Scheurbuik: Vitamine C-tekort met bloedingen en zwakte
Een scheurbuik is een aandoening die ontstaat door een tekort aan vitamine C. Kenmerkende symptomen van deze zeldzame ziekte zijn zwakte, bloedarmoede, gezwollen tandvlees en een verhoogde neiging tot bloedingen. Scheurbuik kan het gevolg zijn van een verminderde inname van vitamine C door diverse aandoeningen, medische behandelingen of omgevingsfactoren. De behandeling bestaat doorgaans uit vitamine C-supplementen, waardoor de symptomen meestal snel verbeteren. Onbehandeld kan de aandoening echter ernstige complicaties met zich meebrengen.
Synoniemen voor scorbutus
Scheurbuik is ook bekend onder andere termen:
- blauwschuit
- purpura scorbutica
- scorbuut
Epidemiologie van scheurbuik
Scheurbuik is een aandoening die het gevolg is van een langdurige vitamine C-tekort. Het komt tegenwoordig minder vaak voor in ontwikkelde landen, maar het blijft een belangrijke gezondheidskwestie in gebieden waar de toegang tot voedingsmiddelen met vitamine C beperkt is. In de westerse wereld zijn gevallen van scheurbuik voornamelijk te wijten aan slechte voeding of aandoeningen die de opname van vitamine C belemmeren.
Incidentie in ontwikkelde landen
In geïndustrialiseerde landen is scheurbuik zeldzaam, aangezien vitamine C-rijke voedingsmiddelen zoals citrusvruchten, groenten en verrijkte producten veelal goed beschikbaar zijn. Echter, bij bepaalde risicogroepen, zoals mensen met eetstoornissen of een eenzijdig voedingspatroon, kunnen gevallen van scheurbuik zich nog steeds voordoen.
Scheurbuik in ontwikkelingslanden
In ontwikkelingslanden is de prevalentie van scheurbuik hoger, vooral in gebieden met beperkte toegang tot verse groenten en fruit. De ziekte komt vaker voor in gebieden waar de voedselzekerheid instabiel is, wat kan leiden tot een tekort aan vitamine C in het voedingspatroon van de bevolking.
Historische prevalentie en uitbraken
Historisch gezien was scheurbuik een veelvoorkomende ziekte bij zeelieden, die vaak maandenlang op zee waren zonder toegang tot verse voeding. In de 18e en 19e eeuw was het een belangrijke oorzaak van ziekte en overlijden op lange zeereizen. Dankzij de ontdekking van vitamine C in de 20e eeuw is het wereldwijd zeldzaam geworden, behalve in specifieke risicogroepen.
Mechanisme
Scheurbuik ontstaat door een langdurig tekort aan vitamine C (ascorbinezuur), wat essentieel is voor de productie van collageen. Collageen is een belangrijk eiwit in het bindweefsel, dat betrokken is bij de structuur en de integriteit van huid, bloedvaten, botten en andere weefsels.
Rol van vitamine C in collageensynthese
Vitamine C is een cofactor voor enzymen die betrokken zijn bij de synthese van collageen. Zonder voldoende vitamine C kunnen deze enzymen niet goed functioneren, wat leidt tot de afbraak van collageen. Dit veroorzaakt zwakte in bindweefsel, bloedvaten, huid en botten, en leidt tot de karakteristieke symptomen van scheurbuik.
Verstoorde ijzerabsorptie
Vitamine C bevordert ook de opname van ijzer uit plantaardige bronnen. Een vitamine C-tekort kan daarom leiden tot ijzergebreksanemie, wat een complicatie is van scheurbuik. Het kan de efficiëntie van het immuunsysteem verminderen, waardoor patiënten vatbaarder worden voor infecties.
Effecten op het immuunsysteem
Een tekort aan vitamine C heeft ook nadelige effecten op het immuunsysteem, waardoor het lichaam minder goed in staat is om infecties te bestrijden. Dit kan leiden tot terugkerende infecties en vertraagde wondgenezing.
Oorzaken van vitamine C-deficiëntie
Vitamine C, ook bekend als ascorbinezuur, is een essentiële voedingsstof die het lichaam helpt bij het absorberen van
ijzer en het produceren van collageen. Collageen is cruciaal voor de gezondheid van huid, bloedvaten en weefsels. Vitamine C is ook nodig voor de productie van neurotransmitters zoals dopamine, norepinefrine en epinefrine, die belangrijk zijn voor de energieproductie. Een tekort aan vitamine C ontstaat door onvoldoende inname of problemen met de opname ervan.
Aandoeningen
Verschillende aandoeningen en medische behandelingen kunnen de consumptie van vitamine C belemmeren:

Overmatig alcoholgebruik kan bijdragen aan een tekort aan vitamine C /
Bron: Jarmoluk, Pixabay Omgevingsfactoren
Vitamine C-deficiëntie kan ook worden veroorzaakt door bepaalde omgevingsfactoren:
- Een laag inkomen
- Ouderdom
- Het gebruik van illegale drugs
- Onvoldoende flesvoeding of borstvoeding bij baby’s of het te laat starten met vaste voeding
- Gebrek aan kennis over voeding (bijvoorbeeld door verlies van een partner) of andere omstandigheden
- Overmatig alcoholgebruik
- Moeilijkheden bij orale inname (via de mond)
- Roken
Risicofactoren
Scheurbuik kan optreden wanneer er een ernstig en langdurig tekort is aan vitamine C in het voedingspatroon. Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van scheurbuik vergroten.
Onvoldoende inname van vitamine C
De meest voorkomende risicofactor voor scheurbuik is een voedingspatroon dat arm is aan vitamine C. Dit komt vaak voor bij mensen die weinig verse groenten en fruit consumeren, zoals in gevallen van armoede of beperkte voedselkeuze.
Eetstoornissen en onevenwichtig voedingspatroon
Mensen met eetstoornissen, zoals anorexia nervosa of bulimia nervosa, lopen een verhoogd risico op scheurbuik. Dit komt doordat zij vaak ernstige beperkingen opleggen aan hun voeding, waardoor ze essentiële voedingsstoffen zoals vitamine C niet in voldoende hoeveelheden binnenkrijgen.
Medische aandoeningen die de opname beïnvloeden
Sommige medische aandoeningen kunnen de opname van vitamine C belemmeren, zoals de ziekte van Crohn, coeliakie, of andere aandoeningen van het maagdarmkanaal. Ook het gebruik van bepaalde medicijnen die de opname van vitamine C verstoren, kan het risico verhogen.
Roken en alcoholgebruik
Roken en overmatig alcoholgebruik zijn ook risicofactoren voor scheurbuik. Roken verhoogt de behoefte aan vitamine C, terwijl alcohol de opname en het metabolisme van vitamine C kan verstoren, wat bijdraagt aan een verhoogd risico op tekort.
Risicogroepen
Er zijn specifieke groepen mensen die een verhoogd risico lopen om scheurbuik te ontwikkelen door verschillende factoren zoals voedingspatroon, medische aandoeningen of levensstijl.
Ouderen
Ouderen kunnen een verhoogd risico op scheurbuik hebben, vooral als ze een eenzijdig voedingspatroon volgen, moeite hebben met het consumeren van verse voedingsmiddelen, of chronische ziekten hebben die de opname van vitamine C belemmeren.
Mensen met een beperkt voedingspatroon
Patiënten die langdurig weinig variatie in hun voeding hebben, zoals bij extreme diëten of eetstoornissen, kunnen het risico lopen op een vitamine C-tekort. Dit geldt ook voor mensen met bepaalde chronische ziekten die de opname van voedingsstoffen kunnen belemmeren.
Zwanger of borstvoeding gevende vrouwen
Vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven, kunnen een verhoogde behoefte aan vitamine C hebben. Indien deze behoefte niet wordt vervuld door het voedingspatroon, kan dit leiden tot scheurbuik.
Mensen met alcohol- of drugsproblemen
Mensen met een geschiedenis van overmatig alcoholgebruik of drugsverslaving lopen een verhoogd risico op scheurbuik, omdat alcohol het vermogen van het lichaam om vitamine C te absorberen en te gebruiken verstoort.
Symptomen: Bloedingen, zwakte en bloedarmoede
De symptomen van scheurbuik ontstaan doorgaans pas na acht tot twaalf weken van vitamine C-tekort. De klachten beginnen vaak geleidelijk.
Beginstadium
In het vroege stadium zijn de symptomen vaak niet specifiek en kunnen omvatten:
verlies van eetlust,
diarree, koorts,
gewichtsverlies, lusteloosheid,
vermoeidheid,
prikkelbaarheid en slaperigheid.

Pijn op de borst kan optreden in een later stadium van scheurbuik /
Bron: Pexels, Pixabay Later stadium
Na één tot drie maanden kunnen de volgende symptomen optreden:
- Abnormale verhoorning van haarfollikels (hyperkeratose) met kurkentrekkervormige haren
- Anemie (tekort aan rode bloedcellen)
- Huiduitslag (rode en blauwe plekjes) rond haarfollikels, vooral onder de scheenbenen
- Langzame wondgenezing
- Zwelling (oedeem) in sommige lichaamsdelen
- Gewrichtspijn (artralgie)
- Hart- en longproblemen zoals kortademigheid, een lage bloeddruk (hypotensie) en pijn op de borst
- Oogproblemen: droge ogen, geïrriteerde ogen, fotofobie (overgevoeligheid voor licht), wazig gezichtsvermogen, subconjunctivale bloeding (bloeding onder het oogbindvlies), uitpuilende ogen (exoftalmie)
- [P]Pijn in de ledematen, vooral in de benen
- Spierpijn (myalgie)
- Spontane bloedingen
- Spontane kneuzingen
- Stemmingswisselingen en depressie
- Tanden: gezwollen, sponsachtig tandvlees (tandvleeszwelling) met bloedingen (tandvleesbloedingen), gevolgd door tandvleesontsteking (gingivitis) en loskomende tanden
- Uitputting
- Verwardheid
- Zwakte
Ernstig stadium
In een ernstig stadium kunnen symptomen optreden zoals gegeneraliseerd oedeem, ernstige
geelzucht, hemolyse (vernietiging van rode bloedcellen), plotselinge en spontane bloedingen, neuropathie,
koorts,
convulsies (stuipen) en een
shock. Deze ernstige symptomen kunnen mogelijk leiden tot de dood.
Alarmsymptomen
Scheurbuik vertoont een reeks kenmerkende symptomen die vaak het gevolg zijn van verminderde collageenproductie. Deze symptomen kunnen variëren in ernst, maar een vroege herkenning is cruciaal voor een succesvolle behandeling.
Vermoeidheid en zwakte
Een van de eerste symptomen van scheurbuik is algemene vermoeidheid en zwakte. Dit kan leiden tot een afname van de fysieke activiteit, wat de situatie verergert.
Bloedingen en blauwe plekken
Door de afbraak van bloedvaten kunnen patiënten met scheurbuik vaak gemakkelijk blauwe plekken krijgen. In ernstigere gevallen kunnen er ook spontane bloedingen optreden, vooral uit het tandvlees.
Tandvleesproblemen en tandverlies
Scheurbuik veroorzaakt vaak zwelling, ontsteking en bloeding van het tandvlees, wat kan leiden tot tandverlies. Dit is een typisch symptoom van vitamine C-tekort.
Pijn in gewrichten en spieren
Door de verminderde collageensynthese kunnen patiënten last krijgen van pijn in de gewrichten en spieren. Deze pijn kan geleidelijk verergeren en leiden tot mobiliteitsproblemen.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
De arts zal de patiënt vragen naar eetgewoonten en eventuele bestaande aandoeningen.

Een uitgebreid bloedonderzoek is noodzakelijk /
Bron: Frolicsomepl, Pixabay Bloedonderzoek
Een
bloedonderzoek kan anemie (bloedarmoede) aantonen. Deze bloedarmoede is vaak hypochroom (verminderde hoeveelheid
hemoglobine per rode bloedcel), maar kan ook normochromisch (na een acute bloeding waarbij het hemoglobinegehalte normaal is) of megaloblastisch (voldoende hemoglobine in de cellen, maar de cellen kunnen niet goed delen) zijn. Het type anemie hangt af van de oorzaak van het tekort, zoals ijzertekort of
foliumzuurtekort (foliumzuur komt voornamelijk voor in groene groenten). Bij een duidelijk vitamine C-tekort is het plasma-ascorbinezuur aanzienlijk laag, met een vitamine C-gehalte van minder dan 11 μmol/L (0,2 mg per 100 ml). De leukocyt-plaatjeslaag (buffy coat) van gecentrifugeerd bloed komt overeen met vitamine C-concentraties in andere weefsels. Het normale niveau van leukocyt-ascorbaat is 1,1-2,8 pmol per 10^6 cellen.
Beeldvormende onderzoeken
Beeldvormende onderzoeken zoals
röntgenfoto’s,
CT-scans en
MRI-scans kunnen helpen bij het visualiseren van de schade veroorzaakt door scheurbuik.
Differentiële diagnose
De arts zal ook overwegen of andere ziekten met vergelijkbare symptomen aan de orde zijn, zoals:
Behandeling van scheurbuik
Als een patiënt niet in staat is om voldoende vitamine C op te nemen, is medisch ingrijpen noodzakelijk. De behandeling bestaat uit intraveneuze (in een ader) of orale (via de mond) vitamine C-supplementen.
Prognose van de aandoening meestal uitstekend
De prognose van scheurbuik is over het algemeen gunstig als het tijdig wordt behandeld. Bij snelle aanvulling van vitamine C kunnen de meeste symptomen binnen enkele weken beginnen te verbeteren.
Herstel van symptomen
Zodra vitamine C wordt toegevoegd aan het voedingspatroon, beginnen de symptomen van scheurbuik snel te verbeteren. Vermoeidheid en spierpijn verminderen, en het tandvlees herstelt zich vaak snel.
Langdurige gevolgen zonder behandeling
Als scheurbuik niet wordt behandeld, kunnen de symptomen verergeren, wat leidt tot ernstige complicaties, zoals anemie, infecties en de afbraak van bindweefsel. Dit kan uiteindelijk levensbedreigend zijn.
Effectiviteit van vitamine C-suppletie
De meeste patiënten herstellen volledig na behandeling met vitamine C-supplementen of via een voedingspatroon met voldoende vitamine C. De prognose is zeer goed, mits de aandoening op tijd wordt herkend.
Complicaties van scheurbuik
Langdurige complicaties zijn zeldzaam, maar ernstige tand- en tandvleesproblemen kunnen traag herstellen of niet volledig genezen. Onbehandeld kan scheurbuik vaak tot de dood leiden.
Preventie van vitamine C-tekort
Scheurbuik kan gemakkelijk worden voorkomen door een voedingspatroon dat voldoende vitamine C bevat. Het handhaven van een gezond voedingspatroon is de belangrijkste preventieve maatregel.
Gezonde voeding
Een voedingspatroon dat rijk is aan verse groenten, fruit en andere bronnen van vitamine C, zoals citrusvruchten, bessen, paprika's, en broccoli, kan helpen om scheurbuik te voorkomen.
Vitamine C-supplementen
In gevallen waar vitamine C-rijke voeding niet voldoende beschikbaar is, zoals bij bepaalde medische aandoeningen of in risicogroepen, kunnen vitamine C-supplementen worden aanbevolen om een tekort te voorkomen.
Bewustwording en educatie
Het vergroten van de bewustwording over het belang van vitamine C en het stimuleren van gezonde eetgewoonten kan helpen om scheurbuik te voorkomen, vooral in risicogroepen.

Rauwe groenten en fruit zijn rijke bronnen van vitamine C /
Bron: Jill111, PixabayVoedingsmiddelen rijk aan vitamine C
Rauwe groenten en fruit bevatten meer vitamine C dan gekookte groenten of fruit. Stomen is ook een betere optie dan koken, omdat vitamine C oplost in water.
Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C zijn onder andere:
Praktische tips voor het leven met / omgaan met scheurbuik
Scheurbuik is een aandoening die ontstaat door een ernstig tekort aan vitamine C, wat leidt tot problemen met de gezondheid van je huid, bloedvaten, botten en andere weefsels. Het is belangrijk om snel in te grijpen om de symptomen te verlichten en verdere complicaties te voorkomen. Hier volgen praktische tips voor het omgaan met scheurbuik.
Volg een evenwichtig voedingspatroon
De belangrijkste manier om scheurbuik te behandelen en te voorkomen is door je vitamine C-inname drastisch te verhogen. Zorg ervoor dat je een voedingspatroon volgt dat rijk is aan vitamine C. Eet veel citrusvruchten zoals sinaasappels en grapefruits, maar ook andere vitamine C-rijke voedingsmiddelen zoals kiwi's, aardbeien, paprika's, broccoli en boerenkool. Als je moeite hebt met het verkrijgen van voldoende vitamine C via je voedingspatroon, overleg dan met je arts of diëtist of een
vitaminesupplement een optie is om je lichaam te ondersteunen.
Raadpleeg een arts voor behandeling
Als je symptomen van scheurbuik opmerkt, zoals vermoeidheid, gewrichtspijn, tandvleesbloedingen of blauwe plekken, is het belangrijk om snel een arts te raadplegen. De arts kan een bloedonderzoek doen om je vitamine C-niveaus te controleren en je de juiste behandeling voorschrijven. In veel gevallen kan een behandeling met hoge doses vitamine C snel de symptomen verlichten. Dit kan mondeling worden ingenomen of via een injectie, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Bij ernstigere gevallen kan ziekenhuisopname nodig zijn voor
ziekenhuisinfecties of andere complicaties die kunnen optreden.
Zorg voor goede mondgezondheid
Scheurbuik kan leiden tot ernstige tandvleesproblemen, zoals bloeden en zwelling. Het is belangrijk om je mondgezondheid goed in de gaten te houden. Poets je tanden voorzichtig met een zachte borstel en gebruik een milde mondspoeling om je tandvlees te kalmeren. Vermijd agressieve mondhygiënepraktijken, zoals tanden schrobben, die het tandvlees verder kunnen beschadigen. Als je last hebt van tandvleesbloedingen of losse tanden, neem dan contact op met een tandarts voor verder advies. Een
tandarts kan helpen om de symptomen van scheurbuik te behandelen en de gezondheid van je mond te verbeteren.
Zorg voor voldoende rust en herstel
Je lichaam heeft tijd nodig om te herstellen van de gevolgen van scheurbuik. Zorg voor voldoende rust en vermijd zware fysieke inspanning, vooral als je symptomen zoals gewrichtspijn en vermoeidheid ervaart. Probeer je dagelijkse activiteiten langzaam op te bouwen zodra je je beter begint te voelen. Een goede nachtrust is essentieel voor het herstelproces, omdat je lichaam de tijd nodig heeft om de vitamine C-niveaus te herstellen en je immuunsysteem te versterken. Als je merkt dat je ondanks voldoende rust niet herstelt, neem dan contact op met je arts voor verder advies.
Houd je omgeving goed schoon
Scheurbuik kan je vatbaarder maken voor infecties, dus het is belangrijk om je omgeving schoon en hygiënisch te houden. Was regelmatig je handen, vooral na het bereiden van voedsel of na contact met openbare oppervlakken. Zorg ervoor dat je een gezonde leefomgeving hebt, zonder schimmel of andere allergenen die je gezondheid kunnen beïnvloeden. Als je ook andere gezondheidsproblemen hebt, zoals
allergieën, zorg er dan voor dat je omgeving vrij is van stoffen die je zouden kunnen irriteren.
Bewaak je gezondheid met bloedonderzoeken
Het is belangrijk om je gezondheid goed in de gaten te houden, vooral als je een verhoogd risico hebt op scheurbuik of andere tekortkomingen. Je arts kan je adviseren over de frequentie van
bloedonderzoeken om te controleren op eventuele tekorten in je lichaam, zoals vitamine C of andere belangrijke voedingsstoffen. Dit kan helpen om mogelijke gezondheidsproblemen vroegtijdig op te sporen en snel aan te pakken.
Ondersteun jezelf mentaal
Als je langdurige symptomen van scheurbuik ervaart, kan dit niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal zwaar zijn. Zorg voor voldoende sociale steun van vrienden, familie of een therapeut. Dit kan helpen om eventuele gevoelens van eenzaamheid of angst te verminderen. Het kan ook nuttig zijn om ontspanningsoefeningen, zoals meditatie of ademhalingstechnieken, toe te passen om je mentale welzijn te bevorderen.
Let op je vochtinname
Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt, vooral als je last hebt van zwellingen of blauwe plekken. Goede hydratatie is cruciaal voor het herstel en kan ook helpen om de effecten van scheurbuik op je huid en bloedvaten te verminderen. Overleg met je arts over de juiste vochtinname, vooral als je symptomen van uitdroging hebt, zoals een droge mond of verminderde urineproductie.
Misvattingen rond scheurbuik
Scheurbuik is een aandoening die ontstaat door een ernstig tekort aan vitamine C, wat leidt tot zwakte, bloedend tandvlees, en andere gezondheidsproblemen. Er zijn echter veel misvattingen over deze ziekte die de ernst en het verloop ervan verkeerd kunnen begrijpen.
Scheurbuik komt alleen voor bij extreme ondervoeding
Een veelvoorkomende misvatting is dat scheurbuik alleen voorkomt bij mensen die extreem ondervoed zijn. Hoewel een ernstig tekort aan vitamine C vaak voorkomt bij mensen die een onevenwichtig voedingspatroon hebben, kan het ook optreden bij mensen die niet voldoende vitamine C binnenkrijgen, zelfs als ze een schijnbaar normaal dieet volgen.
Ondervoeding kan een risicofactor zijn, maar het is niet de enige oorzaak van deze aandoening.
Scheurbuik is een ziekte van de geschiedenis en komt nu niet meer voor
Scheurbuik wordt vaak gezien als een aandoening die alleen voorkwam bij zeelieden in de 18e eeuw, maar dit is niet waar. In feite komt scheurbuik nog steeds voor, vooral bij mensen die onvoldoende vitamine C binnenkrijgen door een slecht dieet of andere gezondheidsproblemen die de opname van vitamine C belemmeren.
Je kunt scheurbuik alleen krijgen door het niet eten van fruit
Hoewel het waar is dat fruit een belangrijke bron van vitamine C is, is het niet de enige manier om deze vitamine binnen te krijgen. Groenten zoals broccoli, paprika, en spruitjes bevatten ook hoge niveaus van vitamine C, en het vermijden van alleen fruit voorkomt niet noodzakelijk scheurbuik als er andere bronnen van vitamine C in het dieet ontbreken.
Scheurbuik is niet ernstig en kan vanzelf genezen
Sommige mensen denken dat scheurbuik een milde aandoening is die vanzelf overgaat, maar dit is een gevaarlijke misvatting. Het kan leiden tot ernstige complicaties zoals bloedarmoede, gewrichtspijn, en zelfs de dood als het niet behandeld wordt. Tijdige behandeling met vitamine C is essentieel om de symptomen te verlichten en verdere schade te voorkomen.
Scheurbuik kan gemakkelijk worden genezen door het eten van vitamine C-supplementen
Hoewel vitamine C-supplementen effectief kunnen helpen bij het behandelen van scheurbuik, is het belangrijk om te begrijpen dat de dosering en duur van de behandeling essentieel zijn. Te veel vitamine C kan bijwerkingen veroorzaken, zoals
huidinfectie, en te weinig kan niet voldoende zijn om het tekort aan te vullen.
Scheurbuik is de enige aandoening die wordt veroorzaakt door vitamine C-tekort
Hoewel scheurbuik de bekendste ziekte is die wordt veroorzaakt door een vitamine C-tekort, zijn er ook andere aandoeningen die ermee samenhangen. Bijvoorbeeld, een tekort aan vitamine C kan ook leiden tot verminderde wondgenezing, vermoeidheid, en een zwak immuunsysteem. Het is belangrijk om vitamine C in voldoende hoeveelheden binnen te krijgen om deze verschillende problemen te voorkomen.
Scheurbuik is een aandoening die alleen ouderen treft
Er is een misvatting dat scheurbuik alleen ouderen zou treffen, maar dit is niet waar. Iedereen die een tekort aan vitamine C heeft, ongeacht leeftijd, kan scheurbuik ontwikkelen. Dit geldt vooral voor mensen die onvoldoende groenten en fruit consumeren of gezondheidsproblemen hebben die de opname van vitamine C belemmeren.
Lees verder