Hyposmie (verminderde reukzin) & anosmie (geen reukvermogen)
Kunnen ruiken is voor velen vanzelfsprekend, maar in sommige gevallen kan dit niet goed of helemaal niet gebeuren. Hyposmie verwijst naar een gedeeltelijk verlies van het reukvermogen, terwijl anosmie duidt op een volledig verlies van het vermogen om te ruiken. Deze aandoeningen kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen veroorzaakt worden door diverse ziekten of omgevingsfactoren. In veel gevallen kan een arts het (gedeeltelijk) verloren geurvermogen herstellen met behulp van medicijnen, chirurgie of door het vermijden van bepaalde omgevingsfactoren. Helaas kan de schade in sommige gevallen permanent zijn.
Oorzaken van verminderde of afwezige geur
Hersenen
De reukzin wordt primair gereguleerd door craniale zenuw I (
hersenzenuw I). Echter, onaangename neussensaties worden vaak door andere craniale zenuwen, zoals V, IX en X, geleid. Anosmie resulteert in een volledig verlies van het reukvermogen, terwijl hyposmie een verminderde geurperceptie betekent. Als geurstofmoleculen de bovenste reukzinlaag van de slijmvliezen en de neus niet bereiken, kan dit leiden tot een geleidend geurverlies. Wanneer de neurale overdracht van geur is aangetast, ontstaat een sensorineuraal geurverlies. Sommige aandoeningen kunnen leiden tot een gemengd geurverlies, zowel geleidend als sensorineuraal. Vaak ligt een verstopte neus door een luchtweginfectie (zoals een verkoudheid) aan de basis, maar andere risicofactoren zijn ook bekend.
Smaak
De reukzin speelt een cruciale rol in het proeven. Zonder geur kunnen de smaakpapillen slechts een beperkt aantal smaken detecteren. Geuren dragen bij aan de complexiteit van smaak, waardoor een verminderd reukvermogen de smaakbeleving aanzienlijk kan beïnvloeden.
Risicofactoren van hyposmie en anosmie
In ongeveer 20% van de gevallen kan de arts geen specifieke oorzaak voor hyposmie of anosmie vinden. Echter, vaak liggen bepaalde aandoeningen of omgevingsfactoren ten grondslag aan het verminderde of afwezig reukvermogen.
Aandoeningen
Enkele aandoeningen en medische behandelingen kunnen hyposmie versnellen:
Zwaarlijvigheid is gekoppeld aan een gedeeltelijk of geheel verlies van het reukvermogen /
Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0) Omgevingsfactoren
Ook enkele omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan het verlies van het geurvermogen:
- Blootstelling aan bepaalde chemicaliën, zoals pesticiden en oplosmiddelen
- Blootstelling aan rook of tabaksrook
- Gebruik van recreatieve drugs zoals cocaïne
- Leeftijd: Net zoals het gehoorvermogen en het gezichtsvermogen verouderen, veroudert ook het reukvermogen. Tussen de dertig en zestig jaar neemt de reukzin geleidelijk af. Ouderen boven de zestig jaar ervaren vaak een gedeeltelijk of volledig verlies van het geurvermogen.
- Medicatie: Antibiotica (medicijnen voor bacteriële infecties), antidepressiva, antihistaminica (medicijnen tegen allergische reacties), hartmedicatie
- Zwaarlijvigheid
Symptomen gepaard met geen of gedeeltelijk reukvermogen
Anosmie of hyposmie kunnen gepaard gaan met andere symptomen. Bij luchtweginfecties komt een verstopte neus vaak voor, in combinatie met
niezen,
hoesten,
vermoeidheid,
hoofdpijn en
keelpijn. Daarnaast ervaren patiënten vaak een
verlies van smaak, wat bij sommige patiënten kan leiden tot ernstig
gewichtsverlies.
Diagnose en onderzoeken bij niet of slecht kunnen ruiken
Contact opnemen met de arts
Bij plotseling verlies van het reukvermogen of bij ernstige bijkomende symptomen is het raadzaam om een arts te raadplegen.
Lichamelijk onderzoek
Tijdens een eerste consult doorloopt de arts de
medische geschiedenis van de patiënt en is vooral geïnteresseerd in eventuele onderliggende aandoeningen zoals luchtwegproblemen. Het lichamelijk onderzoek omvat het inspecteren van de neusgangen, sinussen en omliggende structuren.
Diagnostisch onderzoek
De arts kan de patiënt doorverwijzen naar een keel-, neus- en oorspecialist (KNO-arts) voor verdere evaluatie. Deze specialist voert mogelijk een
nasale endoscopie uit, waarbij een lange dunne buis met een camera in de neus wordt ingebracht om de neus- en sinusholtes te inspecteren. De KNO-arts zoekt naar tekenen van zwelling, bloedingen, pus en mogelijke tumoren (
kanker). Daarnaast controleert de arts op andere fysieke obstructies zoals poliepen, vergrote neusstructuren of een afwijkend neustussenschot. Indien nodig wordt een
MRI-scan van de
hersenen uitgevoerd om mogelijke neurologische problemen te identificeren die het geurverlies kunnen verklaren.
Acupunctuur kan voor sommige patiënten nuttig zijn /
Bron: Fusiontherapy, PixabayBehandeling van (gedeeltelijk) verlies van geurvermogen
Zelfzorg
De patiënt dient, waar mogelijk, uitlokkende factoren van het geurverlies te vermijden, zoals blootstelling aan chemicaliën, rook en allergenen. Het stoppen met
roken kan het reukvermogen bevorderen. Daarnaast kan acupunctuur en het gebruik van vitamine B12-supplementen nuttig zijn voor sommige patiënten. Het is belangrijk om te voorkomen dat het geurverlies wordt gecompenseerd door veranderingen in eetgewoonten, aangezien geur en smaak nauw met elkaar verbonden zijn. Het gebruik van rook- en gasdetectoren in huis, evenals elektrische apparaten in plaats van gastoestellen, kan helpen om de veiligheid te waarborgen. Ook moet de levensduur van voedingsmiddelen nauwlettend worden gecontroleerd en moeten duidelijke etiketten worden gebruikt. Voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van giftige huishoudchemicaliën.
Professionele medische zorg
Wanneer medicatie het geurverlies veroorzaakt, kan de arts andere geneesmiddelen voorschrijven. De behandeling richt zich ook op de onderliggende oorzaak van het geurverlies. Sommige medicijnen zoals
corticosteroïden (ontstekingsremmers) en antihistaminica kunnen nuttig zijn bij de behandeling van allergieën of luchtweginfecties.
Decongestiva kunnen helpen bij het openen van de neusgangen bij luchtweginfecties. Geurtraining kan in sommige gevallen ook effectief zijn. Indien nodig kan een operatie worden overwogen om de reukzin te herstellen, bijvoorbeeld bij neuspoliepen, een afwijkend neustussenschot of andere neusproblemen die geurverlies veroorzaken.
Prognose van verminderde reukzin
Hyposmie kan vaak verbeteren zonder behandeling, vooral als deze wordt veroorzaakt door seizoensgebonden allergieën of een luchtweginfectie. Patiënten met hyposmie door een
verkoudheid merken vaak dat hun reukvermogen enkele dagen tot weken na herstel van de infectie terugkeert. Wanneer hyposmie het gevolg is van
hoofdletsel of een ontsteking van de geurcellen, is herstel niet altijd mogelijk, zelfs niet met een operatie. Zowel anosmie als hyposmie zijn vaak geassocieerd met een significante vermindering van de kwaliteit van leven.
Complicaties van verminderd of niet meer kunnen ruiken
Een goed reukvermogen speelt een belangrijke rol in de kwaliteit van leven en de fysieke veiligheid. Het niet goed kunnen ruiken kan leiden tot gevaarlijke situaties. Aantrekkelijke geuren stimuleren de eetlust, terwijl onaangename geuren kunnen wijzen op brand, giftige chemicaliën of bedorven voedsel. Bovendien kunnen geuren belangrijke herinneringen oproepen en associaties met plaatsen of gebeurtenissen versterken.
Lees verder