Laryngitis: symptomen en behandeling strottenhoofdontsteking

Laryngitis symptomen bestaan onder meer uit heesheid, stemverlies, keelpijn. Laryngitis kan ook gepaard gaan met moeite met slikken, hoesten en een ziek gevoel. Laryngitis is een een ontsteking van het strottenhoofd, wordt ook wel strottenhoofdontsteking genoemd. Een strottenhoofdontsteking is één van de meest voorkomende aandoeningen in het strottenhoofd. Laryngitis kan zich in zowel acute als chronische vorm voordoen. Laryngitis die langer dan drie weken duurt wordt beschouwd als chronische laryngitis. Heesheid en schorheid zijn de belangrijkste symptomen. Als je last hebt van laryngitis, dan doe je er verstandig aan om je stem rust te geven en om inademing van irriterende stoffen (zoals tabaksrook) te vermijden. Medische behandeling is vaak niet nodig bij laryngitis; gewoonlijk is het binnen 1 tot 2 weken over. Bij aanhoudende problemen kan de huisarts medicijnen voorschrijven. De prognose is voor de meeste mensen met een ontsteking van het strottenhoofd en de stembanden uitstekend.

• Wat is laryngitis en wat is de betekenis?
• Vormen van laryngitis
• Epidemiologie van laryngitis
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van laryngitis
• Oorzaken strottenhoofdontsteking
• Acute laryngitis
• Chronische laryngitis
• Specifieke vormen van laryngitis
• Laryngitis symptomen
• Risicofactoren
• Wanneer de huisarts raadplegen?
• Diagnose en onderzoek
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Kijkonderzoek
• Behandeling van laryngitis
• Medische behandeling
• Zelfzorgmaatregelen
• Praktische tips voor het omgaan met strottenhoofdontsteking
• Geef je stem rust, maar wees niet helemaal stil
• Hydrateer als een pro
• Vermijd droge lucht
• Pas je dieet aan
• Honing met een twist
• Gebruik een "fluister-app"
• Spoel met zout water
• Pas je ademhaling aan
• Geef je stembanden een "mentale pauze"
• Probeer minder bekende hulpmiddelen
• Vermijd irriterende stoffen
• Creëer een mini-stemdagboek
• Geef jezelf tijd
• Prognose van laryngitis
• Acute virale laryngitis
• Overmatig stemgebruik
• Overmatig roken of alcoholgebruik
• Chronische strottenhoofdontsteking
• Preventie strottenhoofdontsteking

Wat is laryngitis en wat is de betekenis?

Het strottenhoofd of larynx, is gelegen tussen de keel en het strottenhoofd en bevat de stembanden. Laryngitis is een ontsteking van het slijmvlies van het strottenhoofd. Een ontsteking van het strottenhoofd (laryngitis), is één van de meest voorkomende aandoeningen in het strottenhoofd. Laryngitis kan zich in zowel acute als chronische vorm manifesteren. Acute laryngitis kent een abrupt begin, wordt meestal door een virusinfectie veroorzaakt en is vaak self-limiting. Als een patiënt langer dan drie weken klachten heeft, dan wordt gesproken van chronische laryngitis. Dit wordt vaak veroorzaakt door roken en langdurige overbelasting van de stem.

Vormen van laryngitis

Laryngitis is niet altijd hetzelfde—er zijn verschillende vormen, elk met hun eigen oorzaken, symptomen en behandelingen. Hieronder bespreken we de meest voorkomende vormen van laryngitis en geven we voorbeelden om een duidelijk beeld te krijgen van deze aandoening.

Acute laryngitis
Acute laryngitis is de meest voorkomende vorm van laryngitis en wordt meestal veroorzaakt door een virale infectie, zoals een verkoudheid of griep. Deze vorm van laryngitis komt plotseling op en duurt vaak slechts een paar dagen tot een week. Mensen met acute laryngitis hebben vaak last van heesheid, keelpijn en moeite met praten. Een voorbeeld van acute laryngitis is wanneer iemand na een stevige verkoudheid merkt dat zijn stem verdwijnt en hij alleen nog maar kan fluisteren. Deze vorm is meestal zelflimiterend en verbetert met rust en hydratatie.

Chronische laryngitis
Chronische laryngitis ontstaat geleidelijk en kan weken of zelfs maanden aanhouden. Deze vorm wordt vaak veroorzaakt door langdurige irritatie van de stembanden, zoals roken, alcoholgebruik, blootstelling aan chemische dampen of veelvuldig stemmisbruik. Een voorbeeld is een leraar die door jarenlange dagelijkse stembelasting merkt dat hij voortdurend hees is en vaak keelpijn heeft. Chronische laryngitis kan leiden tot blijvende schade aan de stembanden als het niet wordt behandeld, waardoor rust en eventueel logopedie nodig kunnen zijn om de klachten te verminderen.

Laryngitis door reflux (laryngofaryngeale reflux, LPR)
Laryngitis kan ook worden veroorzaakt door maagzuur dat vanuit de maag omhoogkomt en de stembanden irriteert—dit wordt laryngofaryngeale reflux (LPR) genoemd. Deze vorm van laryngitis komt vaak voor zonder typische maagzuurklachten, zoals brandend maagzuur. In plaats daarvan hebben mensen last van een kriebel in de keel, een brokgevoel of voortdurende heesheid. Een voorbeeld is iemand die merkt dat hij 's ochtends vaak hees is en steeds moet schrapen om zijn stem helder te krijgen. Bij LPR is het aanpassen van de voeding en het gebruik van maagzuurremmers vaak de beste behandeling.

Allergische laryngitis
Allergische laryngitis treedt op wanneer de stembanden geïrriteerd raken door allergenen, zoals pollen, huisstofmijt of schimmelsporen. Deze vorm van laryngitis komt vooral voor bij mensen met allergieën of astma. Symptomen zijn onder andere heesheid, een droge keel en moeite met ademhalen. Een voorbeeld hiervan is iemand die in het voorjaar, tijdens het pollenseizoen, plotseling zijn stem verliest nadat hij veel buiten is geweest. Antihistaminica en het vermijden van allergenen zijn de belangrijkste manieren om deze vorm van laryngitis te behandelen.

Laryngitis door stemmisbruik
Deze vorm van laryngitis ontstaat door overbelasting van de stembanden, bijvoorbeeld door veel te schreeuwen, zingen of langdurig praten zonder pauzes. Mensen die hun stem vaak gebruiken voor hun beroep, zoals zangers, acteurs of leraren, lopen een verhoogd risico op deze vorm van laryngitis. Een voorbeeld hiervan is een zanger die na een lange repetitie of concert merkt dat hij hees is en zijn stem nauwelijks meer kan gebruiken. Rust is hier de sleutel tot herstel, samen met het leren van technieken om de stem minder te belasten.

Bacteriële laryngitis
Hoewel zeldzamer, kan laryngitis ook worden veroorzaakt door een bacteriële infectie. Deze vorm komt vaker voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of na een virale infectie die de stembanden kwetsbaar heeft gemaakt voor bacteriën. Symptomen zijn vaak ernstiger, met hevige keelpijn, koorts en slikproblemen. Een voorbeeld is iemand die na een zware verkoudheid een secundaire bacteriële infectie ontwikkelt en merkt dat zijn keel gezwollen en pijnlijk is. Antibiotica zijn meestal nodig om deze vorm van laryngitis te behandelen.

Is laryngitis besmettelijk?
Laryngitis kan besmettelijk zijn, afhankelijk van de oorzaak. Acute laryngitis wordt vaak veroorzaakt door virussen, zoals verkoudheids- of griepvirussen. In dat geval is laryngitis besmettelijk en kan het zich verspreiden via hoesten, niezen of contact met besmette oppervlakken. Mensen die laryngitis hebben door een virale infectie, kunnen anderen besmetten gedurende de eerste paar dagen van de ziekte, wanneer de symptomen zoals hoesten en een zere keel het meest uitgesproken zijn.

Bacteriële laryngitis is minder vaak voorkomend, maar kan ook besmettelijk zijn. Net als bij virale laryngitis kan het zich verspreiden via nauw contact met een geïnfecteerde persoon. Het is belangrijk om goede hygiënemaatregelen te nemen, zoals regelmatig handen wassen en het vermijden van het delen van drinkglazen of bestek, om de verspreiding te beperken.

Chronische laryngitis daarentegen is meestal niet besmettelijk. Deze vorm wordt vaak veroorzaakt door irritatie van de luchtwegen door factoren zoals roken, alcoholgebruik, allergieën of overmatig stemgebruik. Omdat er geen infectieuze oorzaak is, vormt chronische laryngitis geen risico voor besmetting.

Epidemiologie van laryngitis

Laryngitis, de ontsteking van het strottenhoofd, is een aandoening die wereldwijd veel voorkomt, maar de incidentie verschilt aanzienlijk per geslacht, leeftijdsgroep, klimaat, en andere omgevingsfactoren. In dit uitgebreide overzicht bespreken we de epidemiologie van laryngitis in verschillende contexten, inclusief Nederland, de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, België, en andere delen van de wereld. Daarbij gaan we in op de invloed van genetische en omgevingsfactoren, evenals verschillen in geslacht en leeftijd.

Geslachts- en leeftijdsverschillen
Laryngitis komt in alle leeftijdsgroepen voor, maar het vóórkomen verschilt tussen kinderen en volwassenen, en tussen mannen en vrouwen. Bij kinderen is acute laryngitis een veelvoorkomende oorzaak van heesheid en ademhalingsproblemen, vooral bij jonge kinderen onder de vijf jaar. In Nederland heeft ongeveer 15% van de kinderen op enig moment last van een vorm van laryngitis, waarbij jongens iets vaker worden getroffen dan meisjes. Dit kan deels worden verklaard door de anatomische verschillen tussen de luchtwegen van jongens en meisjes, waarbij de luchtwegen van jongens vatbaarder zijn voor obstructie tijdens ontsteking.

Bij volwassenen komt laryngitis vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Dit verschil wordt vooral gezien bij chronische laryngitis, waarbij langdurige irritatie van het strottenhoofd leidt tot klachten zoals heesheid en keelpijn. Vrouwen hebben een kleinere larynx en hogere stemfrequentie, wat hen mogelijk gevoeliger maakt voor overbelasting en irritatie van de stembanden. In België is de prevalentie van chronische laryngitis bij vrouwen ongeveer 12%, terwijl dit bij mannen rond de 8% ligt.

Klimaat en seizoensgebondenheid
Het klimaat speelt een belangrijke rol bij het vóórkomen van laryngitis. In koude klimaten, zoals in Nederland en België, komt laryngitis vaker voor in de wintermaanden. De koude, droge lucht en het gebruik van verwarmingssystemen binnenshuis kunnen de luchtwegen irriteren, wat bijdraagt aan het ontstaan van laryngitis. In Nederland neemt het aantal gevallen van laryngitis in de winter met ongeveer 30% toe in vergelijking met de zomermaanden. Mensen die veel tijd buitenshuis doorbrengen, zoals bouwvakkers en sporters, lopen een groter risico om laryngitis te ontwikkelen tijdens koude periodes.

In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zoals Aruba en Curaçao, is laryngitis minder vaak seizoensgebonden, maar wordt het vaker gezien bij mensen die worden blootgesteld aan andere omgevingsfactoren, zoals airconditioning en stof. Het tropische klimaat in deze regio's zorgt voor een constante blootstelling aan hoge luchtvochtigheid, wat in sommige gevallen juist een beschermende factor kan zijn voor de luchtwegen. Toch kan blootstelling aan koude, droge lucht van airconditioningsystemen laryngitis veroorzaken, vooral bij mensen die langdurig in gekoelde ruimtes verblijven.

Wereldwijd zien we dat laryngitis vaker voorkomt in gebieden met wisselende weersomstandigheden en grote temperatuurverschillen. In landen zoals Canada en Rusland, waar de winters extreem koud zijn, is laryngitis een veelvoorkomende aandoening tijdens de wintermaanden. In warmere klimaten, zoals in Zuidoost-Azië, komt laryngitis minder vaak voor, tenzij er sprake is van specifieke risicofactoren zoals luchtvervuiling of rookinhalatie.

Invloed van leefstijl en beroepsmatige blootstelling
Leefstijl en beroepsmatige blootstelling spelen ook een belangrijke rol bij het ontstaan van laryngitis. Mensen die hun stem intensief gebruiken, zoals leraren, zangers en acteurs, lopen een verhoogd risico op laryngitis. In België heeft ongeveer 20% van de leerkrachten minstens één keer per jaar last van laryngitis, vaak als gevolg van overbelasting van de stembanden. Ook roken is een belangrijke risicofactor. Roken irriteert de luchtwegen en kan chronische laryngitis veroorzaken. In Nederland komt laryngitis bij rokers twee keer zo vaak voor als bij niet-rokers.

Alcoholgebruik kan ook bijdragen aan het ontstaan van laryngitis, omdat alcohol de slijmvliezen in de keel kan uitdrogen en irriteren. Mensen die regelmatig alcohol drinken, hebben een grotere kans op laryngitis, vooral wanneer het gecombineerd wordt met roken. In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen wordt laryngitis vaak gezien bij mensen die langdurig worden blootgesteld aan rook, bijvoorbeeld door het verbranden van afval of koken boven open vuur.

Genetische factoren
Genetica kan ook een rol spelen in de gevoeligheid voor laryngitis. Mensen met een familiegeschiedenis van luchtwegaandoeningen, zoals astma of allergieën, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van laryngitis. Dit komt doordat genetische factoren kunnen bijdragen aan een verhoogde gevoeligheid van de luchtwegen voor irritatie en ontsteking. In België en Nederland is bekend dat mensen met astma of andere chronische luchtwegaandoeningen ongeveer twee keer zoveel kans hebben om laryngitis te ontwikkelen als mensen zonder deze aandoeningen.

Wereldwijde verschillen
Wereldwijd zijn er aanzienlijke verschillen in de prevalentie van laryngitis, afhankelijk van omgevingsfactoren, toegang tot gezondheidszorg en leefgewoonten. In ontwikkelde landen, zoals Nederland en België, is de diagnose en behandeling van laryngitis goed geregeld, wat betekent dat de aandoening vaak snel wordt herkend en behandeld. In ontwikkelingslanden, waar de toegang tot gezondheidszorg beperkter is, kan laryngitis vaker onbehandeld blijven, wat kan leiden tot chronische klachten en complicaties.

In sommige delen van de wereld, zoals in grote steden in China en India, komt laryngitis vaker voor als gevolg van ernstige luchtvervuiling. In deze steden ademen mensen dagelijks vervuilde lucht in, wat de luchtwegen irriteert en leidt tot ontstekingen. In Delhi, bijvoorbeeld, heeft ongeveer 25% van de bevolking minstens één keer per jaar last van laryngitis. In tegenstelling tot deze stedelijke gebieden komt laryngitis in landelijke, minder vervuilde regio's aanzienlijk minder vaak voor.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van laryngitis

Laryngitis is een ontsteking van het strottenhoofd (de larynx), die leidt tot symptomen zoals heesheid, een schorre stem en soms moeite met ademhalen. De pathofysiologie van laryngitis kan variëren, afhankelijk van de oorzaak, zoals infecties, irritatie of overbelasting van de stembanden. Hieronder bespreken we de verschillende processen en mechanismen die betrokken zijn bij het ontstaan van laryngitis.

Ontsteking van het slijmvlies
De larynx is bekleed met een slijmvlies dat de stembanden beschermt en helpt bij het soepel laten verlopen van de ademhaling en stemvorming. Bij laryngitis raakt dit slijmvlies ontstoken, waardoor het opzwelt en de bloedtoevoer toeneemt. Dit resulteert in roodheid, zwelling en een verhoogde slijmproductie. De ontsteking van het slijmvlies wordt vaak veroorzaakt door een virale infectie, zoals een verkoudheidsvirus, dat het slijmvlies van de bovenste luchtwegen binnendringt en daar een ontstekingsreactie uitlokt.

Effect op de stembanden
De stembanden spelen een cruciale rol bij het produceren van geluid, en bij laryngitis raken de stembanden vaak ontstoken en gezwollen. Deze zwelling maakt het moeilijk voor de stembanden om goed te trillen, wat leidt tot heesheid of verlies van stemgeluid. De zwelling kan worden verergerd door factoren zoals overmatig stemgebruik, wat leidt tot verdere irritatie en overbelasting van de stembanden. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel van ontsteking, zwelling en stemverlies.

Immuunrespons en ontstekingsmediatoren
Wanneer het lichaam een infectie of irritatie detecteert, wordt het immuunsysteem geactiveerd om de indringers te bestrijden. Witte bloedcellen migreren naar de plaats van ontsteking, en ontstekingsmediatoren, zoals prostaglandinen, histamine en cytokinen, worden vrijgegeven. Deze mediatoren spelen een belangrijke rol bij het veroorzaken van de typische symptomen van laryngitis, zoals zwelling, roodheid en pijn. Prostaglandinen bevorderen de doorbloeding en zwelling van het slijmvlies, terwijl histamine verantwoordelijk is voor de jeuk en irritatie in de keel.

Invloed van irritatie en stemmisbruik
Niet alleen infecties kunnen laryngitis veroorzaken, ook irritatie van het strottenhoofd door bijvoorbeeld roken, alcoholgebruik, luchtvervuiling of chemische dampen kan leiden tot ontsteking. Deze irriterende stoffen veroorzaken een directe reactie in het slijmvlies, wat leidt tot beschadiging van de cellen en een verhoogde ontstekingsreactie. Bij stemmisbruik, zoals schreeuwen, zingen of langdurig praten zonder pauzes, kunnen de stembanden overbelast raken, wat leidt tot kleine beschadigingen en een ontstekingsreactie. Dit type laryngitis komt vaak voor bij mensen die hun stem beroepsmatig veel gebruiken, zoals leraren, zangers en acteurs.

Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)
Een andere veelvoorkomende oorzaak van laryngitis is gastro-oesofageale refluxziekte (GERD), waarbij maagzuur terugstroomt in de slokdarm en het strottenhoofd kan bereiken. Het maagzuur irriteert het slijmvlies van de larynx, wat leidt tot ontsteking en zwelling van de stembanden. Deze vorm van laryngitis, ook wel laryngofaryngeale reflux (LPR) genoemd, komt vaak voor zonder typische symptomen van maagzuur zoals brandend maagzuur. In plaats daarvan ervaren patiënten vaak heesheid, een brokgevoel in de keel en de noodzaak om voortdurend te schrapen.

Vasculaire veranderingen
De ontsteking bij laryngitis gaat gepaard met vasculaire veranderingen in het slijmvlies van de larynx. De bloedvaten in het gebied zetten uit, wat leidt tot een verhoogde doorbloeding en zwelling van het weefsel. Deze verhoogde doorbloeding is bedoeld om meer immuuncellen naar de plaats van ontsteking te brengen, maar kan ook leiden tot roodheid en een vol gevoel in de keel. De vasculaire veranderingen kunnen ook bijdragen aan de gevoeligheid van de stembanden, waardoor zelfs lichte prikkels pijn en ongemak kunnen veroorzaken.

Neurogene componenten
Er zijn ook neurogene componenten betrokken bij het ontstaan van laryngitis. De ontsteking kan leiden tot stimulatie van zenuwuiteinden in het strottenhoofd, wat een reflex veroorzaakt die resulteert in hoesten en keelschrapen. Deze reflex is bedoeld om irriterende stoffen en overtollig slijm uit de keel te verwijderen, maar kan ook leiden tot verdere irritatie van de stembanden en verergering van de ontsteking. Dit verklaart waarom mensen met laryngitis vaak de neiging hebben om hun keel te schrapen, wat het herstel juist kan vertragen.

Acute versus chronische laryngitis
Acute laryngitis ontstaat vaak plotseling en is meestal van korte duur. Het wordt meestal veroorzaakt door een virale infectie en gaat binnen één tot twee weken vanzelf over, vaak zonder blijvende schade aan de stembanden. Chronische laryngitis daarentegen is een langdurige ontsteking van het strottenhoofd, die maanden kan aanhouden en vaak wordt veroorzaakt door voortdurende irritatie, zoals roken, stemmisbruik of reflux. Bij chronische laryngitis kan er blijvende schade optreden aan de stembanden, zoals littekenvorming of verdikking, wat kan leiden tot blijvende stemproblemen.

Oorzaken strottenhoofdontsteking

Er wordt gewoonlijk onderscheid gemaakt tussen acute en chronische laryngitis.

Acute laryngitis

Acute laryngitis wordt vaak veroorzaakt door een besmettelijke virusinfectie van de bovenste luchtwegen, zoals verkoudheid en griep. De ziekteverwekkers zijn meestal viraal, maar soms zijn bacteriën de boosdoeners. Naast infecties kunnen ook andere factoren bijdragen aan het ontstaan van acute laryngitis. Overmatig stemgebruik, zoals schreeuwen, zingen of langdurig praten zonder pauzes, kan leiden tot acute ontsteking van het strottenhoofd. Ook blootstelling aan schadelijke stoffen, zoals tabaksrook, chemische dampen en andere irriterende stoffen, kan het slijmvlies van het strottenhoofd irriteren en een ontsteking veroorzaken. Daarnaast kunnen allergische reacties op pollen, stof of andere allergenen leiden tot acute laryngitis, waarbij de luchtwegen reageren op de allergenen met zwelling en ontsteking van het slijmvlies.

Een minder bekende, maar toch mogelijke oorzaak van acute laryngitis is uitdroging van het strottenhoofdslijmvlies. Dit kan optreden wanneer iemand gedurende langere tijd in een zeer droge omgeving verblijft, zoals een ruimte met droge verwarmingslucht of airconditioning. Het gebrek aan vocht zorgt ervoor dat het slijmvlies uitdroogt, wat kan leiden tot irritatie en ontsteking van het strottenhoofd. Een ander voorbeeld is blootstelling aan extreme temperatuurveranderingen, bijvoorbeeld als iemand van een koude naar een zeer warme ruimte gaat of omgekeerd. Deze plotselinge temperatuurwisselingen kunnen het slijmvlies van het strottenhoofd irriteren en laryngitis veroorzaken.

Chronische laryngitis

Chronische laryngitis kent een langere duur van de symptomen en duurt ook langer om te ontwikkelen. De oorzaken van chronische laryngitis zijn vaak complexer en langduriger dan die van de acute vorm. Omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol, zoals het regelmatig inademen van sigarettenrook of vervuilde lucht. Ook overmatig alcoholgebruik kan het slijmvlies van het strottenhoofd irriteren en leiden tot chronische ontsteking. Chronische irritatie kan ook optreden door het inademen van bepaalde stoffen, zoals bij mensen die werken met chemische dampen, verflucht of stof. Daarnaast kunnen bepaalde vormen van astma-medicatie die geïnhaleerd moeten worden, zoals corticosteroïden, bij sommige mensen leiden tot irritatie van het strottenhoofdslijmvlies.

Een veelvoorkomende oorzaak van chronische laryngitis is gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). Hierbij komt de zure inhoud van de maag terug in de slokdarm en kan soms zelfs het strottenhoofd bereiken. Dit veroorzaakt irritatie en ontsteking van het strottenhoofdslijmvlies, wat kan leiden tot chronische laryngitis. Deze vorm van laryngitis, ook wel laryngofaryngeale reflux (LPR) genoemd, komt vaak voor bij mensen die last hebben van brandend maagzuur en kan gepaard gaan met symptomen zoals heesheid en een brokgevoel in de keel.

Chronische sinusitis (bijholteontsteking) kan ook bijdragen aan het ontstaan van chronische laryngitis. Bij een langdurige ontsteking van de bijholten kan slijm met ziektekiemen achter in de keel terechtkomen, wat het strottenhoofd kan irriteren en een aanhoudende ontsteking kan veroorzaken. Bacteriële infecties of schimmelinfecties komen minder vaak voor als oorzaak van chronische laryngitis, maar kunnen bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of bij langdurig gebruik van inhalatiecorticosteroïden toch een rol spelen.

Daarnaast kan laryngitis ontstaan door infecties met bepaalde parasieten, hoewel dit zeldzaam is en vooral voorkomt in gebieden waar parasitaire infecties endemisch zijn. Ook kanker in het gebied van het strottenhoofd of de stembanden kan leiden tot chronische irritatie en ontsteking van het slijmvlies. In sommige gevallen kan een stembandverlamming, bijvoorbeeld door een beroerte, letsel of een longtumor, ook leiden tot laryngitis doordat de spieren van het strottenhoofd niet goed functioneren en daardoor extra spanning en irritatie van het slijmvlies veroorzaken.

Verder kan chronische laryngitis ontstaan door het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals ACE-remmers (vaak gebruikt voor hoge bloeddruk), die een droge hoest kunnen veroorzaken die op zijn beurt het slijmvlies van het strottenhoofd irriteert. Chronische laryngitis komt vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen, mede door de langdurige blootstelling aan irriterende factoren en de grotere kans op aandoeningen zoals GERD of roken.

Specifieke vormen van laryngitis

Er zijn verschillende specifieke soorten laryngitis, elk met unieke oorzaken en kenmerken:

Laryngofaryngeale reflux (LPR)
LPR is een specifieke vorm van laryngitis die wordt veroorzaakt door het terugstromen van maagzuur naar de keel en het strottenhoofd. Dit leidt tot irritatie en ontsteking van het strottenhoofdslijmvlies, vaak zonder de typische symptomen van brandend maagzuur. Mensen met LPR hebben vaak last van heesheid, een brokgevoel in de keel, chronisch hoesten en de noodzaak om vaak te schrapen.

Allergische laryngitis
Allergische laryngitis ontstaat wanneer de stembanden en het strottenhoofd ontstoken raken door allergische reacties op stoffen zoals pollen, huisstofmijt, schimmelsporen of dierenharen. Deze vorm van laryngitis komt vooral voor bij mensen met allergieën en kan leiden tot heesheid, keelpijn en moeite met ademhalen, vooral tijdens allergieseizoenen.

Laryngitis door stemmisbruik
Deze vorm van laryngitis wordt veroorzaakt door overbelasting van de stembanden, bijvoorbeeld door schreeuwen, zingen of langdurig praten zonder pauzes. Mensen die hun stem intensief gebruiken voor hun beroep, zoals zangers, leraren en acteurs, lopen een verhoogd risico op deze vorm van laryngitis. Het overmatig belasten van de stembanden leidt tot irritatie en ontsteking, wat kan resulteren in tijdelijke heesheid en soms stemverlies.

Bacteriële en schimmellaryngitis
Hoewel minder vaak voorkomend, kan laryngitis ook worden veroorzaakt door bacteriële of schimmelinfecties. Dit komt vooral voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals ouderen, mensen met chronische ziekten of mensen die langdurig corticosteroïden gebruiken. Bacteriële laryngitis vereist meestal behandeling met antibiotica, terwijl schimmellaryngitis vaak wordt behandeld met antischimmelmedicatie.

Laryngitis door parasitaire infecties
In zeldzame gevallen kan laryngitis ontstaan door een parasitaire infectie. Dit komt vooral voor in gebieden waar bepaalde parasieten endemisch zijn. Parasieten kunnen de luchtwegen binnendringen en het slijmvlies van het strottenhoofd irriteren, wat leidt tot chronische ontsteking. Deze vorm van laryngitis is moeilijker te diagnosticeren en vereist vaak een specifieke behandeling gericht op het elimineren van de parasiet.

Laryngitis carcinomatosa
Laryngitis carcinomatosa is een specifieke vorm van chronische laryngitis die wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van kanker in het gebied van het strottenhoofd of de stembanden. De groei van een tumor kan leiden tot aanhoudende irritatie, ontsteking en beschadiging van het slijmvlies, wat resulteert in chronische laryngitis. Deze vorm van laryngitis komt meestal voor bij mensen met risicofactoren zoals langdurig roken en overmatig alcoholgebruik en vereist een grondige medische evaluatie en behandeling.

De diversiteit aan oorzaken van zowel acute als chronische laryngitis benadrukt het belang van een gerichte behandeling en het vermijden van risicofactoren, zoals roken, overmatig alcoholgebruik en blootstelling aan irriterende stoffen. Door inzicht te hebben in de verschillende oorzaken kan laryngitis effectiever worden behandeld en kan het risico op complicaties worden verkleind.

Laryngitis symptomen

De klachten ontwikkelen zich vaak in ene halve tot ene hele dag, afhankelijk van de oorzaak. De belangrijkste symptomen zijn:

• heesheid (hese stem) en schorheid;
• de heesheid is vaak aan het begin van de dag het ergst en wordt in de loop van de dag minder;
• geleidelijk stemverlies;
• een pijnlijke keel (keelpijn), vooral bij stemgebruik;
• moeite met slikken (slikproblemen);
  Pijnlijke keel bij strottenhoofdontsteking / Bron: Istock.com/ajijchan
• hoesten: een blaffende/droge hoest;
• een prikkelend of rauw gevoel in de keel;
• voortdurend de neiging hebben om de keel te schrapen;
• loopneus;
• koorts;
• kortademigheid;
• kwijlen;
• koorts en een algeheel gevoel van ziek zijn;
• opzwelling van het strottenhoofd, wat de ademhaling kan bemoeilijken;
• hoorbare piepende ademgeluiden als gevolg van zwelling (laryngeale stridor);
• blauwzucht (cyanose), een blauwe verkleuring van de huid en slijmvliezen ten gevolge van een abnormaal zuurstoftekort van het bloed door progressieve luchtwegverstopping;
• gezwollen lymfeklieren in de hals.

Risicofactoren

Risicofactoren voor laryngitis zijn onder meer:

• Een bovenste luchtweginfectie als verkoudheid, soms gevolgd door een bronchitis of sinusitis;
• Blootstelling aan irriterende stoffen, zoals sigarettenrook, overmatig alcoholgebruik, maagzuur of chemicaliën op je werk;
• Overmatig gebruik van je stem, door veel of luid te spreken te veel, te schreeuwen of te zingen.

Wanneer de huisarts raadplegen?

Blijvende heesheid/schorheid kan wijzen op strottenhoofdkanker. Daarom is het raadzaam naar de huisarts te gaan, indien een stemverandering langer dan drie weken aanhoudt. De huisarts kan de keel dan nader onderzoeken met behulp van een keelspiegel of een endoscoop.

Diagnose en onderzoek

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De huisarts zal vragen stellen over je klachten, je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen en lichamelijk onderzoek doen. Het meest voorkomende symptoom van laryngitis is heesheid. Veranderingen in je stem variëren, afhankelijk van de mate van de infectie of irritatie, van lichte heesheid tot bijna totaalverlies van je stem. Als je last hebt van chronische heesheid, zal de arts naar je stem luisteren en om je stembanden te onderzoeken, zal een verwijzing volgen naar een KNO-arts.

Kijkonderzoek

Deze technieken worden soms gebruikt bij het vaststellen van laryngitis:

• Flexibele nasofaryngoscopie, fiberscopie of flexibele laryngoscopie: kijkonderzoek van de neus en keel door de KNO-arts. Hierbij wordt de neus, de ruimte achter de neus (neus-keelholte), de keelholte en de stembanden onderzocht middels een flexibel kijkbuisje, ook wel flexibele optiek of flexibele nasofaryngoscoop genoemd. De arts kan hierbij ook de beweging van je stembanden bekijken als je spreekt.
• Biopsie: het wegnemen van een stukje weefsel voor onderzoek onder een microscoop. Dit zal de arts doen als hij een verdacht plekje ziet.

Behandeling van laryngitis

Medische behandeling

Acute laryngitis herstelt vaak binnen een week. Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij het verlichten van de symptomen. De behandeling van chronische laryngitis is gericht op de behandeling van de onderliggende oorzaak, zoals brandend maagzuur, roken of overmatig gebruik van alcohol. Wanneer een onderliggende aandoening als gastro-oesofageale reflux de ontsteking van het strottenhoofd veroorzaakt, dient deze behandeld te worden. Soms wordt antibiotica voorgeschreven, maar dan moet er wel sprake zijn van een bacteriële infectie, anders heeft antibiotica geen zin. Soms kunnen corticosteroïden helpen.

Zelfzorgmaatregelen

Patiënten met laryngitis doen er verstandig aan om de stem rust te geven en om inademing van irriterende stoffen (zoals tabaksrook) te vermijden. Voorts is het raadzaam veel te drinken (geen alcohol) en de lucht met een luchtbevochtiger of verdamper te bevochtigen. Stomen onder een handdoek en gorgelen met een zoutoplossing zijn maatregelen die verlichting van de klachten kunnen geven.

Praktische tips voor het omgaan met strottenhoofdontsteking

Geef je stem rust, maar wees niet helemaal stil

Het lijkt logisch om volledig stil te zijn bij laryngitis, maar dat kan je stembanden juist stug maken. Praat zachtjes en vermijd fluisteren, want dat belast je stem meer dan je denkt. Gebruik liever een pen en papier of je telefoon om te communiceren. 👉 Fluister? Niet doen! Een rustige stem is beter.

Hydrateer als een pro

Drink veel water, liefst op kamertemperatuur. Vermijd ijskoude drankjes en caffeïnehoudende dranken, want die drogen je slijmvliezen uit. Een simpele maar gouden tip: warm water met honing en citroen. Dit verzacht direct. Heb je dit al geprobeerd? Voeg een snufje gember toe voor een extra kalmerend effect.

Vermijd droge lucht

Een droge omgeving is funest voor je stembanden. Zet een luchtbevochtiger aan, of gebruik de ouderwetse methode: een kom heet water met een handdoek over je hoofd. Adem de stoom rustig in en uit. Voeg een paar druppels eucalyptusolie toe voor een verfrissende boost. 👉 Geen bevochtiger? Hang natte handdoeken in de kamer.

Pas je dieet aan

Pikante en zure gerechten kunnen je keel irriteren. Kies voor zachte, makkelijk te slikken voeding zoals soepen, gepureerde groenten en yoghurt. Heb je last van zuurbranden? Vermijd vet, chocolade en pittige snacks, want die kunnen reflux triggeren en je keel verder irriteren.

Honing met een twist

Honing is een klassieker, maar je kunt het nog krachtiger maken. Meng een eetlepel honing met een snufje kurkuma en zwarte peper. Deze mix is ontstekingsremmend en verzachtend. Neem dit twee keer per dag voor een extra boost.

Gebruik een "fluister-app"

Ja, dit bestaat! Er zijn apps waarmee je kan typen en de tekst automatisch wordt uitgesproken. Ideaal als je je stem echt wilt ontlasten, maar toch gehoord wilt worden. 👉 Handig in een druk huishouden of op werk.

Spoel met zout water

Een ouderwetse maar effectieve tip: gorgel met warm zout water. Dit vermindert zwelling en doodt bacteriën. Voeg eventueel een snufje baking soda (zuiveringszout) toe voor extra effect. Spoel drie keer per dag en voel het verschil.

Pas je ademhaling aan

Adem door je neus, niet door je mond. Neusademhaling verwarmt en bevochtigt de lucht, wat je keel minder belast. Gebruik bij een verstopte neus een fysiologische zoutoplossing om je luchtwegen vrij te maken.

Geef je stembanden een "mentale pauze"

Ben je een prater of een zanger? Maak een dagboek of notities waarin je je gedachten opschrijft in plaats van te spreken. Het helpt je niet alleen om je stem te sparen, maar kan ook verrassend ontspannend zijn.

Probeer minder bekende hulpmiddelen

• Kruidnagelthee: Laat een paar kruidnagels trekken in warm water en drink dit op. Het verzacht je keel en heeft een licht verdovende werking.
• Rode bietensap: Ja, het klinkt raar, maar rode bietensap kan helpen om je keel te kalmeren door zijn antioxidanten.
• Thee van echte heemst: Het vormt een beschermend laagje over je keel.

Vermijd irriterende stoffen

Rook, sterke parfums en schoonmaakmiddelen zijn de vijand. Ventileer je huis goed en blijf uit de buurt van rookplekken. 👉 Weet je niet wat je irriteert? Houd een dagboek bij van je omgeving en je klachten.

Creëer een mini-stemdagboek

Houd bij hoe vaak je stem rust krijgt en wanneer je klachten erger worden. Dit helpt je niet alleen om je gewoonten te verbeteren, maar kan ook nuttig zijn voor een arts als je klachten langer aanhouden.

Geef jezelf tijd

Het klinkt cliché, maar herstel kost tijd. Raak niet gefrustreerd als het langzaam gaat. Luister naar je lichaam en wees lief voor jezelf.

Prognose van laryngitis

Acute virale laryngitis

Laryngitis wordt bij de mensen veroorzaakt door een bovenste luchtweginfectie als gevolg van een virus, zoals verkoudheid en griep, en is meestal niet ernstig. De prognose is goed voor deze gevallen van acute laryngitis en de meeste klachten verbeteren binnen 10 tot 14 dagen.

Overmatig stemgebruik

De prognose van laryngitis die is veroorzaakt als gevolg van overmatig stemgebruik (zoals na het juichen bij een sportevenement), is bij de meeste mensen uitstekend. Als je je stem voldoende rust geeft, verbeteren de klachten binnen enkele dagen. Maar mensen die hun stem overmatig blijven gebruiken, zoals professionele zangers of docenten, kunnen chronische laryngitis ontwikkelen.

Overmatig roken of alcoholgebruik

Laryngitis die wordt veroorzaakt door overmatig roken en alcoholgebruik, verbetert aanzienlijk zodra je niet meer rookt of drinkt Maar als je doorgaat met roken en alcohol consumeren terwijl je laryngitis hebt, vooral als je daarbovenop een verkoudheid of een andere luchtweginfectie hebt, kan de heesheid van de stem chronisch worden.

Chronische strottenhoofdontsteking

De prognose van chronische laryngitis of strottenhoofdontsteking is een punt van zorg. Raadpleeg je huisarts als heesheid of verandering in de stem meer dan 2 tot 3 weken aanhoudt. Als laryngitis het gevolg is van een behandelbare aandoening, zoals gastro-oesofageale reflux (GERD), allergie of irritatie als gevolg van het roken, dan verdwijnen de klachten met de juiste behandeling. Maar als het wordt veroorzaakt door een ernstige ziekte, zoals een tumor aan het strottenhoofd, dan is de prognose aanzienlijk minder gunstig. Het kan wel weken tot maanden duren voordat chronische laryngitis is opgeklaard. Sommige mensen houden last van blijvende heesheid als gevolg van permanente schade aan het strottenhoofd. Chronische laryngitis treedt vooral op bij mensen die hun stem overmatig gebruiken, zoals professionele zangers of docenten, als zij in staat of bereid zijn hun stem de nodige rust te geven.

Preventie strottenhoofdontsteking

Om droogte of irritatie aan je stembanden te voorkomen, kun je de volgende maatregelen nemen:

• Niet (passief) roken;
• Beperk alcoholgebruik;
• Veel water drinken;
• Vermijd het eten van kruidig ​​voedsel (om reflux te voorkomen);
• Eet veel volle granen, groenten en fruit. Deze voedingsmiddelen bevatten vitamine A, E en C, en helpen om de slijmvliezen in de keel gezond te houden;
• Vermijd bovenste luchtweginfecties. Was daarom vaak je handen en vermijdt contact met mensen die een bovenste luchtweginfectie hebben.

Lees verder

• Strottenhoofdkanker: symptomen, oorzaak en behandeling
• Pijn in strottenhoofd: oorzaken/symptomen strottenhoofdpijn
• Geel of groen slijm ophoesten en bloed hoesten: oorzaken
• Griep met hoge koorts, hoofdpijn, spierpijn, droge hoest
• Verkoudheid: verstopte neus, niezen, koorts, keelpijn, hoest