Vitamine C-deficiëntie: Tekort aan vitamine C

Vitamine C is ook gekend als ascorbinezuur. Het is een wateroplosbare vitamine. De vitamine is belangrijk voor de normale groei en ontwikkeling. Ook voor een goede werking van het kraakbeen, de botten, de tanden en de huid is voldoende vitamine C nodig. Het lichaam verwijdert overgebleven hoeveelheden vitamine via de urine. Daarom moeten mensen steeds dergelijke vitaminen innemen via de voeding. Vooral in citrusvruchten en verse groenten en fruit is vitamine C aanwezig. Een tekort aan vitamine C veroorzaakt een scheurbuik, wat gepaard gaat met tal van mogelijke niet-specifieke en milde tot erg duidelijke en ernstige klachten zoals spontane bloedingen en kneuzingen, zwakte en droge haren. De behandeling verloopt door het nemen van voldoende vitamine C in de voeding, en indien nodig zet de arts supplementen in. Een chronisch tekort aan vitamine C leidt tot slot tot tal van complicaties.

Functie van vitamine C in het lichaam

Vitamine C is belangrijk voor vele functies in het lichaam:

• Antioxidant: Antioxidanten zijn voedingsstoffen die schade door vrije radicalen (schadelijke stoffen) blokkeren. Vrije radicalen zorgen voor het verouderingsproces. Vitamine C heeft als antioxidant een beschermende werking op vitaminen van het B-complex en de vitaminen A en E. Hierdoor is het opnemen van vitamine C belangrijk voor een goed gezichtsvermogen ooggezonde voeding.
• Eiwitproductie: Vitamine C is nodig voor het vormen van een belangrijk eiwit om de huid, de pezen, de ligamenten en de bloedvaten aan te maken.
• Huid: Dankzij vitamine C genezen wonden sneller en wordt littekenweefsel gevormd.
• IJzer: Vitamine C is verder nodig voor de opname van ijzer in het lichaam.
• Kraakbeen, botten en tanden: Dit is nodig voor de aanmaak van collageen in het lichaam. Collageen is een eiwitbestanddeel uit bindweefselvezels en (kraak)been. Het herstel en onderhoud van kraakbeen, botten en tanden is met andere woorden vooral mogelijk dankzij een voldoende inname van vitamine C.
• Ziekten voorkomen: Hoge doseringen (1-2 g per dag) verminderen tevens de kans op het ontwikkelen van een verkoudheid. Krijgt de patiënt wel een verkoudheid, dan is deze vaak milder of herstelt de patiënt sneller. Tevens heeft de vitamine een beschermend effect tegen atherosclerose. Het risico op artritis (gewrichtsontsteking) vermindert eveneens door voldoende vitamine C in te nemen.

Voeding

Het lichaam is niet in staat om vitamine C alleen aan te maken en daarom moet dit uit de voeding komen. Het lichaam slaat evenmin vitamine C op. Het is daarom belangrijk om veel voedingsmiddelen met vitamine C in de dagelijkse voeding op te nemen. Vitamine C is aanwezig in volgende voedingsproducten:

• bessen zoals zwarte bessen, aardbeien, frambozen, bosbessen en veenbessen.
• cantaloupmeloen en watermeloen
• citrusvruchten zoals sinaasappels, ananas, limoenen en citroenen
• groenten zoals spinazie, groene en rode paprika, tomaten, bloemkool, kool, broccoli, spruitjes en aardappelen
• kiwifruit

Helaas verdwijnt ascorbinezuur gemakkelijk uit groenten en fruit wanneer ze worden gekookt.

Aanbevolen dagelijkse inname

De aanbevolen dagelijkse inname van vitamine C in de voeding hangt af van de leeftijd en het geslacht. Zwangere vrouwen die borstvoeding geven, hebben meer vitamine C nodig.

• Kinderen van 1-10 jaar hebben 30 mg vitamine C nodig per dag.
• Kinderen van 11-14 jaar hebben 35 mg vitamine C nodig per dag.
• Kinderen boven de 15 jaar en volwassenen hebben 40 mg per dag nodig.

Risicogroepen met tekort aan vitamine C

Bepaalde groepen van mensen lopen meer risico op vitamine C-deficiëntie:

• Aziaten die alleen rijst en chapati eten
• mensen die afhankelijk zijn van drugs en / of alcohol die wellicht geen gezonde, evenwichtige voeding hebben
• mensen die geen groenten eten
• mensen die op een crashdieet gaan
• mensen met een laag inkomen, die geen voedsel hebben met een hoge vitamine C-inhoud
• mensen met een medische aandoening waarbij het lichaam niet (goed) in staat is om voedsel te verteren en op te nemen, zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) en colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• ouderen die een minder gezonde en gevarieerde voeding eten
• rokers: Roken vermindert de absorptie (opname) van vitamine C uit voedsel en daarnaast is verbruikt het lichaam meer vitamine C bij rokers dan bij niet-rokers
• zuigelingen die enkel gekookte melk krijgen
• zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven (zij hebben meer vitamine C nodig)

Symptomen: Scheurbuik

Een tekort aan vitamine C veroorzaakt een scheurbuik (scorbuut) door een gebrekkige collageensynthese. Bij volwassenen zijn de vroege symptomen van een vitamine C-tekort mogelijk niet specifiek zoals vermoeidheid, zwakte, gewrichtspijn en spierpijn. Bij kinderen zijn de meest bekende symptomen prikkelbaarheid, pijnlijke benen, bloedarmoede en kenmerkende bloedingen rond het scheenbeenvlies, vooral in de uiteinden van lange botten. Daarnaast komen spontane kneuzingen en bloedingen voor. De patiënt kampt tevens met slecht genezende wonden. Ook komen tandvleesafwijkingen voor: gezwollen tandvlees, tandvleesbloedingen, een tandvleesinfectie en loskomende tanden. De haarfollikels zijn bovendien verhoornd, waarbij droge haren en gesplitste haren tot stand komen. Diepliggende ogen komen ook voor.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De arts bevraagt de patiënt over de voedingsgewoonten en de aanwezige klachten, en vermoedt dan reeds dat een onvoldoende inname van vitamine C aan de basis ligt van de symptomen.

Bloedonderzoek
Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig om de diagnose van het vitaminetekort te diagnosticeren. Dit onderzoek onthult een vorm van anemie (bloedarmoede), zoals ferriprieve anemie (onvoldoende opname van ijzer of ijzertekort door een bloeding) of foliumzuurdeficiëntie (onvoldoende opname van groene groenten). Een vitamine C-gehalte van minder dan 11 μmol / L (0,2 mg per 100 ml) duidt op vitamine C-deficiëntie.

Röntgenfoto

Soms maakt de arts een röntgenfoto om de gezondheid van de botten te bestuderen. Hij bemerkt hierbij specifieke veranderingen in de botten, inclusief een 'verdunning' van de botten.

Behandeling van vitamine C-deficiëntie

De patiënt krijgt ascorbinezuur (vitamine C-supplementen) toegediend, en verder moedigen artsen de patiënt aan om vers fruit en groenten te eten. Meestal mag de patiënt na een tijdje stoppen met de vitamine C-supplementen, maar dan is het belangrijk dat hij wel voldoende vitamine C opneemt via de voeding.

Prognose

Patiënten met vitamine C-deficiëntie herstellen meestal volledig. Zodra het tekort aan vitamine C is vervangen is, verbeteren de symptomen meestal binnen enkele dagen tot weken.

Preventie van gebrek aan vitamine C

Zuigelingen krijgen best sinaasappelsap bij de flesvoeding. De inname van vitamine C bij kinderen die borstvoeding krijgen, hangt af van de voedingsgewoonten van de moeder. Bij ouderen is het eten van voldoende groenten en fruit de beste manier om een scheurbuik te vermijden. Eén grote sinaasappel per dag eten houdt het vitamine C-gehalte in het lichaam op peil. Een zorgvuldig toezicht op ouderen, met name bij alleenwonende ouderen, is noodzakelijk. Ascorbinezuursupplementen bestaan maar zouden slechts af en toe nodig moeten zijn.

Complicaties van vitaminegebrek

Complicaties door een tekort aan vitamine C zijn onder andere:

• atherosclerose (slagaderverkalking)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de herenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• een galblaasziekte
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een hoger risico op bepaalde vormen van kanker

Lees verder

• Scheurbuik: Vitamine C-tekort met bloedingen en zwakte
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname