Vitamine C-deficiëntie: Tekort aan vitamine C

Vitamine C, ook bekend als ascorbinezuur, is een essentiële wateroplosbare vitamine die cruciaal is voor de normale groei en ontwikkeling van het lichaam. Het speelt een belangrijke rol bij het functioneren van kraakbeen, botten, tanden en huid. Omdat vitamine C via de urine wordt uitgescheiden, is het noodzakelijk om deze vitamine regelmatig via de voeding binnen te krijgen. Vitamine C komt in hoge concentraties voor in citrusvruchten en verse groenten en fruit. Een tekort aan vitamine C kan leiden tot scheurbuik, wat gepaard gaat met uiteenlopende symptomen, van milde tot ernstige aard, zoals spontane bloedingen, zwakte en droge haren. De behandeling bestaat uit het verhogen van de vitamine C-inname via voeding of supplementen. Chronische tekorten kunnen leiden tot ernstige complicaties.

• Functie van vitamine C in het lichaam
• Voeding
• Aanbevolen dagelijkse inname
• Epidemiologie
• Prevalentie van vitamine C-deficiëntie
• Daling van prevalentie door preventieprogramma’s
• Mechanisme
• Rol van vitamine C in het lichaam
• Verlies van fysiologische functies door deficiëntie
• Oorzaken
• Onvoldoende inname van vitamine C
• Verhoogde behoefte door ziekte of stress
• Verminderde opname of verhoogd verlies
• Leefstijlkeuzes: Roken en alcoholgebruik
• Ouderen en verminderde eetgewoonten
• Risicofactoren
• Onvoldoende inname van vitamine C
• Bepaalde medische aandoeningen en behandelingen
• Risicogroepen met tekort aan vitamine C
• Symptomen: Scheurbuik
• Vroege symptomen bij volwassenen
• Symptomen bij kinderen
• Alarmsymptomen
• Bleken van het tandvlees en vermoeidheid
• Bloedingen en zwakte van de huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vitamine C-deficiëntie
• Prognose
• Genezing bij tijdige behandeling
• Langdurige gevolgen bij onbehandelde deficiëntie
• Complicaties van vitaminegebrek
• Preventie van tekort aan vitamine C
• Praktische tips voor het omgaan met vitamine C-deficiëntie
• Verhoog je vitamine C-inname door voeding
• Gebruik vitamine C-supplementen indien nodig
• Eet een gevarieerd voedingspatroon
• Zorg voor een goede opname van vitamine C
• Beheer stress en slaap
• Let op symptomen van een tekort
• Ondersteuning bij het aanpassen van je voedingspatroon

Functie van vitamine C in het lichaam

Vitamine C speelt een veelzijdige rol in het lichaam:

• Antioxidant: Als antioxidant beschermt vitamine C cellen tegen schade door vrije radicalen, die bijdragen aan veroudering en ziekten. Het helpt ook andere antioxidanten zoals de vitaminen A en E te beschermen, wat belangrijk is voor een goed gezichtsvermogen en algemene ooggezondheid ooggezonde voeding.
• Eiwitproductie: Vitamine C is noodzakelijk voor de productie van collageen, een eiwit dat essentieel is voor de structuur van huid, pezen, ligamenten en bloedvaten.
• Huid: Vitamine C bevordert de wondgenezing en helpt bij de vorming van littekenweefsel.
• IJzer: Het bevordert de opname van ijzer uit voedsel, wat belangrijk is voor de preventie van ijzertekort en bloedarmoede.
• Kraakbeen, botten en tanden: Vitamine C is cruciaal voor de aanmaak van collageen in bindweefsel, wat essentieel is voor het herstel en onderhoud van kraakbeen, botten en tanden.
• Ziekten voorkomen: Hoge doseringen van vitamine C (1-2 g per dag) kunnen de kans op verkoudheid verminderen en, indien iemand toch verkouden wordt, de symptomen verlichten en het herstel versnellen. Vitamine C heeft ook een beschermend effect tegen atherosclerose en kan het risico op artritis (gewrichtsontsteking) verminderen.

Voeding

Aangezien het lichaam vitamine C niet zelf aanmaakt of opslaat, is het belangrijk om het regelmatig via de voeding binnen te krijgen. Vitamine C komt voor in:

• bessen zoals zwarte bessen, aardbeien, frambozen, bosbessen en veenbessen cantaloupmeloen en watermeloen citrusvruchten zoals sinaasappels, ananas, limoenen en citroenen groenten zoals spinazie, groene en rode paprika, tomaten, bloemkool, kool, broccoli, spruitjes en aardappelen kiwifruit

Het koken van groenten en fruit kan leiden tot verlies van vitamine C, aangezien ascorbinezuur gevoelig is voor warmte en zuurstof.

Aanbevolen dagelijkse inname

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine C varieert afhankelijk van leeftijd en geslacht. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven hebben een hogere behoefte aan vitamine C.

• Kinderen van 1-10 jaar hebben 30 mg vitamine C per dag nodig. Kinderen van 11-14 jaar hebben 35 mg vitamine C per dag nodig. Tieners vanaf 15 jaar en volwassenen hebben 40 mg vitamine C per dag nodig. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven hebben 85 mg per dag nodig.

Epidemiologie

Prevalentie van vitamine C-deficiëntie

Vitamine C-deficiëntie, hoewel zeldzaam in ontwikkelde landen waar gevarieerde en evenwichtige voedingspatronen gangbaar zijn, blijft een significant probleem in sommige delen van de wereld. De prevalentie is hoger in ontwikkelingslanden, waar beperkte toegang tot verse groenten en fruit de voedingsinname beïnvloedt. In deze gebieden kunnen ondervoeding en gebrek aan vitamine C leiden tot scheurbuik, een aandoening die direct verband houdt met een ernstig tekort aan vitamine C. In westerse landen komt vitamine C-deficiëntie vaak voor bij specifieke risicogroepen, zoals ouderen, rokers en mensen met bepaalde medische aandoeningen.

Daling van prevalentie door preventieprogramma’s

Preventieve maatregelen, zoals de bevordering van gezonde voedingspatronen en het gebruik van voedingssupplementen, hebben de prevalentie van vitamine C-deficiëntie in veel landen doen afnemen. Het is aangetoond dat bevolkingsgerichte preventieprogramma's en de beschikbaarheid van vitamine C-rijke producten in supermarkten helpen de niveaus van vitamine C in de algemene bevolking te verhogen, met name bij kwetsbare groepen.

Mechanisme

Rol van vitamine C in het lichaam

Vitamine C speelt een cruciale rol in verschillende biologische processen, waaronder de biosynthese van collageen, het functioneren van het immuunsysteem en de opname van ijzer uit plantaardige bronnen. Het is een krachtige antioxidant die cellen beschermt tegen oxidatieve schade. Bij een tekort aan vitamine C kunnen de processen die afhankelijk zijn van collageen, zoals de genezing van wonden en het behoud van gezonde bloedvaten, worden verstoord.

Verlies van fysiologische functies door deficiëntie

Wanneer het lichaam niet genoeg vitamine C ontvangt, kunnen de normale fysiologische functies die door vitamine C worden ondersteund, beginnen te falen. Dit kan leiden tot symptomen van scheurbuik, waaronder vermoeidheid, bloeding van tandvlees, en zwakte van de huid. Een langdurig tekort kan de aanmaak van collageen ernstig beïnvloeden, wat het herstel van weefsels vertraagt en de bloedvaten kwetsbaar maakt.

Oorzaken

Onvoldoende inname van vitamine C

De belangrijkste oorzaak van vitamine C-deficiëntie is een onvoldoende inname van vitamine C via de voeding. Dit komt vaak voor bij mensen die een eenzijdig of gebrekkig voedingspatroon volgen, waarin weinig fruit en groenten worden geconsumeerd. Vitamine C wordt vooral aangetroffen in citrusvruchten, bessen, tomaten, paprika’s en groene bladgroenten. Een dieet zonder voldoende van deze voedingsmiddelen verhoogt het risico op een tekort aan vitamine C.

Verhoogde behoefte door ziekte of stress

Bepaalde aandoeningen of situaties kunnen de behoefte aan vitamine C verhogen, wat het risico op deficiëntie vergroot. Dit geldt bijvoorbeeld voor infecties, chirurgische ingrepen, chronische ziekten zoals nierziekten, en extreme fysieke stress, zoals intensieve training of verwondingen. In deze gevallen wordt vitamine C sneller verbruikt, wat de kans vergroot op een tekort als de inname niet wordt aangepast.

Verminderde opname of verhoogd verlies

Sommige medische aandoeningen kunnen de opname van vitamine C in het lichaam verstoren. Aandoeningen zoals de ziekte van Crohn, coeliakie of andere spijsverteringsstoornissen kunnen de efficiëntie van de opname in de darmen verminderen. Daarnaast kunnen medicijnen zoals diuretica of chemotherapie de uitscheiding van vitamine C in de urine verhogen, wat leidt tot een verhoogd risico op deficiëntie.

Leefstijlkeuzes: Roken en alcoholgebruik

Rokers en mensen die overmatig alcohol consumeren, lopen een hoger risico op vitamine C-deficiëntie. Roken veroorzaakt een verhoogde afbraak van vitamine C door de schade die het aan de cellen veroorzaakt, terwijl alcoholgebruik de opname van vitamine C uit de voeding kan belemmeren. Deze risicofactoren vereisen vaak extra vitamine C om de schade van oxidatieve stress te compenseren, waardoor het tekort kan toenemen bij onvoldoende aanvulling.

Ouderen en verminderde eetgewoonten

Ouderen hebben vaak een verhoogd risico op vitamine C-deficiëntie door een verminderde eetlust, beperkingen in het kauwen of verteren van voedsel, en de mogelijkheid van verminderde absorptie van voedingsstoffen. Sociale factoren zoals eenzaamheid of financiële problemen kunnen ook bijdragen aan een minder gevarieerd dieet, wat leidt tot een te lage inname van vitamine C.

Risicofactoren

Onvoldoende inname van vitamine C

De belangrijkste risicofactor voor vitamine C-deficiëntie is een onvoldoende inname van voedselbronnen die rijk zijn aan vitamine C, zoals citrusvruchten, bessen, paprika's en groene bladgroenten. Een dieet met weinig variëteit of een gebrek aan vers fruit en groenten kan leiden tot een tekort aan deze essentiële voedingsstof. Dit komt vaker voor bij mensen die een eenzijdig dieet volgen of die moeite hebben om toegang te krijgen tot verse producten.

Bepaalde medische aandoeningen en behandelingen

Patiënten met bepaalde medische aandoeningen, zoals kanker, nierziekten, of ontstekingsziekten, lopen een hoger risico op vitamine C-deficiëntie. Daarnaast kunnen medische behandelingen zoals chemotherapie, dialyse of het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals diuretica, de vitamine C-niveaus in het lichaam verlagen. Deze behandelingen kunnen de opname van vitamine C belemmeren of het verbruik ervan verhogen, wat leidt tot een verhoogd risico op deficiëntie.

Risicogroepen met tekort aan vitamine C

Bepaalde groepen lopen een verhoogd risico op vitamine C-tekort:

• Personen die een dieet volgen dat voornamelijk uit rijst en chapati bestaat
• Mensen die afhankelijk zijn van drugs en/of alcohol en daardoor mogelijk geen evenwichtige voeding krijgen
• Mensen die weinig of geen groenten en fruit eten
• Mensen die een crashdieet volgen
• Mensen met een laag inkomen die geen toegang hebben tot voedingsmiddelen met hoge vitamine C-inhoud
• Mensen met aandoeningen zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, waarbij de opname van voedingsstoffen verstoord kan zijn
• Ouderen die een minder gevarieerde voeding hebben
• Rokers: roken vermindert de absorptie van vitamine C en verhoogt de behoefte aan deze vitamine
• Zuigelingen die alleen gekookte melk krijgen
• Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven (zij hebben extra vitamine C nodig)

Symptomen: Scheurbuik

Een vitamine C-tekort leidt tot scheurbuik (scorbuut), een aandoening die het gevolg is van een verminderde collageenproductie. De symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig:

Vroege symptomen bij volwassenen

• Vermoeidheid
• Zwakte
• Gewrichtspijn
• Spierpijn

Symptomen bij kinderen

• Prikkelbaarheid
• Pijnlijke benen
• Bloedarmoede
• Bloedingen rond het scheenbeen en in de uiteinden van lange botten
• Spontane kneuzingen en bloedingen
• Slecht genezende wonden
• Tandvleesproblemen zoals gezwollen tandvlees, tandvleesbloedingen, tandvleesinfecties en loskomende tanden
• Verhoornde haarfollikels met droge haren en gesplitste haarpunten
• Diepliggende ogen

Alarmsymptomen

Bleken van het tandvlees en vermoeidheid

Een van de vroege symptomen van vitamine C-deficiëntie is bleek en bloederig tandvlees, wat kan leiden tot losse tanden of tandvleesontsteking. Andere alarmtekens zijn chronische vermoeidheid, spierzwakte en gewrichtspijn. Bij vergevorderde deficiëntie kunnen er blauwe plekken op de huid ontstaan, en kunnen wonden moeilijker genezen, wat kan wijzen op een tekort aan collageen.

Bloedingen en zwakte van de huid

Bij ernstige vitamine C-deficiëntie, zoals bij scheurbuik, kunnen patiënten spontane bloedingen ervaren, zoals bloed in de urine of bloedingen onder de huid. De huid wordt kwetsbaarder, en bloedingen of zwellingen kunnen zich gemakkelijker ontwikkelen. De zwakte van de bloedvaten maakt ook dat zelfs kleine verwondingen kunnen leiden tot aanzienlijke bloedingen.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts stelt vragen over de voedingsgewoonten en symptomen om een tekort aan vitamine C te vermoeden.

Bloedonderzoek
Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig om vitamine C-deficiëntie te bevestigen. Het onderzoek kan ook aanwijzingen geven voor anemie (bloedarmoede), zoals ferriprieve anemie of foliumzuurdeficiëntie. Een vitamine C-gehalte onder 11 μmol/L (0,2 mg per 100 ml) wijst op een tekort.

Röntgenfoto
Soms wordt een röntgenfoto gemaakt om veranderingen in de botten te onderzoeken die kunnen duiden op scheurbuik, zoals een verdunning van de botten.

Behandeling van vitamine C-deficiëntie

De behandeling van vitamine C-tekort omvat:

• Inname van ascorbinezuur (vitamine C-supplementen) om de tekorten aan te vullen Aanmoedigen van een dieet rijk aan vers fruit en groenten Bij herstel kan het supplement vaak worden gestopt, maar het is belangrijk om voldoende vitamine C via de voeding te blijven binnenkrijgen

Prognose

Genezing bij tijdige behandeling

De prognose voor vitamine C-deficiëntie is over het algemeen goed wanneer het tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. Het herstel begint vaak binnen enkele dagen tot weken na de start van de vitamine C-suppletie. De symptomen van vermoeidheid, bloeding en zwakte nemen snel af, en de genezing van wonden wordt bevorderd. Patiënten kunnen volledig herstellen als het tekort op tijd wordt aangepakt.

Langdurige gevolgen bij onbehandelde deficiëntie

Als vitamine C-deficiëntie onbehandeld blijft, kunnen er ernstige complicaties optreden, zoals het ontwikkelen van scheurbuik, een aandoening die het gevolg is van langdurige onvoldoende vitamine C-inname. Scheurbuik kan leiden tot ernstige bloedingen, verlies van tanden, gewrichtsschade en zelfs de dood, als het niet adequaat wordt behandeld. Het is daarom van cruciaal belang om het tekort tijdig aan te pakken.

Complicaties van vitaminegebrek

Een tekort aan vitamine C kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Atherosclerose (slagaderverkalking) Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen) Galblaasziekte Hoge bloeddruk (hypertensie) Een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker

Preventie van tekort aan vitamine C

Preventie van vitamine C-tekort omvat:

• Het geven van sinaasappelsap aan zuigelingen die flesvoeding krijgen Zorg dragen voor een gevarieerde voeding bij kinderen die borstvoeding krijgen, afhankelijk van de voedingsinname van de moeder Ouderen dienen voldoende groenten en fruit te eten om scheurbuik te voorkomen Het eten van één grote sinaasappel per dag kan helpen het vitamine C-gehalte in het lichaam op peil te houden Regelmatige controle van ouderen, vooral van alleenwonende ouderen, is aanbevolen. Ascorbinezuursupplementen mogen worden gebruikt indien nodig, maar alleen op advies van een arts

Praktische tips voor het omgaan met vitamine C-deficiëntie

Vitamine C, ook wel bekend als ascorbinezuur, speelt een cruciale rol in het behoud van een gezond immuunsysteem, de wondgenezing, de opname van ijzer uit plantaardige bronnen en de bescherming van cellen tegen oxidatieve schade. Een tekort aan vitamine C kan leiden tot symptomen zoals vermoeidheid, zwakke immuunrespons, blauwe plekken, en een slechte wondgenezing. Het is belangrijk om vitamine C in je voedingspatroon op te nemen om de gezondheid te ondersteunen. Hieronder volgen praktische tips voor het omgaan met vitamine C-deficiëntie en het herstellen van je niveaus.

Verhoog je vitamine C-inname door voeding

De eerste stap in het aanpakken van vitamine C-deficiëntie is het verhogen van je inname van vitamine C-rijke voedingsmiddelen. Vers fruit en groenten zijn de beste bronnen van vitamine C. Citrusvruchten zoals sinaasappels, grapefruits, citroenen en limoenen bevatten veel vitamine C, evenals bessen zoals aardbeien, frambozen en bramen. Groenten zoals paprika's (vooral de rode), broccoli, boerenkool, en spruitjes zijn ook uitstekende bronnen.

Probeer dagelijks een verscheidenheid aan fruit en groenten op te nemen in je maaltijden. Een smoothie met citrusvruchten, bessen, en bladgroenten kan een gemakkelijke manier zijn om een flinke dosis vitamine C binnen te krijgen. Het is ook belangrijk om te weten dat vitamine C gevoelig is voor warmte en licht, dus probeer groenten en fruit rauw of kort gekookt te eten om zoveel mogelijk vitamine C te behouden.

Gebruik vitamine C-supplementen indien nodig

In sommige gevallen, zoals bij mensen met een beperkte eetlust, een slechte voedingstoestand, of een verhoogde behoefte aan vitamine C (bijvoorbeeld tijdens ziekte of herstel van een operatie), kan het nodig zijn om vitamine C-supplementen te nemen. Deze zijn beschikbaar in verschillende vormen, zoals tabletten, poeders of vloeistoffen.

Overleg altijd met je arts of apotheker voordat je vitamine C-supplementen gaat gebruiken, vooral als je andere medicijnen gebruikt of gezondheidsproblemen hebt. Te veel vitamine C kan leiden tot bijwerkingen zoals diarree, maagklachten of nierstenen, dus het is belangrijk om de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid niet te overschrijden.

Eet een gevarieerd voedingspatroon

Naast vitamine C zijn er andere voedingsstoffen die belangrijk zijn voor de algehele gezondheid en het herstel van vitamine C-deficiëntie. Zorg ervoor dat je een evenwichtig voedingspatroon volgt met voldoende eiwitten, gezonde vetten, vezels, en andere vitamines en mineralen. Dit ondersteunt de opname en het gebruik van vitamine C in het lichaam.

Eet bijvoorbeeld volkoren granen, peulvruchten, mager vlees, en gezonde vetten zoals avocado's, noten, en olijfolie. Dit draagt bij aan een goede spijsvertering en een efficiënte opname van voedingsstoffen.

Zorg voor een goede opname van vitamine C

Om ervoor te zorgen dat je lichaam vitamine C effectief opneemt, is het belangrijk om je darmgezondheid te ondersteunen. Zorg voor een evenwichtig microbiome door vezelrijke voedingsmiddelen en gefermenteerde producten zoals yoghurt, kefir, of zuurkool te consumeren. Een gezonde darmflora bevordert de opname van voedingsstoffen, inclusief vitamine C.

Daarnaast is het belangrijk om je maagzuurproductie in balans te houden. Vermijd langdurig gebruik van maagzuurremmers zonder medisch advies, aangezien deze de opname van vitamine C kunnen verminderen.

Beheer stress en slaap

Chronische stress kan het vitamine C-gehalte in het lichaam verlagen, omdat het lichaam meer vitamine C verbruikt onder stressvolle omstandigheden. Probeer stress te verminderen door ontspanningsoefeningen zoals ademhalingsoefeningen, meditatie, of yoga.

Daarnaast is voldoende slaap essentieel voor de algehele gezondheid en het herstel van vitamine C-deficiëntie. Een goede nachtrust ondersteunt je immuunsysteem en de regeneratie van cellen, waardoor je lichaam beter in staat is om de vitamine C te gebruiken die het krijgt.

Let op symptomen van een tekort

Symptomen van vitamine C-deficiëntie kunnen variëren, maar kunnen onder andere vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn, bleke huid, blauwe plekken, langzame wondgenezing, bloedend tandvlees, en een verzwakt immuunsysteem omvatten. Als je een of meer van deze symptomen ervaart, is het belangrijk om je inname van vitamine C te verhogen en een arts te raadplegen voor verdere begeleiding.

Als de symptomen van vitamine C-deficiëntie aanhouden of verergeren, kan het nodig zijn om je arts te raadplegen voor aanvullende tests en behandelingen. Het is mogelijk dat er andere onderliggende gezondheidsproblemen zijn die het tekort veroorzaken of verergeren.

Ondersteuning bij het aanpassen van je voedingspatroon

Als je moeite hebt om voldoende vitamine C binnen te krijgen via voeding, kan het nuttig zijn om met een diëtist te overleggen. Een diëtist kan je helpen bij het plannen van een dieet dat rijk is aan vitamine C en andere voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft. Ze kunnen ook advies geven over hoe je je voedingspatroon kunt aanpassen als je moeite hebt met het eten van bepaalde voedingsmiddelen vanwege smaak, allergieën, of andere redenen.

Een diëtist kan je ook helpen met praktische tips voor het bereiden van maaltijden die rijk zijn aan vitamine C en het integreren van deze voedingsmiddelen in je dagelijks leven, zodat je op een gemakkelijke manier een gezond voedingspatroon kunt aanhouden.

Lees verder

• Scheurbuik: Vitamine C-tekort met bloedingen en zwakte
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname