Heesheid (hese stem): symptomen, oorzaak en behandeling

Wat is heesheid, wat veroorzaakt heesheid en wat te doen aan heesheid? Heesheid, ook wel 'dysfonie' genoemd, is een schorre verandering van het normale stemgeluid. De meest voorkomende oorzaak van heesheid is een infectie van de luchtwegen, zoals verkoudheid of griep. Heesheid waarvoor geen duidelijke oorzaak bestaat en die langer dan twee weken aanhoudt, vereist nader onderzoek door de huisarts. De onderliggende oorzaak van heesheid kan worden gediagnosticeerd door een arts op basis van anamnese en lichamelijk onderzoek. De huisarts zal om een beeld te krijgen van de oorzaak, onder meer willen weten of de heesheid plotseling is begonnen of juist geleidelijk is ontstaan. Een plotseling begin van heesheid duidt veelal op een virusinfectie of het geforceerd hebben van de stem. De behandeling van heesheid is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Heesheid kan worden voorkomen door het vermijden van overmatig stemgebruik (veel praten, zingen, schreeuwen of hoesten) en stoppen met roken.

• Aanhoudende heesheid door overmatig stemgebruik
• Plotselinge heesheid door infecties
• Infectie van de bovenste luchtwegen
• Pseudokroep
• Andere infecties
• Heesheid door roken
• Inhalatie van toxische irritantia
• Goedaardige hypertrofie (poliep)
• Heesheid, keelpijn en hoesten door kanker
• Auto-immuunziekten
• Sarcoïdose
• Sclerodermie
• Granulomatose met polyangiitis
• Reflux
• Medicatie
• Heesheid en de schildklier
• Aandoeningen van de bijschildklier
• Bijschildklieradenoom
• Hypoparathyreoïdie (trage bijschildklier)
• Soorten heesheid
• Hypertone heesheid
• Hypotone heesheid
• Symptomen van heesheid

Aanhoudende heesheid door overmatig stemgebruik

Overmatig stemgebruik kan leiden tot zogeheten zangknobbeltjes en contact ulcera. Mensen die veelvuldig hun stem moeten gebruiken, hebben een verhoogd risico op het ontstaan van zangknobbeltjes. Door deze knobbeltjes op de stembanden, wordt je stem hees. De knobbeltjes kunnen slinken door je stembanden enige weken rust te geven. Dit doe je door weinig of niet te spreken. Een enkele keer zijn een biopsie (het weghalen van een stukje weefsel voor onderzoek) en een operatieve verwijdering nodig.

Contact ulcera zijn wondjes op de stembanden. Deze wondjes zijn vaak het gevolg van een onjuist stemgebruik. Het kan echter ook worden veroorzaakt door beschadiging van de stembanden door bijvoorbeeld het veelvuldig terugstromen van maagsap. Een lichte pijn bij het slikken of spreken en heesheid, zijn kenmerkende klachten. Contact ulcera kan worden behandeld door rust van de stem, vaak langer dan zes weken. Dit geeft de wondjes de gelegenheid om te genezen. Mogelijk dat spraaklessen of zanglessen kunnen helpen om recidief te voorkomen, wanneer onjuist of (onbewust) geforceerd stemgebruik de oorzaak is.

Plotselinge heesheid door infecties

Infectie van de bovenste luchtwegen

Een infectie van de luchtwegen is verreweg de meest voorkomende oorzaak van heesheid. Een verkoudheid, griep of andere luchtweginfectie kan ervoor zorgen dat de stembanden geprikkeld raken. De stembanden kunnen dan enigszins zwellen, waardoor er heesheid ontstaat. Een (virale) infectie van de bovenste luchtwegen, zoals een verkoudheid, kan leiden tot laryngitis, een ontsteking van het strottenhoofd. Strottenhoofdontsteking kan onder meer klachten als plotselinge heesheid of zelfs stemverlies geven. Andere symptomen zijn:

• een prikkelend of rauw gevoel in de keel;
• de voortdurende neiging om de keel te schrapen;
• (bij ernstige infecties) koorts, algehele malaise, slikproblemen en keelpijn.

Pseudokroep

Een infectie als pseudokroep kan ook een hese stem veroorzaken. Pseudokroep is een virusinfectie van de bovenste luchtwegen die voorkomt bij jonge kinderen en waarbij er sprake is van benauwdheid, hoorbare inademing en de typische blafhoest of zeehondenhoest.

Andere infecties

Andere infecties die aanleiding kunnen geven tot plotselinge heesheid, zijn onder meer:

• bijholteontsteking (sinusitis): hierbij is het slijmvlies van de bijholten, meestal de neusbijholten, ontstoken
• bronchitis: een ontsteking in de kleine buisjes van de longen (de bronchiën), met als belangrijkste klachten hoesten en kortademigheid
• epiglottitis: een ernstige bacteriële of virale infectie van het strotklepje
• keelontsteking met klachten als vermoeidheid, hoofdpijn, hoest en keelpijn
• strottenhoofdontsteking (laryngitis) met klachten als keelpijn, koorts, loopneus, droge hoest, hees stemgeluid
• tonsillitis of keelamandelontsteking
• tracheïtis (luchtpijpontsteking)
• tuberculose (tbc)
• uvulitis (ontsteking en zwelling van de huig van de tong)

Heesheid door roken

Teer in tabaksrook zet zich af op het slijmvlies van de luchtwegen (waaronder de stembanden), wat onder meer het afvoeren van vuil(deeltjes) tot taak heeft. Door de teer gaat dit minder goed, er blijft vuil achter en als reactie daarop wordt er extra slijm aangemaakt. Dat hoopt zich op in je keel en door te hoesten wordt het verwijderd. Dat hoesten irriteert je stembanden en de slijmvliezen kunnen hierdoor opzwellen. Het weefsel van de stembanden is verdikt, wat een normale trilling van de stembanden in de weg zit. Je stem is minder helder, mogelijk zelfs wat hees. Roken kan ook leiden tot een chronische verdikking van de stembanden, waarbij weefselvocht zich ophoopt onder het slijmvlies van de stembanden. Je stem klinkt daardoor monotoon en hees. Stoppen met roken zorgt voor herstel van de slijmvliezen.

Inhalatie van toxische irritantia

Het inademen van irriterende stoffen zoals rook of chemische stoffen, kan leiden tot heesheid.

Goedaardige hypertrofie (poliep)

Een stembandpoliep is een goedaardige zwelling en ontstaat doordat je stemband beschadigd is, bijvoorbeeld door te intensief of of verkeerd stemgebruik of doordat je stembanden in contact komen met prikkelende stoffen.

Heesheid, keelpijn en hoesten door kanker

Soms is heesheid het gevolg van kanker, bijvoorbeeld keelkanker. Keelkanker kan naast een stemverandering, ook andere klachten geven:

• Hoesten;
• Pijn of moeite met slikken;
• Oorpijn;
• Keelpijn;
• Knobbeltje of zweer in de keel die niet geneest;
• Gewichtsverlies.

Schildklierkanker kan ook klachten geven als wijzigingen in de stem, waaronder heesheid en een schorre stem.

Auto-immuunziekten

Sarcoïdose

Sarcoïdose, ook wel de ziekte van Besnier-Boeck genoemd, kan niet-verkazende granulomen op de stembanden veroorzaken. De afwijkingen blijven in het begin vaak onopgemerkt.

Sclerodermie

Sclerodermie is een reumatische auto-immuunziekte waarbij bindweefsel dikker wordt of verhardt als gevolg van een ontstekingsproces. Bij deze aandoening is het mogelijk dat de sluitspier van je slokdarm niet zo goed meer werkt vanwege te veel bindweefsel en daardoor kan maagzuur terugvloeien in de luchtpijp. Dit kan vooral 's nachts klachten als irritatie opleveren, maar het kan ook leiden tot hoestbuien, slikklachten of heesheid.

Granulomatose met polyangiitis

Granulomatose met polyangiitis (GPA, voorheen de ziekte van Wegener genoemd), is een auto-immuunziekte waarvan de oorzaak onbekend is. GPA wordt gekenmerkt door ontstekingen van de binnenwanden van de kleine bloedvaten. Soms kan de vasculitis (ontsteking van de bloedvaten) ook het slijmvlies aantasten in de buurt van de stembanden. Dit kan tot heesheid leiden.

Reflux

Meer dan een miljoen Nederlanders hebben dagelijks last van brandend maagzuur of zuurbranden, waarbij de inhoud van de maag terugstroomt in de slokdarm (= 'reflux'). Dit komt doordat de doorgang van slokdarm naar maag niet voldoende sluit. Dit kan klachten geven, zoals zure oprispingen waarbij je omhooggekomen zuur proeft. Andere klachten die kunnen ontstaan zijn onder meer:

• Een pijnlijk, branderig gevoel achter het borstbeen, wat kan uitstralen naar de hals, de rug en tussen de schouderbladen. Dit wordt nogal eens verward met hartklachten.
• Een geïrriteerde keel en hoesten.
• Een brok in de keel gevoel.
• Opboeren.
• Slikklachten.
• Heesheid.

Medicatie

Sporadisch kunnen bepaalde medicijnen (hormonen, antihistaminica, anticholinergica) een hese stem of heesheid als bijwerking hebben. Overleg met je (huis)arts als je vermoedt dat de medicijnen die je gebruikt aanleiding geven tot heesheid.

Heesheid en de schildklier

Heesheid kan veroorzaakt worden door een verstoorde schildklierfunctie. Een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) geeft aanleiding tot een vertraagde celwerking, wat een scala aan klachten kan veroorzaken, zoals:

• lusteloosheid en moeheid;
• kouwelijkheid;
• een verminderde behoefte aan seks;
• een tragere hartslag;
• droge haren of haaruitval;
• somberheid en depressiviteit;
• slechthorendheid;
• een abnormale gewichtstoename;
• obstipatie (verstopping);
• hese stem, diepere stem of krakende stem;
• pafferig gezicht, gezwollen ogen en een droge, opgezette huid, dikke enkels;
• spierpijn en spierkrampen;
• geheugenverlies en concentratiestoornissen.

Aandoeningen van de bijschildklier

Een schorre stem of heesheid is soms te wijten aan een bijschildklieraandoening.

Bijschildklieradenoom

In een bijschildklier kan zich een goedaardig gezwel ontwikkelen, een zogeheten bijschildklieradenoom. Veel mensen met een bijschildklieradenoom merken daar (vrijwel) niks van, maar bij sommige mensen met deze aandoening leidt het wel tot (een waaier aan) klachten.

Hypoparathyreoïdie (trage bijschildklier)

Bij hypoparathyreoïdie werken de bijschildklieren te langzaam. Deze aandoening komt niet vaak voor. De belangrijkste klachten zijn tintelingen, krampen, moeheid, verwardheid, benauwdheid, hartklachten en oogklachten, maar heesheid komt ook voor.

Soorten heesheid

Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen hypertonde en hypotone heesheid.

Hypertone heesheid

Er is sprake van een geknepen stemgeluid, doordat de adem te veel weerstand ondervindt in de stemspleet. De stembanden klappen dan dicht door de moeite die je doet om je verstaanbaar te maken. Meestal is volledig stemverlies het gevolg, tijdelijk van aard.

Hypotone heesheid

Hierbij zijn de spieren in de stemspleet niet sterk genoeg zijn door spierslapte. Het veroorzaakt de karakteristieke heesheid met veel ademgeruis.

Symptomen van heesheid

Heesheid klinkt voor iedereen anders: diep, gespannen, hard, raspend, schor, trillend of zwak. Eén stemband kan aangedaan zijn, maar soms ook beide stembanden. Heesheid is meestal tijdelijk van aard en verdwijnt dan spontaan. In sommige gevallen is heesheid echter een permanent symptoom. Heesheid kan geleidelijk of plotseling ontstaan. Afhankelijk van de oorzaak, kan heesheid gepaard gaan met één of meerdere van de volgende symptomen:

• algemeen:
• braken
• misselijkheid
• koorts
• moeheid
• kortademigheid
• hoesten:
• slijm ophoesten
• droge hoest
• chronisch hoesten
• een rokershoest
• keel:
• een brok in de keel gevoel
• een droge keel
• slijm in de keel
• gezwollen stembanden
• keelpijn
• mond:
• een droge mond
• door de mond ademen
• een zure smaak in de mond
• een zoute smaak in de mond
• een vieze smaak in de mond
• gezwollen smaakpapillen
• spraakproblemen
• oren:
• oorpijn
• oorsuizen
• neus:
• loopneus
• verstopte neus
• pijnlijke neus
• tintelende neus
• psychisch:
• stress
• angst
• sociale isolatie
• depressie
• slikken:
• pijn bij het slikken
• moeite met slikken
• regelmatig het speeksel inslikken

Lees verder

• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!
• Zere keel en moeite met slikken, wat te doen?
• Kanker symptomen: hoest, heesheid, knobbel, bloed in poep
• Brok in de keel gevoel: oorzaken, symptomen en behandeling
• Pijn bij het slikken: oorzaken pijnlijk slikken en slikpijn