Hyposmie (verminderde reukzin) & anosmie (geen reukvermogen)

Kunnen ruiken is voor velen vanzelfsprekend, maar in sommige gevallen kan dit niet goed of helemaal niet gebeuren. Hyposmie verwijst naar een gedeeltelijk verlies van het reukvermogen, terwijl anosmie duidt op een volledig verlies van het vermogen om te ruiken. Deze aandoeningen kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen veroorzaakt worden door diverse ziekten of omgevingsfactoren. In veel gevallen kan een arts het (gedeeltelijk) verloren geurvermogen herstellen met behulp van medicijnen, chirurgie of door het vermijden van bepaalde omgevingsfactoren. Helaas kan de schade in sommige gevallen permanent zijn.

• Oorzaken van verminderde of afwezige geur
• Risicofactoren van hyposmie en anosmie
• Symptomen gepaard met geen of gedeeltelijk reukvermogen
• Diagnose en onderzoeken bij niet of slecht kunnen ruiken
• Behandeling van (gedeeltelijk) verlies van geurvermogen
• Prognose van verminderde reukzin
• Complicaties van verminderd of niet meer kunnen ruiken

Oorzaken van verminderde of afwezige geur

Hersenen

De reukzin wordt primair gereguleerd door craniale zenuw I (hersenzenuw I). Echter, onaangename neussensaties worden vaak door andere craniale zenuwen, zoals V, IX en X, geleid. Anosmie resulteert in een volledig verlies van het reukvermogen, terwijl hyposmie een verminderde geurperceptie betekent. Als geurstofmoleculen de bovenste reukzinlaag van de slijmvliezen en de neus niet bereiken, kan dit leiden tot een geleidend geurverlies. Wanneer de neurale overdracht van geur is aangetast, ontstaat een sensorineuraal geurverlies. Sommige aandoeningen kunnen leiden tot een gemengd geurverlies, zowel geleidend als sensorineuraal. Vaak ligt een verstopte neus door een luchtweginfectie (zoals een verkoudheid) aan de basis, maar andere risicofactoren zijn ook bekend.

Smaak

De reukzin speelt een cruciale rol in het proeven. Zonder geur kunnen de smaakpapillen slechts een beperkt aantal smaken detecteren. Geuren dragen bij aan de complexiteit van smaak, waardoor een verminderd reukvermogen de smaakbeleving aanzienlijk kan beïnvloeden.

Risicofactoren van hyposmie en anosmie

In ongeveer 20% van de gevallen kan de arts geen specifieke oorzaak voor hyposmie of anosmie vinden. Echter, vaak liggen bepaalde aandoeningen of omgevingsfactoren ten grondslag aan het verminderde of afwezig reukvermogen.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen en medische behandelingen kunnen hyposmie versnellen:

• Allergieën
• Chronische sinusproblemen, zoals chronische sinusitis (chronische ontsteking van de neusbijholtes): langdurige verstopping en zwelling van de sinussen, meestal meer dan twaalf weken, kunnen het risico op verlies van het reukvermogen verhogen.
• De ziekte van Alzheimer (vorm van dementie met geheugenverlies)
• De ziekte van Parkinson (neurologische aandoening gekenmerkt door verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen): bij de meeste patiënten met deze ziekte is het centrale zenuwstelsel aangetast, wat kan leiden tot verlies van het reukvermogen.
• Diabetes mellitus type 1: diabetische neuropathie (zenuwschade door diabetes met pijn in veel lichaamsdelen) kan de geurzin beïnvloeden.
• Een afwijkend neustussenschot
• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Het Kallmann-syndroom (afwezige puberteit en reukzin)
• Het Kartagener-syndroom (ziekte met afwijkingen aan luchtwegen en organen)
• Hoofdletsels zoals een hersenkneuzing, een hersenschudding (mild hersenletsel door stoten tegen de schedel) of een schedelbasisfractuur
• Infecties, zoals de griep of COVID-19 (coronavirusinfectie)
• Multiple sclerose (MS) (chronische auto-immuunaandoening)
• Ondervoeding
• Poliepen in de neus (neuspoliepen) of sinussen (sinuspoliepen, aanwezig in de neusbijholten)
• Radiotherapie aan het hoofd- en halsgebied
• Schade aan de reukzenuwen door een operatie

Omgevingsfactoren
Ook enkele omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan het verlies van het geurvermogen:

• Blootstelling aan bepaalde chemicaliën, zoals pesticiden en oplosmiddelen
• Blootstelling aan rook of tabaksrook
• Gebruik van recreatieve drugs zoals cocaïne
• Leeftijd: Net zoals het gehoorvermogen en het gezichtsvermogen verouderen, veroudert ook het reukvermogen. Tussen de dertig en zestig jaar neemt de reukzin geleidelijk af. Ouderen boven de zestig jaar ervaren vaak een gedeeltelijk of volledig verlies van het geurvermogen.
• Medicatie: Antibiotica (medicijnen voor bacteriële infecties), antidepressiva, antihistaminica (medicijnen tegen allergische reacties), hartmedicatie
• Zwaarlijvigheid

Symptomen gepaard met geen of gedeeltelijk reukvermogen

Anosmie of hyposmie kunnen gepaard gaan met andere symptomen. Bij luchtweginfecties komt een verstopte neus vaak voor, in combinatie met niezen, hoesten, vermoeidheid, hoofdpijn en keelpijn. Daarnaast ervaren patiënten vaak een verlies van smaak, wat bij sommige patiënten kan leiden tot ernstig gewichtsverlies.

Diagnose en onderzoeken bij niet of slecht kunnen ruiken

Contact opnemen met de arts

Bij plotseling verlies van het reukvermogen of bij ernstige bijkomende symptomen is het raadzaam om een arts te raadplegen.

Lichamelijk onderzoek

Tijdens een eerste consult doorloopt de arts de medische geschiedenis van de patiënt en is vooral geïnteresseerd in eventuele onderliggende aandoeningen zoals luchtwegproblemen. Het lichamelijk onderzoek omvat het inspecteren van de neusgangen, sinussen en omliggende structuren.

Diagnostisch onderzoek

De arts kan de patiënt doorverwijzen naar een keel-, neus- en oorspecialist (KNO-arts) voor verdere evaluatie. Deze specialist voert mogelijk een nasale endoscopie uit, waarbij een lange dunne buis met een camera in de neus wordt ingebracht om de neus- en sinusholtes te inspecteren. De KNO-arts zoekt naar tekenen van zwelling, bloedingen, pus en mogelijke tumoren (kanker). Daarnaast controleert de arts op andere fysieke obstructies zoals poliepen, vergrote neusstructuren of een afwijkend neustussenschot. Indien nodig wordt een MRI-scan van de hersenen uitgevoerd om mogelijke neurologische problemen te identificeren die het geurverlies kunnen verklaren.

Behandeling van (gedeeltelijk) verlies van geurvermogen

Zelfzorg

De patiënt dient, waar mogelijk, uitlokkende factoren van het geurverlies te vermijden, zoals blootstelling aan chemicaliën, rook en allergenen. Het stoppen met roken kan het reukvermogen bevorderen. Daarnaast kan acupunctuur en het gebruik van vitamine B12-supplementen nuttig zijn voor sommige patiënten. Het is belangrijk om te voorkomen dat het geurverlies wordt gecompenseerd door veranderingen in eetgewoonten, aangezien geur en smaak nauw met elkaar verbonden zijn. Het gebruik van rook- en gasdetectoren in huis, evenals elektrische apparaten in plaats van gastoestellen, kan helpen om de veiligheid te waarborgen. Ook moet de levensduur van voedingsmiddelen nauwlettend worden gecontroleerd en moeten duidelijke etiketten worden gebruikt. Voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van giftige huishoudchemicaliën.

Professionele medische zorg

Wanneer medicatie het geurverlies veroorzaakt, kan de arts andere geneesmiddelen voorschrijven. De behandeling richt zich ook op de onderliggende oorzaak van het geurverlies. Sommige medicijnen zoals corticosteroïden (ontstekingsremmers) en antihistaminica kunnen nuttig zijn bij de behandeling van allergieën of luchtweginfecties. Decongestiva kunnen helpen bij het openen van de neusgangen bij luchtweginfecties. Geurtraining kan in sommige gevallen ook effectief zijn. Indien nodig kan een operatie worden overwogen om de reukzin te herstellen, bijvoorbeeld bij neuspoliepen, een afwijkend neustussenschot of andere neusproblemen die geurverlies veroorzaken.

Prognose van verminderde reukzin

Hyposmie kan vaak verbeteren zonder behandeling, vooral als deze wordt veroorzaakt door seizoensgebonden allergieën of een luchtweginfectie. Patiënten met hyposmie door een verkoudheid merken vaak dat hun reukvermogen enkele dagen tot weken na herstel van de infectie terugkeert. Wanneer hyposmie het gevolg is van hoofdletsel of een ontsteking van de geurcellen, is herstel niet altijd mogelijk, zelfs niet met een operatie. Zowel anosmie als hyposmie zijn vaak geassocieerd met een significante vermindering van de kwaliteit van leven.

Complicaties van verminderd of niet meer kunnen ruiken

Een goed reukvermogen speelt een belangrijke rol in de kwaliteit van leven en de fysieke veiligheid. Het niet goed kunnen ruiken kan leiden tot gevaarlijke situaties. Aantrekkelijke geuren stimuleren de eetlust, terwijl onaangename geuren kunnen wijzen op brand, giftige chemicaliën of bedorven voedsel. Bovendien kunnen geuren belangrijke herinneringen oproepen en associaties met plaatsen of gebeurtenissen versterken.

Lees verder

• Fantosmie: Reukstoornis - Onechte geuren waarnemen
• Parosmie: Reukstoornis - Geuren onaangenaam waarnemen
• Hyperosmie (verhoogde reukzin): Toegenomen reukvermogen
• Neusendoscopie: Onderzoek van neus- en sinusholtes