Strottenhoofdkanker: symptomen, oorzaak en behandeling

Strottenhoofdkanker symptomen bestaan vaak uit hardnekkige heesheid, hoesten, keelpijn en moeite met slikken. Strottenhoofdkanker (larynxcarcinoom) is kanker van het strottenhoofd. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 700 mensen te horen dat zij strottenhoofdkanker hebben. Mannen hebben meer kans op deze vorm van kanker dan vrouwen. Het komt vooral voor in de leeftijd van 60-75 jaar. In ongeveer de helft van de gevallen ontwikkelt de kanker zich in de stembanden. In deze gevallen is de prognose vrij gunstig. Je krijgt een of meer van de volgende behandelingen nadat strottenhoofdkanker bij je is vastgesteld: laserbehandeling, bestraling, operatie of chemoradiatie (chemotherapie in combinatie met bestraling).

• Wat is strottenhoofdkanker?
• Het strottenhoofd
• Ontwikkeling van strottenhoofdkanker
• Wie krijgen er last van?
• Oorzaak strottenhoofdkanker
• Risicofactoren
• Symptomen van strottenhoofdkanker
• Verschijnselen
• Andere klachten
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Laryngoscopie
• Endoscopie
• CT-scan of MRI-scan
• Behandeling van strottenhoofdkanker
• Laserbehandeling
• Radiotherapie (bestraling)
• Chirurgie (operatie)
• Chemotherapie
• Leefstijlveranderingen
• Follow-up
• Preventie
• Prognose

Wat is strottenhoofdkanker?

Strottenhoofdkanker is een ziekte waarbij kwaadaardige (kanker) cellen worden gevormd in het strottenhoofdweefsel, hetgeen vaak hardnekkige heesheid veroorzaakt. Het strottenhoofd (larynx) bevindt zich net onder de keelholte in de hals en vormt de ingang van de luchtpijp. Het strottenhoofd bevat de stembanden en is betrokken bij het maken van geluid. Ook speelt het een rol bij de ademhaling en de bescherming van de luchtpijp. Voorts voorkomt het strottenhoofd dat er voedsel in de luchtpijp komt doordat het strotklepje de luchtpijp afsluit tijdens het slikken.

Het strottenhoofd

Het strottenhoofd bestaat uit kraakbeen, spierweefsel en slijmvlies. Het strottenhoofd bestaat uit drie belangrijke onderdelen:

• Supraglottis (letterlijk: 'boven de stemspleet'): Het bovenste gedeelte van het strottenhoofd boven de stembanden, inclusief de epiglottis of strotklepje die het gebied afsluit.
• Glottis of stemspleet: Het middelste gedeelte van het strottenhoofd waar de stembanden zich bevinden.
• Subglottis (letterlijk: 'onder de stemspleet'): Het onderste deel van het strottenhoofd tussen de stembanden en de luchtpijp.

Ontwikkeling van strottenhoofdkanker

Strottenhoofdkanker ontwikkelt zich vaak vanuit het slijmvlies van het strottenhoofd. Ongeveer tweederde van de patiënten krijgt een glottische tumor, dat is een tumor ter hoogte van de stembanden. Ongeveer eenderde van de gevallen krijgt een supraglottische tumor, dat is een tumor in het gebied boven de stembanden. In een zeer gering aantal gevallen ontstaat een subglottische tumor. Daarbij bevindt de tumor zich in het gebied onder de stembanden. De plaats van de tumor bepaalt grotendeels welke klachten iemand krijgt, het ziekteverloop en welke behandeling mogelijk is. Wanneer de kanker zich in de stembanden ontwikkelt, is er een tamelijk gunstige prognose. Als de kanker elders ontstaat, is de prognose meestal minder gunstig.¹ Wanneer de behandeling laat wordt ingezet, bestaat de kans dat de kanker zich naar de regionale lymfeklieren en andere delen van het lichaam is uitgezaaid. Dit verminderd de overlevingskansen aanzienlijk.

Wie krijgen er last van?

Strottenhoofdkanker komt het meest voor tussen de 60-75 jaar. Het komt bij mannen vijfmaal zo veel voor. Het gebruik van tabaksproducten en het drinken van teveel alcohol, vergroten het risico op het ontwikkelen van strottenhoofdkanker.

Oorzaak strottenhoofdkanker

Ofschoon de oorzaak van deze vorm van kanker niet bekend is, is er een duidelijk relatie met het roken van sigaretten, vooral in combinatie met alcoholconsumptie. In zeldzame gevallen hangt het ontstaan van strottenhoofdkanker met voeding samen, bijvoorbeeld het eten van veel zoute vis of een verminderde inname van vitamine A en B door ondervoeding. Het werken met asbest verhoogt het risico op strottenhoofdkanker. Voorts worden bepaalde virussen, vooral het humane papillomavirus (HPV), in verband gebracht met het ontstaan van strottenhoofdkanker. Ook mondhygiëne kan een rol spelen bij het ontstaan.

Risicofactoren

Bepaalde leefstijlfactoren verhogen het risico op het ontwikkelen van strottenhoofdkanker. Deze bestaan uit:

• Roken;
• Tabak kauwen;
• Niet voldoende groenten en fruit eten;
• Het consumeren van grote hoeveelheden verwerkte voedingsmiddelen;
• Alcohol drinken;
• Blootstelling aan asbest; en
• Een familiegeschiedenis van dit type kanker.

Symptomen van strottenhoofdkanker

Verschijnselen

Aanhoudende heesheid is het eerste symptoom van een tumor op de stembanden. Vage keelklachten komen vaak voor bij supraglottische tumoren en vage hoestklachten bij subglottische tumoren. Bij supraglottische tumoren kan er tevens pijn bij het slikken, moeite met slikken, of een droge of rauwe keel ontstaan. Het gevoel een brok in de keel te hebben of veelvuldig verslikken, zijn andere verschijnselen van een supraglottische tumor. Er kan ook een piepende ademhaling (stridor) ontstaan.

Andere klachten

Andere symptomen zijn er in het beginstadium vaak nauwelijks. Uitstralende en aanhoudende pijn naar de oorregio komt voor. In een later stadium, wanneer de de tumor groter is geworden, kan de patiënt last krijgen van kortademigheid, veel slijm in de keel en slikklachten. Wanneer de kanker is uitgezaaid naar de lymfeklieren in de hals, kan deze opgezet raken. Er kan in dat geval een knobbel in de hals ontstaan.

Complicaties

De tumor verspreidt zich mogelijk naar de lymfeklieren in de hals en later ook naar de longen of andere organen.

Onderzoek en diagnose

De volgende diagnostische onderzoeken kunnen worden ingezet:

Lichamelijk onderzoek

Lichamelijk onderzoek van de keel en de hals: een onderzoek waarbij de arts voelt of er gezwollen lymfeklieren in de hals aanwezig zijn en hij onderzoekt de keel met een keelspiegel.

Laryngoscopie

De hoofdhals-oncoloog kan laryngoscopie toepassen. Laryngoscopie is een endoscopisch onderzoek waarbij de achterkant van de keel, de stembanden en het strottenhoofd worden bekeken, met behulp van een spiegel of met een laryngoscoop (een dunne, verlichte buis).

Endoscopie

Endoscopie is een onderzoek waarbij een arts door een smal verlicht buisje (een endoscoop) in het lichaam kijkt om deze te controleren op afwijkingen. De endoscoop wordt ingebracht via een incisie (snede) in de huid of opening in het lichaam, zoals de mond. Weefselmonsters en lymfklieren kunnen worden genomen voor biopsie. Door een biopt te nemen kan zekerheid worden verkregen. Een biopt is een stukje weefsel dat wordt weggenomen voor onderzoek.

CT-scan of MRI-scan

CT-scan of MRI-scan zijn beeldvormende onderzoeken om te zien hoe ver de kanker zich in het lichaam heeft verspreid.

Behandeling van strottenhoofdkanker

De behandelopties zijn afhankelijk van de volgende factoren:

• Het stadium van de ziekte.
• De locatie en grootte van de tumor.
• De mate van doorgroei in omringend weefsel.
• De aanwezigheid van uitzaaiingen in de regionale lymfeklieren of elders in het lichaam.
• Persoonlijke wensen en omstandigheden van de patiënt.
• Leeftijd, algemene gezondheid van de patiënt en de aanwezigheid van eventuele andere aandoeningen.

Doel van de behandeling van strottenhoofdkanker is:

• curatief, dat wil zeggen op genezing gericht; of
• palliatief, dat wil zeggen gericht op het remmen van die ziekte en/of vermindering van de klachten.

Behandeling kan onder meer bestaan uit:

Laserbehandeling

Met behulp van laserstralen kan tumorweefsel plaatselijk vernietigd worden. Deze behandeling kan worden ingezet als de tumor vroegtijdig wordt ontdekt en de kans op recidief klein is. Laserbehandeling kan ook palliatief worden ingezet als de tumor door zijn afmeting de luchtweg dreigt te blokkeren.

Radiotherapie (bestraling)

Bestraling is een plaatselijke behandeling waarbij kankercellen worden vernietigd en gezonde cellen zoveel mogelijk bespaard blijven. Radiotherapie kan de enige behandeling zijn, het kan ingezet worden na operatieve verwijdering van het strottenhoofd (zie onder) of in combinatie met chemotherapie. De behandeling is in deze gevallen curatief bedoeld. Bestraling kan ook voor palliatieve doeleinden worden aangewend, teneinde de klachten ten gevolge van de ziekte te bestrijden, zoals pijnklachten, kortademigheid en problemen met het doorslikken van voedsel. Bij radiotherapie kan tijdelijk een stoma nodig zijn, die na de behandeling weer wordt dichtgemaakt.

Chirurgie (operatie)

Hierbij kan het strottenhoofd gedeeltelijk of geheel verwijderd worden, respectievelijk partiële laryngectomie en totale laryngectomie genoemd. Wanneer het strottenhoofd moet worden verwijderd, wordt de luchtklep in de hals gehecht en ademt de patiënt door een tracheostoma (luchtpijpsnede), dat is een kunstmatige opening in de luchtpijp. Bij een totale laryngectomie heeft de patiënt geen stem meer, aangezien de stembanden en het strotklepje verwijderd worden. Na de operatie zal derhalve spraakrevalidatie plaats moeten vinden. Er zijn diverse technieken om zonder strottenhoofd te praten. Zo kan de patiënt leren om met de slokdarm te praten of er kan een spraakprothese worden ingebracht.

Chemotherapie

Chemotherpaie bestaat uit celdodende of celremmende medicijnen, zogeheten cytostatica. Deze medicijnen kunnen per infuus, per injectie of als tablet toegediend worden. Chemotherapie wordt vaak in combinatie met radiotherapie toegepast als orgaanbesparende behandeling bij grotere tumoren. Chemotherapie kan ook als palliatieve behandeling worden toegepast.

Leefstijlveranderingen

Het roken van tabak en het drinken van alcohol verminderen de effectiviteit van de behandeling van strottenhoofdkanker. Patiënten met strottenhoofdkanker die blijven roken en drinken, hebben minder kans op genezing en meer kans op een recidief.

Follow-up

Na een geslaagde behandeling van strottenhoofdkanker, blijft frequente en zorgvuldige follow-up belangrijk.

Preventie

Om het risico van strottenhoofdkanker te verminderen, kun je bepaalde leefstijlveranderingen maken:

• Stop met roken (of pruimen);
• Drink geen alcohol of slechts met mate;
• Gebruik de juiste veiligheidsmaatregelen bij blootstelling aan asbest en andere giftige stoffen op het werk;
• Eet gezond en gevarieerd en het eten van antioxidant-rijke voedingsmiddelen kan ook helpen het risico op kanker te verminderen.

Prognose

Wat zijn de vooruitzichten van strottenhoofdkanker? De sleutel tot een succesvolle behandeling, is vroegtijdige diagnostiek en behandeling. De overlevingskansen zijn veel hoger wanneer kanker niet is uitgezaaid naar de lymfeklieren of andere organen.

Noot:

1. Dr. Jannes J.E. van Everdingen (hoofdredactie): Het medisch handboek; Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, vijfde volledig herziene druk, 2006, p.481.

Lees verder

• Laryngitis: symptomen en behandeling strottenhoofdontsteking
• Keelkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie
• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!
• Pijn in strottenhoofd: oorzaken/symptomen strottenhoofdpijn