensen in diezelfde ruimte besmet raakt. Het is dus niet zomaar een kinderziekte; het virus laat zich niet zomaar tegenhouden. Zelfs in een tijdperk van geavanceerde geneeskunde blijft mazelen een van de meest besmettelijke ziekten die we kennen. Eén ziek kind kan tien anderen besmetten als die geen vaccinatie of eerdere infectie hebben gehad.

Samenvatting: mazelen is overal en altijd op de loer

Kortom, mazelen is een extreem besmettelijk virus dat zich razendsnel via druppeltjes, oppervlakken en contact kan verspreiden. Het is niet zomaar een kinderziekte, maar een serieuze bedreiging die je afweersysteem op de proef stelt. De incubatietijd, het besmettelijk zijn vóór je ziek wordt en de mogelijkheid van complicaties maken het een ziekte die absoluut niet onderschat mag worden. Dankzij vaccinatie kan mazelen grotendeels voorkomen worden, maar het virus blijft op de loer liggen, vooral in gebieden met een lage vaccinatiegraad.

Risicofactoren voor mazelen

Mazelen lijkt misschien vooral een kwestie van pech, maar er zijn een aantal duidelijke risicofactoren die je kansen op besmetting flink vergroten. Hieronder vind je een overzicht van de belangrijkste oorzaken en factoren die de kans op mazelen verhogen, met wat extra uitleg en context.

Risicogroepen voor mazelen

Hoewel mazelen iedereen kan treffen, zijn sommige groepen mensen gevoeliger voor de ziekte of lopen zij een groter risico op complicaties. Hier zijn de belangrijkste risicogroepen, inclusief wat hen zo kwetsbaar maakt.

Symptomen van mazelen

Eerste verschijnselen

De eerste symptomen en verschijnselen van mazelen worden meestal over het hoofd gezien, omdat ze lijken op een flinke griep of verkoudheid. De symptomen kunnen verergeren en soms wel weken aanhouden. In deze beginfase is mazelen het meest besmettelijk. De eerste verschijnselen zijn:

• koorts;
• hoesten (aanhoudende droge hoest);
• loopneus of verstopte neus;
• keelpijn;
• ontstoken ogen;
• pijnlijke, waterige, rode ogen (conjunctivitis) met lichtintolerantie (overgevoeligheid voor licht ofwel fotofobie) en eventueel gezwollen oogleden;
  Koplik-vlekken, bij mazelen voorkomende vlekken op het wangslijmvlies / Bron: CDC, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• vermoeidheid, algehele malaise;
• hoofdpijn;
• vergrote lymfeklieren achter de oren en in de nek (gezwollen lymfeklieren);
• pijn in de gewrichten (gewrichtspijn) van de handen, polsen en knieën.
• koplik vlekjes: kleine rode vlekjes die wit in het midden zijn, gelokaliseerd in de mond en aan de binnenkant van de wangen.

Huiduitslag

Na deze fase zullen de kenmerkende en duidelijke symptomen van de mazelen zich uiten. De kenmerkende huiduitslag bij mazelen ontwikkelt zich binnen twee tot vier dagen na de verschijning van de bovengenoemde symptomen. Er verschijnt een rode, niet jeukende huiduitslag die begint op het gezicht en de oren en zich allengs uitbreidt naar de rest van het lichaam, waarbij de vlekken in elkaar overlopen.

Mazelen begint met rode kleine bultjes

De mazelenuitslag verschijnt aanvankelijk als kleine rode bultjes van een paar millimeter, maar worden later groter. De koorts kan wel oplopen tot 40 graden Celsius gedurende een aantal dagen. De uitslag jeukt meestal niet. De symptomen zijn doorgaans ernstiger naarmate de patiënt ouder is.

Wanneer trekken de symptomen weg?

Na ongeveer een week begint de uitslag allengs weg te trekken. De uitslag laat over het algemeen geen zichtbare sporen achter. De patiënt is besmettelijk vanaf vier dagen vóórdat er ziekteverschijnselen optreden tot vier dagen ná het begin van de kenmerkende huiduitslag (of vlekjes in de mond).

Onderzoek en diagnose

Als er één ding is dat je over mazelen moet weten, is het dat de diagnose vaak al gesteld kan worden zonder ingewikkelde testen. Dat komt doordat mazelen een aantal typische symptomen heeft die artsen direct op het spoor zetten. Toch kan het soms nodig zijn om een stapje verder te gaan, vooral in situaties waarin er twijfel bestaat of bij mensen met een verhoogd risico op complicaties. Laten we eens kijken hoe mazelen wordt opgespoord en bevestigd.

Lichamelijk onderzoek: de symptomen spreken vaak boekdelen

De meeste diagnoses van mazelen worden gesteld door simpelweg goed te kijken. Een (huis)arts heeft vaak al genoeg aan de typische combinatie van symptomen, waaronder:

• Hoesten: Een droge, prikkelhoest is vaak een van de eerste tekenen van mazelen.
• Loopneus: Denk aan een waterige, onophoudelijke loopneus die niet zomaar verdwijnt.
• Bindvliesontsteking: Rode, waterige ogen die gevoelig zijn voor licht zijn een veelvoorkomend kenmerk.
• Koplikvlekken: Dit zijn kleine witte vlekjes met een rode rand, die meestal aan de binnenkant van de wangen zitten. Ze zijn uniek voor mazelen en vormen een belangrijk aanknopingspunt voor de diagnose.
• Huiduitslag: Dit is waarschijnlijk het meest bekende symptoom van mazelen. De rode vlekjes beginnen vaak achter de oren en verspreiden zich vervolgens over het gezicht, de romp en uiteindelijk de ledematen.

Het verhaal van Emma, een vijfjarige kleuter, laat zien hoe typisch deze symptomen kunnen zijn. Toen Emma koorts kreeg en opvallend rode ogen, dacht haar moeder eerst aan een gewone verkoudheid. Maar toen de Koplikvlekken opdoken tijdens een routinebezoek aan de huisarts, wist de arts meteen wat er aan de hand was. Een paar dagen later verscheen de kenmerkende uitslag, en de diagnose mazelen was een feit.

Wanneer verder onderzoek nodig is

Soms zijn de symptomen van mazelen minder duidelijk. Dit kan gebeuren in de vroege stadia van de ziekte of bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, bij wie de klassieke symptomen minder uitgesproken kunnen zijn. In dat geval kan de arts besluiten om verder onderzoek te doen, zoals:

• Bloedonderzoek: Dit wordt gebruikt om specifieke antistoffen tegen het mazelenvirus op te sporen. Er zijn twee soorten antistoffen die hier een rol spelen: IgM (die wijzen op een recente infectie) en IgG (die duiden op immuniteit door eerdere infectie of vaccinatie).
• Speekselonderzoek: Hierbij wordt met een wattenstaafje een beetje speeksel afgenomen, wat minder invasief is dan een bloedtest. Ook hier wordt gezocht naar antistoffen tegen het virus.
• PCR-test: In sommige gevallen wordt een PCR-test uitgevoerd, waarbij genetisch materiaal van het virus zelf wordt gedetecteerd. Dit is vooral handig tijdens uitbraken of bij patiënten met een verhoogd risico.

Wanneer twijfel mogelijk is

Er zijn een paar situaties waarin mazelen verward kan worden met andere aandoeningen, zoals rodehond, de vijfde ziekte (parvovirus B19) of een allergische reactie. In die gevallen biedt verder onderzoek zoals een bloed- of speekseltest uitsluitsel. Het is vooral belangrijk om mazelen uit te sluiten in gemeenschappen met een lage vaccinatiegraad, waar het risico op een uitbraak groter is.

Waarom een snelle diagnose belangrijk is

Het vroeg opsporen van mazelen is cruciaal, niet alleen voor de patiënt zelf, maar ook om de verspreiding van het virus te voorkomen. Zodra de diagnose is gesteld, kan de arts maatregelen nemen om anderen te beschermen, zoals het isoleren van de patiënt en het opsporen van contacten die mogelijk besmet zijn.

Dus, mocht je ooit twijfelen over die vlekjes of dat aanhoudende hoesten, trek dan aan de bel bij je huisarts.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen veel gelijkenis vertonen met mazelen:

• acute conjunctivitis (bindvliesontsteking);
• bijwerkingen van medicatie (huiduitslag);
• enterovirale infecties;
• erythema infectiosum ofwel vijfde ziekte;
• hersenvliesontsteking (met hoofdpijn, koorts en een stijve nek);
• huidcomplicaties van virale hemorragische koorts (koorts veroorzaakt door een virus);
• klierkoorts ofwel ziekte van Pfeiffer;
• knokkelkoorts (dengue);
  Kind met roodvonk / Bron: Badobadop, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• Rocky Mountain spotted fever (veroorzaakt door Rickettsia rickettsii, een bacterie uit de familie Rickettsiaceae);
• roodvonk;
• roseola infantum, ofwel zesde ziekte;
• rubella of rodehond;
• sepsis (bloedvergiftiging);
• syfilis;
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening); en
• ziekte van Kawasaki of mucocutaan lymfekliersyndroom (MCLS).

Behandeling van mazelen

Mazelen klinkt misschien als een kinderziekte die vanzelf overgaat, maar onderschat het niet. Het kan je flink uitputten, en in sommige gevallen komen er serieuze complicaties om de hoek kijken. Gelukkig is de basis van de behandeling meestal simpel: rust, goed drinken, en aandacht voor eventuele complicaties. Hier gaan we uitgebreid in op wat je moet doen als mazelen je gezin treft.

Rust en voldoende drinken

Als je mazelen hebt, is je lichaam keihard aan het werk om het virus te bestrijden. Het enige dat jij hoeft te doen? Rust nemen. Serieus, geen halve maatregelen. Blijf lekker in bed of op de bank liggen en geef je lichaam de tijd om te herstellen. Naast rust is het belangrijk om veel te drinken, vooral water. Mazelen kan namelijk koorts veroorzaken, en met die hoge temperaturen verlies je extra vocht. Om uitdroging te voorkomen, is het dus essentieel om goed gehydrateerd te blijven.

• Een gouden tip: kleine slokjes werken beter dan in één keer een glas naar binnen gieten. Zeker bij kinderen, die zich vaak beroerd voelen, kan het helpen om ze bijvoorbeeld water, verdund vruchtensap of bouillon te geven.

Let extra goed op als er drie dagen na het begin van de vlekjes nog steeds koorts is, of als de koorts opnieuw oplaait. Dat kan namelijk wijzen op complicaties zoals een bijkomende infectie. In dat geval is het tijd om direct de huisarts te raadplegen. Zonder complicaties verdwijnen de meeste symptomen gelukkig binnen een week of twee, en is de patiënt daarna weer volledig hersteld.

Behandelen van complicaties

Mazelen zelf is een virale infectie, dus antibiotica helpen daar niet tegen. Maar de complicaties van mazelen, zoals bacteriële infecties, kunnen wél behandeling vereisen. En dat is waar het belangrijk wordt om alert te zijn. Hier zijn de meest voorkomende complicaties en wat je kunt verwachten qua behandeling:

• Otitis media (middenoorontsteking): Dit is een van de meest voorkomende complicaties van mazelen, vooral bij kinderen. Het begint vaak met oorpijn en kan snel erger worden. Antibiotica zijn nodig om de bacteriële infectie aan te pakken, en in ernstige gevallen kan het leiden tot blijvende gehoorschade als het niet op tijd wordt behandeld.
• Pneumonie (longontsteking): Longontsteking is een andere veelvoorkomende complicatie, en deze kan levensbedreigend zijn, vooral bij jonge kinderen en mensen met een zwak immuunsysteem. Ook hier worden antibiotica ingezet om eventuele bacteriële infecties te bestrijden. Bij een ernstig geval kan zuurstoftherapie of zelfs ziekenhuisopname nodig zijn.
• Meningitis (hersenvliesontsteking): Dit is een zeldzame, maar gevreesde complicatie die voorkomt bij ongeveer 1 op de 1.000 ziektegevallen. Symptomen zoals hevige hoofdpijn, stijve nek en misselijkheid zijn signalen om direct medische hulp in te schakelen. Meningitis vereist meestal ziekenhuisopname, waar antivirale of antibiotische therapie en intensieve zorg worden geboden.

Daarnaast zijn er enkele zeer zeldzame, maar dodelijke complicaties, waaronder:

• Encefalitis (hersenontsteking): Dit is een ontsteking van het hersenweefsel en komt voor bij ongeveer 1 op de 1.000 tot 2.000 gevallen. Het kan leiden tot blijvende hersenschade of, in sommige gevallen, de dood.
• Myocarditis (hartspierontsteking): Ontsteking van de hartspier is een zeldzame, maar ernstige complicatie die je hartfunctie ernstig kan aantasten.

Voor deze zware complicaties is ziekenhuisopname onvermijdelijk. Daar wordt de patiënt intensief gemonitord en behandeld, bijvoorbeeld met antivirale middelen, ontstekingsremmers of ondersteunende therapie zoals beademing.

Extra ondersteuning: vitamine A en voeding

In sommige gevallen, vooral in landen waar ondervoeding voorkomt, kan vitamine A een belangrijke rol spelen in de behandeling van mazelen. Onderzoek heeft aangetoond dat het geven van vitamine A-supplementen tijdens een mazeleninfectie de ernst van de ziekte kan verminderen en het risico op complicaties verlaagt. In Nederland is dit meestal niet nodig, maar in risicogroepen zoals ondervoede kinderen kan het levensreddend zijn.

Mazelen voorkomen blijft beter dan genezen

Ofschoon mazelen gelukkig meestal zonder blijvende schade overgaat, is het altijd beter om deze ziekte te voorkomen. Vaccinatie is dé manier om jezelf en je omgeving te beschermen tegen mazelen én de complicaties die ermee gepaard gaan. Maar mocht je toch met mazelen te maken krijgen, dan is een snelle reactie, rust, en goede medische zorg de sleutel tot herstel. En vergeet niet: alert zijn op complicaties kan levens redden!

Praktische tips en zelfzorgmaatregelen

Mazelen, zo’n ziekte die je waarschijnlijk associeert met kinderjaren en een tijdperk waarin vaccinaties nog geen standaard waren. Toch komt deze infectieziekte nog steeds voor en kan het, vooral bij jonge kinderen en kwetsbare groepen, voor behoorlijk wat ongemak zorgen. Gelukkig kun je met de juiste aanpak thuis veel doen om het leed te verzachten en complicaties te voorkomen. Want, eerlijk is eerlijk, niemand wil een ziek familielid langer zien worstelen dan nodig.

Als je eenmaal doorhebt dat iemand in je gezin mazelen heeft, dan draait het allemaal om slim en praktisch handelen. Het gaat niet alleen om medische zorg, maar ook om zelfzorg. Hoe maak je het zo comfortabel mogelijk voor de patiënt én houd je de rest van het huishouden gezond? Een goede balans tussen rust, hygiëne en slimme keuzes in dagelijkse verzorging kan echt een wereld van verschil maken.

De maatregelen die je kunt nemen zijn niet ingewikkeld of zweverig. Denk aan simpele dingen zoals het zorgen voor een fijne, schone omgeving, het op peil houden van de vochtinname, en het geven van de juiste ondersteuning bij koorts en huidirritatie. Dit zijn geen rocket-science-oplossingen, maar gewoon effectieve, down-to-earth tips die je direct kunt toepassen. Het draait om aandacht, observatie en snel inspelen op de behoeften van de zieke.

Uiteindelijk is mazelen een ziekte die je kunt overwinnen met een combinatie van zorgzaamheid en praktische stappen. Door aandacht te hebben voor de kleine dingen, zoals het verminderen van fel licht of het bieden van extra hydratatie, help je niet alleen het herstel te versnellen, maar creëer je ook een stukje rust in de chaos. Want met een beetje organisatie en liefdevolle zorg, maak je zelfs van deze vervelende situatie een beheersbaar geheel.

Zorg voor voldoende rust en slaap

Als er iets is waar je lichaam om schreeuwt tijdens een mazelenaanval, dan is het wel rust. Kijk maar naar kleine Tim, een jongetje van vijf dat vorige maand ziek werd. Zijn moeder, Sanne, merkte dat hij alleen maar hangerig op de bank lag en telkens in slaap viel. Ze besloot zijn normale routine even los te laten en gaf hem alle ruimte om te slapen wanneer hij dat nodig had. Dat bleek goud waard: zijn lichaam had die extra rust hard nodig om te vechten tegen het virus. Maak van de slaapkamer een oase van rust: verduister de gordijnen, laat het lekker koel en zorg voor zachte dekens. En als je kind overdag wil dutten? Laat ze lekker. Slapen is je natuurlijke resetknop tijdens ziekte.

Blijf gehydrateerd

Wist je dat uitdroging bij mazelen een groter risico kan zijn dan de koorts zelf? Het lichaam verliest tijdens koorts en transpiratie ontzettend veel vocht, en dat moet je bijtanken. Neem Anna, een jonge moeder wiens dochtertje vorig jaar mazelen had. Ze vulde een vrolijke waterfles met groene thee, water met een schijfje citroen of gewoon kraanwater, en hield bij hoeveel haar dochter dronk. “Ik zette elk uur een alarm,” zei ze lachend, “en dronken we samen een slok.” Handige tip: bied kleine hoeveelheden aan, zoals ijsblokjes of een kopje bouillon, want grote hoeveelheden ineens kunnen misselijkheid veroorzaken. Simpel, maar oh zo belangrijk.

Gebruik een luchtbevochtiger

Droge lucht maakt mazelen erger. Denk aan je keel, je neus en je huid die al geïrriteerd zijn door het virus. Een luchtbevochtiger kan wonderen doen, vooral ’s nachts. Neem Jasper, een 10-jarige jongen die bij elke ademhaling klaagde over zijn droge keel. Zijn vader haalde een luchtbevochtiger in huis en merkte binnen een dag verschil. De lucht voelt minder prikkelend aan, en dat maakt slapen ook een stuk makkelijker. Geen luchtbevochtiger? Een kom warm water in de kamer zetten kan ook een beetje helpen, maar let op dat het veilig staat en niet wordt omgestoten.

Verminder fel licht om oogirritatie te voorkomen

Mazelen en fel licht zijn geen goede combinatie. De ogen worden extra gevoelig, wat het lezen van een scherm of zelfs een zonnige kamer ondraaglijk kan maken. Bij de kleine Sophia gebeurde dat ook: ze hield constant haar hand voor haar ogen omdat zelfs het licht door de gordijnen te veel was. Haar ouders besloten meteen dikke, verduisterende gordijnen op te hangen en gebruikten in plaats daarvan zachte, warme verlichting. Binnen no-time voelde ze zich comfortabeler. Fel licht vermijden is meer dan een luxe; het is pure noodzaak om verdere irritatie te voorkomen. En als je toch naar buiten moet? Een zonnebril doet wonderen, ook binnenshuis als het echt niet anders kan.

Zorg voor een goed geventileerde ruimte

Lucht! Het lijkt vanzelfsprekend, maar onderschat niet hoe belangrijk frisse lucht is bij mazelen. Bij Sofie thuis was het een zooitje. Haar zoontje Bram was ziek, en zij wilde hem "warmpjes" houden door ramen en deuren potdicht te houden. Resultaat? Een benauwde kamer waar iedereen zich ellendig voelde. Toen ze uiteindelijk toch besloot het raam op een kier te zetten en wat frisse lucht door het huis te laten stromen, leek het ineens lichter, zowel letterlijk als figuurlijk. Een goed geventileerde ruimte voorkomt dat de lucht droog en muf wordt. En zeg nou zelf, een beetje zuurstof kan nooit kwaad, toch? Investeer desnoods in een simpele luchtreiniger om de luchtkwaliteit nog een stapje te verbeteren.

Gebruik paracetamol tegen koorts en pijn

Het klinkt misschien als een open deur, maar paracetamol kan een echte redder in nood zijn. Neem Lisa’s ervaring als voorbeeld. Haar dochter Evy had hoge koorts en klaagde non-stop over hoofdpijn. De arts adviseerde om paracetamol te geven, en wat bleek? Binnen een uur voelde Evy zich zichtbaar beter. Het is geen magische oplossing die mazelen geneest, maar het biedt wel verlichting. Volg altijd de dosering op de bijsluiter, en let op dat je het niet overdrijft. En ja, blijf ook in de gaten houden of de koorts niet te hoog oploopt. Tip: noteer de tijden waarop je het geeft, zodat je niet per ongeluk te veel geeft. Want ook met iets simpels als paracetamol is slim gebruik essentieel.

Houd de nagels kort om krabben te beperken

Heb je ooit geprobeerd om een jeukende huid niet te krabben? Moeilijk, hè? Voor kinderen met mazelen is het bijna onmogelijk. De kleine vlekjes en bultjes jeuken als een gek, en krabben maakt het vaak alleen maar erger. Bij Tim ging het zelfs zover dat hij zijn huid openkrabde, waardoor er kleine wondjes ontstonden. Zijn moeder knipte direct zijn nagels kort en gaf hem katoenen handschoentjes om te dragen tijdens het slapen. Zo simpel, maar zó effectief! Door de nagels kort te houden, voorkom je dat de huid verder beschadigd raakt, en dat maakt een groot verschil in hoe snel alles geneest.

Zorg voor zachte, katoenen kleding

Comfort is key als je mazelen hebt. Stel je voor: een huid die al geïrriteerd is, verpakt in een kriebelige, synthetische stof. Niet ideaal, toch? Anna’s zoontje Mats klaagde steeds over hoe alles aan zijn huid "vastplakte". Tot ze besloot om hem alleen nog maar zachte, katoenen pyjama’s te laten dragen. Wat een verschil! Katoen is ademend, zacht en helpt voorkomen dat de huid nog meer geïrriteerd raakt. Zorg ook dat de kleding niet te strak zit; losjes is altijd beter. Was het in een mild wasmiddel, zodat er geen irriterende resten achterblijven. Mats voelde zich direct een stuk comfortabeler—en dat scheelt weer een hoop gemopper.

Reinig en desinfecteer vaak aangeraakte oppervlakken

Je staat er misschien niet meteen bij stil, maar oppervlakken die je dagelijks aanraakt, kunnen echte broeinesten van bacteriën en virussen zijn. Dat ontdekte Samira, een moeder van drie, toen haar jongste, Noah, mazelen had. Ondanks haar zorgzaamheid werden haar andere twee kinderen ook ziek. Wat bleek? Ze hadden allemaal aan dezelfde lichtschakelaar en deurklinken gezeten. Samira besloot om meerdere keren per dag alles af te nemen met een milde desinfecterende spray, van het speelgoed tot de afstandsbediening. Het verschil was direct merkbaar: niemand anders werd ziek, en Noah herstelde sneller in een schonere omgeving. Handige tip: focus op plekken zoals tafels, telefoons en deurklinken—alles wat met vieze handjes kan worden aangeraakt.

Gebruik een koel washandje bij huidirritatie

Jeuk en roodheid, daar ontkom je vaak niet aan bij mazelen. Maar wie zegt dat je dat moet accepteren? Neem het verhaal van kleine Finn, die maar bleef krabben aan zijn bultjes. Zijn vader legde een koel, nat washandje op de plekken waar het het meest jeukte, en binnen een paar minuten kalmeerde Finn. Een simpele oplossing, maar ontzettend effectief! Als je het nog iets extra’s wilt geven, kun je een paar druppels aloë vera-gel aan het water toevoegen. Dit verzacht en koelt tegelijkertijd. Wissel de washandjes regelmatig en zorg dat ze schoon zijn. Zo voorkom je dat je huidirritatie erger maakt door bacteriën.

Laat jbinnenshuis blijven

Ja, we snappen het: frisse lucht en even een rondje buiten klinkt verleidelijk. Maar met mazelen moet je echt even binnenblijven. Niet alleen voor je eigen herstel, maar vooral om te voorkomen dat je anderen besmet. Wist je dat mazelen extreem besmettelijk is? Lisa’s buurvrouw maakte die fout; haar zoon met mazelen ging even mee naar de supermarkt “omdat hij zich al iets beter voelde.” Het gevolg? Drie andere kinderen in de buurt kregen het ook. Dus hoe saai het misschien ook lijkt: binnen blijven is echt het beste. Maak het thuis gezellig met een filmpje of een stapel boeken, en laat vrienden en familie voorlopig op afstand blijven. Je doet er iedereen een plezier mee.

Raadpleeg een arts bij complicaties

Mazelen is meestal een ziekte die vanzelf overgaat, maar onderschat het niet. Complicaties zoals longontsteking, oorinfecties of extreme koorts kunnen ineens opduiken. Dat overkwam Thomas, een jongen van zeven. Zijn ouders dachten dat hij “gewoon wat meer rust nodig had,” maar toen zijn koorts tot boven de 40 graden steeg, gingen ze halsoverkop naar de dokter. Gelukkig maar, want hij bleek een beginnende longontsteking te hebben. Wacht dus niet te lang als je merkt dat de koorts niet zakt of dat er andere zorgwekkende symptomen opduiken, zoals ademhalingsproblemen of sufheid. Soms is snel handelen cruciaal. Twijfel? Bel je huisarts. Dat is altijd beter dan achteraf spijt hebben.

Prognose van mazelen

Oké, mazelen klinkt misschien als iets dat alleen in kinderboeken voorkomt – rode vlekjes, een paar dagen uitzieken, klaar. Maar zoals met veel dingen in het leven, schuilt het venijn in de details. Hoe groot is de kans dat je er helemaal zonder kleerscheuren vanaf komt? En hoe zit het met die gevreesde complicaties waar iedereen altijd over fluistert? Tijd om dieper in te duiken.

Het goede nieuws: de meeste mensen herstellen volledig
Bij de meeste mensen verloopt mazelen vrij voorspelbaar. Je krijgt hoge koorts, voelt je belabberd, krijgt die kenmerkende uitslag, en na een week of twee ben je weer de oude. Klaar is Kees. Wist je trouwens dat je daarna levenslang immuun bent? Mazelen is een éénmalig feestje, al is dat feestje eerder een grimmige afterparty waar niemand vrijwillig heen wil.

Neem bijvoorbeeld Jelle, een gezonde tiener van 14. Hij kreeg mazelen na een schoolreisje. Z’n moeder beschreef het als "een zware griep met rode stippen," maar na tien dagen was hij weer buiten aan het voetballen. Voor gezonde kinderen zoals Jelle is de prognose dus gewoon goed.

Maar... wat als het misgaat?
Helaas is het niet altijd zo simpel. Bij 20-30% van de patiënten duiken complicaties op. Het kan iets relatief onschuldigs zijn, zoals een oorontsteking, maar het kan ook serieus misgaan. Longontsteking, hersenontsteking, of – in zeldzame gevallen – fatale complicaties zoals subacute scleroserende panencefalitis (SSPE). Ja, die laatste klinkt niet alleen angstaanjagend, het is angstaanjagend.

Even wat cijfers:

• Ongeveer 1 op de 1.000 mensen met mazelen krijgt hersenontsteking (encefalitis). Dit kan blijvende hersenschade veroorzaken.
• Longontsteking is de grootste doodsoorzaak bij mazelen, vooral in ontwikkelingslanden, waar de toegang tot zorg beperkt is.
• En SSPE, de sluipmoordenaar? Dat treft ongeveer 1 op de 10.000 mensen. Bij baby’s die mazelen krijgen, is dat risico tien keer hoger. Het kan jaren na de infectie toeslaan, wanneer je denkt dat alles allang achter de rug is.

Het verhaal van Sarah, een vrouw van 28, laat zien hoe zwaar complicaties kunnen zijn. Ze kreeg als kind mazelen en leek volledig te herstellen. Maar op haar 26e begonnen de symptomen: spierspasmen, geheugenverlies, en uiteindelijk de diagnose SSPE. Haar ouders hadden nooit gedacht dat die 'onschuldige' kinderziekte zo’n verwoestend effect kon hebben.

Wie loopt het meeste risico?
Mazelen is genadeloos voor sommige groepen. Baby’s onder de één jaar – die vaak nog niet gevaccineerd zijn – lopen het grootste risico. Hun immuunsysteem is nog niet sterk genoeg om het virus goed te bestrijden. Zwangere vrouwen staan ook in de risicogroep. Zij kunnen niet alleen zelf ernstig ziek worden, maar ook complicaties krijgen zoals vroeggeboorte of een laag geboortegewicht voor de baby. En dan heb je nog mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door HIV of chemotherapie. Voor hen kan mazelen een levensbedreigende strijd zijn.

De rol van vaccinatie in de prognose
Zonder vaccinatie kunnen de gevolgen rampzalig zijn. In ontwikkelingslanden sterven jaarlijks nog steeds tienduizenden kinderen aan mazelen. De sterftecijfers kunnen daar oplopen tot 10% bij een uitbraak – een angstaanjagend getal, zeker als je bedenkt dat vaccinatie deze sterfgevallen vrijwel volledig kan voorkomen. Dankzij vaccinatieprogramma’s is de sterfte wereldwijd met ruim 70% gedaald sinds 2000, maar in sommige landen blijven vaccinatietekorten een probleem.

In Nederland is het gelukkig een ander verhaal. Door het Rijksvaccinatieprogramma zijn de sterftecijfers hier bijna nul. Toch laat een uitbraak in bijvoorbeeld de 'Biblebelt' zien hoe kwetsbaar ongevaccineerde gemeenschappen zijn. Eén ziek kind kan tientallen anderen besmetten, en voor je het weet, is er een lokale crisis.

Dus... wat kun je verwachten?
Voor de meeste mensen is mazelen een nare, maar tijdelijke ervaring zonder blijvende gevolgen. Maar onderschat het niet: als je in een risicogroep valt, of als complicaties toeslaan, kan de ziekte levensveranderend – of zelfs levensbedreigend – worden. Daarom blijft vaccinatie de beste manier om jezelf en anderen te beschermen. Want zeg nou zelf, wie wil er nou dat risico nemen? Liever een prikje dan die rode vlekkenparade, toch?

Complicaties

Mazelen kunnen in sommige gevallen leiden tot ernstige tot zeer ernstige complicaties. Deze omvatten onder meer:

• Oorontsteking (otitis media): dit kan gebeuren bij 1 op de 10 kinderen.
• Hersenontsteking of encefalitis: een ontsteking van het hersenweefsel. Dit komt voor bij ongeveer 1 op de 1.000 patiënten.
• Subacute scleroserende panencefalitis (SSPE), ook wel Ziekte van Dawson, Dawsons encefalitis of mazelenencefalitis genoemd: een zeer zeldzame chronische en progressieve hersenontsteking die wordt veroorzaakt door een gemuteerd mazelenvirus. Deze ernstige aandoening komt voor in 1 op 100.000 gevallen van mazelen. Vaak er een mazeleninfectie voor de leeftijd van 2 jaar, gevolgd door zo'n 6-15 asymptomatische jaren, waarna geleidelijke en progressieve neurologische aftakeling ontstaat.
• Myocarditis, een ontsteking van de myocardium, ofwel de hartspier.
• Longontsteking (pneumonie): hier lijdt ongeveer 1 op de 15 gevallen aan.
• Diarree en braken.
• Bronchitis en laryngitis: laryngitis is een ontsteking van het strottenhoofd of van de bovenste luchtpijp. Bronchitis is een ontsteking van het slijmvlies in de luchtwegen.
• Trombocytopenie: een afname van het aantal bloedplaatjes, waardoor er soms kleine onderhuidse bloedingen ontstaan.
• Zwangerschapsproblemen: zwangere vrouwen die besmet raken met mazelen hebben een verhoogd risico op een miskraam, vroeggeboorte en een laag geboortegewicht van de baby.

Preventie en algemene adviezen

BMR-vaccinatie

Tegen mazelen bestaat een vaccin, dat is opgenomen is in het standaard vaccinatieprogramma. Het wordt in Nederland gratis aangeboden, samen met het vaccin tegen bof en rodehond (BMR). Kinderen krijgen twee BMR-inentingen. Als ze 14 maanden en 9 jaar oud zijn.

Andere preventie maatregelen

Je kunt daarnaast de volgende preventieve maatregelen in acht nemen:

• Gebruik bij hoesten en niezen een papieren zakdoekje. Gooi deze direct na gebruik weg.
• Je kunt ook in de in de plooi van de elleboog hoesten en niezen.
• Was regelmatig je handen grondig met zeep, zeker na een flinke hoest- en niesbui.
• Leer kinderen goed te hoesten en te niezen.
• Oppervlakken die vaak worden aageraakt, zoals speelgoed, deurknoppen, telefoons, tafels, balies, etc., regelmatig ontsmetten.

Noot:

1. Trouw. Vooral antroposofen enten kinderen niet in. 3 augustus 2013
2. Erasmus MC Persbericht. 'Mazelen is geen onschuldige kinderziekte'. Mazelenvirus in opmars in Europa. 7 februari 2013.

Lees verder

• Kinderziekten met vlekjes op de huid, blaasjes, huiduitslag
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Waterpokken: symptomen, besmettelijk, behandeling en baby
• Vijfde ziekte: symptomen & besmettelijk kind en volwassene
• Zesde ziekte: symptomen & besmettelijk kind en volwassenen