Acne medicamentosa: Huidletsels door gebruik van medicijnen

Alle medicijnen veroorzaken mogelijk bijwerkingen. Zo ervaart een patiënt mogelijk acne, een huidaandoening waarbij allerlei huidletsels tot stand komen. In de meeste gevallen ontstaat echter een acneïforme geneesmiddelenreactie, wat wil zeggen dat de patiënt niet kampt met echte acne. De letsels zijn bij echte acne verschillend van kleur, vorm en maat, terwijl deze vrijwel hetzelfde zijn wanneer de acneletsels ontstaan zijn door medicatiegebruik. Wanneer patiënten kampen met acne of acneachtige letsels op de huid, is sprake van de huidziekte ‘acne medicamentosa’. Het stopzetten van het medicijn dat de uitbarstingen van acne veroorzaakt, lost de problemen op maar is niet altijd mogelijk. De arts zoekt dan naar een andere behandeling om de huidletsels veroorzaakt door de medicijnen te verminderen.

• Epidemiologie
• Pathofysiologie van acne medicamentosa: Hoe medicijnen huidreacties uitlokken
• Invloed van hormonen en talgklieren op acne medicamentosa
• Immuunreacties en acne medicamentosa
• Farmacologische mechanismen achter acne medicamentosa
• Verhoging van talgproductie door medicatie
• Ontsteking door immuunsysteemactiviteit
• Oorzaken acne
• Medicijnen die acne medicamentosa veroorzaken: Veelvoorkomende en zeldzame medicijnen
• Veelvoorkomende geneesmiddelen die acne medicamentosa veroorzaken
• Zeldzame geneesmiddelen die acne medicamentosa kunnen veroorzaken
• Hormonale invloeden en acne medicamentosa
• Medicijnen die de androgenen verhogen
• Invloed van progestageen in anticonceptie
• Risicofactoren van acneletsels door medicijnen
• Symptomen
• Geen echte acne
• Wel echte acne
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Diagnose van acne medicamentosa: Differentiaaldiagnose en tests
• Differentiëren van echte acne en acne medicamentosa
• Gebruik van bloedonderzoek en andere tests
• Zorg voor de huid bij acne medicamentosa: Adviezen en zelfzorg
• Huidreiniging en het gebruik van milde producten
• Hydratatie en het voorkomen van uitdroging van de huid
• Huisremedies voor acne medicamentosa: Wat helpt en wat niet
• Natuurlijke middelen voor het kalmeren van acne medicamentosa
• Huismiddeltjes die vermeden moeten worden
• Behandeling van huidletsels door medicatie
• Prognose van huidproblemen door gebruik van geneesmiddelen
• Herstel van de huid na stoppen van medicatie
• Langdurige effecten van acne medicamentosa op de huidgezondheid
• Acne medicamentosa en psychologische impact: Emotioneel welzijn van patiënten
• Stigma en zelfbeeld bij acne medicamentosa
• Angst en depressie door acne medicamentosa
• Complicaties van acne medicamentosa
• Preventie
• Identificatie van risicogroepen voor acne medicamentosa
• Aanpassingen in medicijngebruik om acne medicamentosa te voorkomen

Epidemiologie

Acne medicamentosa is een vorm van acne die wordt veroorzaakt door het gebruik van bepaalde medicijnen. Hoewel het niet zo algemeen wordt gerapporteerd als andere vormen van acne, kan het een aanzienlijke impact hebben op de huid en de levenskwaliteit van de betrokkenen. Het komt vooral voor bij mensen die langdurig bepaalde geneesmiddelen gebruiken, zoals corticosteroïden.

Pathofysiologie van acne medicamentosa: Hoe medicijnen huidreacties uitlokken

Het mechanisme achter acne medicamentosa verschilt van dat van echte acne. Dit heeft te maken met hoe het immuunsysteem reageert op medicijnstoffen en hoe de talgklieren worden beïnvloed. De fysiologie van deze aandoening wordt verder onderzocht om betere behandelingen te ontwikkelen.

Invloed van hormonen en talgklieren op acne medicamentosa

Geneesmiddelen kunnen de hormoonhuishouding verstoren of de talgproductie verhogen, wat leidt tot verstopte poriën en ontstekingen. Dit proces verschilt van de hormonale veranderingen die typisch zijn voor echte acne, maar het uiteindelijke resultaat is vergelijkbaar: een verhoogde productie van talg en verstopte follikels.

Immuunreacties en acne medicamentosa

Sommige medicijnen kunnen de immuunrespons in het lichaam beïnvloeden, wat kan leiden tot een ontstekingsreactie in de huid. Deze reactie kan acneachtige letsels veroorzaken, die er qua uiterlijk hetzelfde uitzien als die van echte acne, maar die andere oorzaken en behandelingen vereisen.

Farmacologische mechanismen achter acne medicamentosa

Het begrijpen van de farmacologische mechanismen die acne medicamentosa veroorzaken, is cruciaal voor het ontwikkelen van gerichte behandelingen en preventieve maatregelen. De interactie van geneesmiddelen met het lichaam kan leiden tot veranderingen in de huid die acneachtige letsels veroorzaken.

Verhoging van talgproductie door medicatie

Veel medicijnen, zoals corticosteroïden en anabole steroïden, kunnen de talgproductie verhogen. Talg is een olieachtige substantie die de huid beschermt, maar een overproductie kan leiden tot verstopte poriën, wat een belangrijke oorzaak is van acne medicamentosa.

Ontsteking door immuunsysteemactiviteit

Sommige medicijnen kunnen het immuunsysteem activeren op een manier die ontstekingsreacties in de huid veroorzaakt. Deze ontstekingen kunnen zich manifesteren als acne-achtige uitbarstingen, vooral bij geneesmiddelen die immuunmodulerend werken, zoals sommige biologische geneesmiddelen.

Oorzaken acne

Artsen kennen anno oktober 2020 de precieze oorzaak van acne niet, maar de huidaandoening waarbij de talgklieren ontstoken zijn, is wellicht gekoppeld aan een toename van mannelijke geslachtshormonen (androgenen). Zowel mannen als vrouwen hebben deze hormonen.

Medicijnen die acne medicamentosa veroorzaken: Veelvoorkomende en zeldzame medicijnen

Verschillende soorten medicijnen kunnen acne medicamentosa veroorzaken, variërend van veelgebruikte geneesmiddelen tot meer zeldzame. Het is van belang om te weten welke medicijnen het risico op acneachtige huiduitslag verhogen, zodat patiënten goed geïnformeerd kunnen worden over mogelijke bijwerkingen en alternatieve behandelopties.

Veelvoorkomende geneesmiddelen die acne medicamentosa veroorzaken

Bepaalde medicijnen worden vaak geassocieerd met acne medicamentosa, waaronder orale corticosteroïden, lithium en sommige anticonvulsiva. Deze medicijnen kunnen de productie van talg stimuleren of de huidreactie verstoren, wat kan leiden tot acneachtige huidletsels.

Zeldzame geneesmiddelen die acne medicamentosa kunnen veroorzaken

Naast de meer bekende medicijnen kunnen ook sommige antibiotica, antischimmelmiddelen of hormoonbehandelingen acneachtige uitbarstingen veroorzaken. Het herkennen van de zeldzamere oorzaken is cruciaal voor een juiste diagnose en behandelplan.

Hormonale invloeden en acne medicamentosa

Hormonale veranderingen kunnen een grote rol spelen bij de ontwikkeling van acne medicamentosa, vooral wanneer medicijnen de hormoonhuishouding verstoren. Dit kan zowel acuut als langdurig invloed hebben op de huid van patiënten die geneesmiddelen gebruiken die de hormonale balans beïnvloeden.

Medicijnen die de androgenen verhogen

Geneesmiddelen die de niveaus van androgenen verhogen, zoals sommige anticonceptiva of hormoontherapieën, kunnen de talgklieren activeren, wat resulteert in acneachtige huiduitslag. Dit mechanisme is vergelijkbaar met de hormonale veranderingen die optreden tijdens de puberteit, maar wordt nu veroorzaakt door externe medicatie.

Invloed van progestageen in anticonceptie

Bepaalde vormen van anticonceptie, vooral die met progestageen, kunnen een verhoogd risico op acne medicamentosa met zich meebrengen. Dit is te wijten aan de hormonale effecten die deze medicijnen hebben, die de talgproductie kunnen stimuleren en bijdragen aan het verstoppen van de poriën.

Risicofactoren van acneletsels door medicijnen

Een aantal geneesmiddelen veroorzaken bij sommige patiënten echte acne of acneachtige uitbarstingen zoals:

• anabole steroïden
• anticonvulsiva
• antidepressiva: medicijnen voor de behandeling van een depressie
• anti-epileptica: medicijnen voor de behandeling epilepsie
• barbituraten: onderdrukken het zenuwstelsel
• bromiden of jodiden: Deze stoffen bevinden zich in sedativa of hoestmiddelen.
• DHEA: sommige patiënten nemen DHEA-supplementen als een antiverouderingshormoon.
• immunosuppressiva: immuunonderdrukkende medicijnen zoals ciclosporine
• isoniazide
• lithium: Lithium schrijft de arts voor voor de behandeling van een bipolaire stoornis.
• medicatie voor de behandeling van tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• medicijnen die halogenen, biologische agentia, enzovoort bevatten
• medicijnen die orale (via de mond ingenomen) corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) en androgenen bevatten
• medicijnen voor de behandeling van kankers zoals EGFR-remmers
• orale anticonceptiva (zoals de anticonceptiepil), injecties en progesteronimplantaten
• testosteron hormoon
• vitaminen waaronder B6 en B12

Symptomen

Geen echte acne

Een acneachtige uitbarsting als gevolg van medicatie ziet er anders uit dan gewone acne. De meeste patiënten met echte acne hebben kleine en grote en mee-eters en witkopjes. Hierbij ervaart de patiënt een combinatie van alle verschillende soorten letsels die acne kan veroorzaken. Als acne medicamentosa echter aanwezig is, lijken de huidletsels allemaal hetzelfde te zijn. Het zijn allemaal kleine, rode papels of allemaal kleine puistjes, en ze hebben allemaal dezelfde vorm en maat. Dat is van een typerend kenmerk van de medicatiereactie die de huid treft. De symptomen ontstaan tevens vaker op de borst en rug dan op het gezicht, al is het gezicht soms ook wel getroffen. Uitbarstingen van acneïforme (acneachtige) geneesmiddelenreacties verschijnen soms ook bij patiënten zonder voorgeschiedenis van echte acne.

Wel echte acne

Vrouwen
Niet alle medicatiegerelateerde puistjes zijn acneachtig van aard. Sommige geneesmiddelen die inwerken op de hormoonspiegels, veroorzaken mogelijk echte acne. Vrouwen die hormoonvervangende therapie nemen voor het bestrijden van symptomen van de menopauze, ervaren mogelijk echte acne als het medicijn testosteron bevat. Dit is dan geen bijwerking van een medicijn, maar wel echte acne. Vaak hebben deze vrouwen in het verleden acne gehad.

Mannen
Mannen die androgene steroïden gebruiken om hun spiermassa op te bouwen (zoals bodybuilders), kampen soms ook met echte acne krijgen door het gebruik van bepaalde medicatie. Androgene steroïden leiden mogelijk tot ernstige cystische acne (huidziekte met pijnlijke, rode knobbeltjes).

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij acne medicamentosa omvatten de plotselinge ontwikkeling van acne op ongebruikelijke plaatsen zoals de rug, schouders of armen, vooral na het starten van een nieuw medicijn. Ernstige gevallen kunnen leiden tot pijnlijke cysten of knobbels. Bij dergelijke symptomen is het belangrijk om medisch advies in te winnen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van acne medicamentosa stelt de arts aan de hand van een gedetailleerde medische geschiedenis met een overzicht van het begin van het geneesmiddel, het doseringsschema en de therapieduur, de afwezigheid van aanvullende activerende factoren en de klinische relatie tussen de introductie van het medicijn en het begin van een acneachtige uitbarsting. In alle gevallen moet het stoppen van het medicijn gevolgd worden door een vermindering van de acneletsels.

Diagnose van acne medicamentosa: Differentiaaldiagnose en tests

Het stellen van de juiste diagnose bij acne medicamentosa kan lastig zijn, aangezien de huiduitslag sterk lijkt op die van echte acne. Het is essentieel dat artsen een grondige anamnese afnemen en mogelijk aanvullende tests uitvoeren om de oorzaak van de huiduitslag vast te stellen.

Differentiëren van echte acne en acne medicamentosa

Het onderscheid tussen echte acne en acne medicamentosa is van cruciaal belang voor de behandeling. Artsen moeten letten op de patiëntgeschiedenis en medicatiegebruik, en kijken naar de specifieke kenmerken van de huiduitslag om de juiste diagnose te stellen.

Gebruik van bloedonderzoek en andere tests

Bloedonderzoek kan nuttig zijn om onderliggende oorzaken van acne medicamentosa te identificeren, zoals hormonale verstoringen of ontstekingsmarkers. Daarnaast kunnen huidbiopten in zeldzame gevallen helpen om de aandoening nauwkeurig te diagnosticeren.

Zorg voor de huid bij acne medicamentosa: Adviezen en zelfzorg

Naast medische behandelingen kunnen patiënten baat hebben bij zelfzorg en huidverzorging om de symptomen van acne medicamentosa te verlichten. Deze adviezen kunnen helpen bij het verminderen van huidirritatie en het bevorderen van de genezing.

Huidreiniging en het gebruik van milde producten

Het gebruik van milde, niet-comedogene reinigingsproducten is essentieel bij de verzorging van de huid van patiënten met acne medicamentosa. Het vermijden van agressieve scrub- of reinigingsproducten kan de huid helpen kalmeren en de ontstekingen verminderen.

Hydratatie en het voorkomen van uitdroging van de huid

Medicijnen die acne medicamentosa veroorzaken, kunnen de huid uitdrogen, wat de symptomen kan verergeren. Het is belangrijk voor patiënten om een goede hydraterende crème te gebruiken die speciaal is ontworpen voor de gevoelige huid die door acne is aangetast.

Huisremedies voor acne medicamentosa: Wat helpt en wat niet

Veel patiënten zoeken naar alternatieve behandelingen of huismiddeltjes om de symptomen van acne medicamentosa te verminderen. Hoewel sommige remedies verlichting kunnen bieden, is het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over welke methoden effectief en veilig zijn.

Natuurlijke middelen voor het kalmeren van acne medicamentosa

Er zijn verschillende natuurlijke middelen, zoals aloë vera of tea tree olie, die kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingen en roodheid veroorzaakt door acne medicamentosa. Hoewel deze remedies vaak minder agressief zijn dan farmaceutische behandelingen, moeten patiënten altijd eerst hun arts raadplegen voordat ze alternatieve middelen gebruiken.

Huismiddeltjes die vermeden moeten worden

Sommige huismiddeltjes, zoals het aanbrengen van citrus of kruiden op de huid, kunnen de symptomen van acne medicamentosa verergeren. Het is belangrijk voor patiënten om te begrijpen welke middelen onveilig kunnen zijn, omdat ze de huid verder kunnen irriteren of ontstekingen kunnen bevorderen.

Behandeling van huidletsels door medicatie

Indien mogelijk stopt de patiënt op advies van de arts met het medicijn dat de acneletsels veroorzaakt. Patiënten mogen zeker niet zelf stoppen met medicijnen of experimenteren met andere dosissen. Patiënten die bijvoorbeeld een lagere dosis medicijnen voor de behandeling van epilepsie nemen voor het behandelen van acne, ervaren mogelijk rampzalige gevolgen. Bovendien is het niet altijd mogelijk om medicatie stop te zetten, bijvoorbeeld wanneer een patiënt geneesmiddelen gebruikt die ernstige aandoeningen behandelen, zoals toevallen of een bipolaire stoornis. Het gebeurt wel zeer zelden dat deze patiënten acne of een acneïforme huiduitslag krijgt. De overgrote meerderheid van de patiënten heeft namelijk deze huidaandoening niet. Maar wanneer toch dergelijke huidproblemen opduiken en patiënten hun medicijnen moeten blijven gebruiken, behandelt de arts de resulterende acne, al is dat wel veel moeilijker.

De arts zet dan mogelijk andere (combinaties van) behandelingen in en/of geeft volgende adviezen aan de patiënt:

• antibiotica (matige acneletsels)
• antiseptische, antibiotische topische (op de huid toegepaste) toepassingen, ontstekingsremmende gels, lotions en crèmes gebruiken (milde huidletsels)
• cosmetische procedures, zoals chemische peeling, kleine huidoperaties) en microdermabrasie (dode huidcellen van gezicht verwijderen)
• dermabrasie (afslijpen van donkere huidplekken)
• fototherapie (gecontroleerde blootstelling aan licht gedurende een bepaalde tijdsduur) (helpt niet bij langdurige acne)
• goede zelfzorg hanteren: zorgen voor een goede hygiëne, niet krabben aan letsels, de blaren niet aanraken, vette make-ups en crèmes vermijden, veel water drinken, …
• isotretinoïne (ernstige acne) (een nauwgezette opvolging is nodig omdat dit medicijn mogelijk ernstige bijwerkingen veroorzaakt)
• lasertherapie (ook om puistjes te voorkomen)
• voeding: zuivelproducten, suikerrijk voedsel, chips vermijden (deze zaken verergeren de huidproblemen)

Prognose van huidproblemen door gebruik van geneesmiddelen

De prognose van acne medicamentosa hangt af van verschillende factoren, waaronder de ernst van de huiduitslag, de snelheid van het stoppen van de medicatie en de gekozen behandeling. De meeste patiënten herstellen volledig, maar de aandoening kan in sommige gevallen langdurige gevolgen hebben.

Herstel van de huid na stoppen van medicatie

Wanneer het veroorzakende medicijn wordt gestopt, kan de huid vaak binnen enkele weken verbeteren. In sommige gevallen kunnen littekens of verkleuringen blijven, vooral als de acne medicamentosa ernstig was of te lang onbehandeld bleef.

Langdurige effecten van acne medicamentosa op de huidgezondheid

Hoewel de meeste patiënten herstellen van acne medicamentosa, kunnen er op lange termijn littekens of verkleuringen optreden. Het is belangrijk om patiënten te informeren over mogelijke blijvende veranderingen in de huid en hen te helpen bij het beheer van deze effecten.

Acne medicamentosa en psychologische impact: Emotioneel welzijn van patiënten

De ontwikkeling van acneachtige huiduitslag door medicatie kan een aanzienlijke invloed hebben op het zelfbeeld en de mentale gezondheid van patiënten. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de emotionele gevolgen van acne medicamentosa, naast de fysieke behandeling van de huid.

Stigma en zelfbeeld bij acne medicamentosa

Mensen die last hebben van acne medicamentosa kunnen zich schamen voor hun huidaandoening, vooral als het ernstige huidletsels betreft. Dit kan leiden tot verminderd zelfvertrouwen en sociale isolatie, wat de psychologische belasting van de aandoening vergroot.

Angst en depressie door acne medicamentosa

De impact van acne medicamentosa kan verder gaan dan alleen uiterlijke veranderingen. Veel patiënten ervaren verhoogde angst of zelfs depressie als gevolg van de zichtbaarheid van de huiduitslag en de lange termijn behandeling ervan. Het is belangrijk om ook psychologische ondersteuning aan te bieden bij de behandeling van acne medicamentosa.

Complicaties van acne medicamentosa

Acne medicamentosa leidt mogelijk tot meer psychologische problemen, permanente putjes en littekens op de huid (soms is hiervoor een cosmetische ingreep nodig) en een herhaling van de aandoening met ernstiger tekenen. Ook treden soms complicaties op van de onderliggende aandoening.

Preventie

Preventie van acne medicamentosa draait voornamelijk om het vermijden van medicijnen die de aandoening kunnen veroorzaken. Artsen kunnen alternatieve geneesmiddelen voorschrijven of patiënten voorlichten over risicofactoren om de kans op het ontwikkelen van acne medicamentosa te verkleinen.

Identificatie van risicogroepen voor acne medicamentosa

Patiënten die geneesmiddelen gebruiken die de talgproductie beïnvloeden, zoals corticosteroïden of hormoontherapie, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van acne medicamentosa. Het identificeren van deze risicogroepen kan artsen helpen om preventieve maatregelen te nemen of alternatieve behandelingen voor te stellen.

Aanpassingen in medicijngebruik om acne medicamentosa te voorkomen

Wanneer mogelijk, kunnen artsen proberen de medicatie van patiënten aan te passen om het risico op acne medicamentosa te minimaliseren. Dit kan inhouden dat er wordt overgestapt op een ander medicijn met minder invloed op de huid of het gebruik van lagere doses om de kans op huidreacties te verkleinen.

Lees verder

• Medicatie: Bijwerkingen aan huid (huidreacties)
• Acne (puistjes) op borsten: Oorzaken & behandeling borstacne
• Acne agminata: Huidziekte met bultjes rond oogleden
• Acne: Huidaandoening met ontsteking van talgklieren
• Steroïde acne: Puistjes door gebruik van corticosteroïden