De reukzin: werking en stoornissen

Onze reukzin of reukvermogen bevindt zich in het bovenste gedeelte van onze neus en is verbonden met dat deel van de hersenen dat ook een groot deel van onze emoties, creativiteit en geheugen beïnvloedt. Geuren bereiken onze geurreceptoren via de neusgaten of via een kanaal dat de keel verbindt met de neus waarna ze door de hersenen worden geïdentificeerd. Wanneer dit kanaal geblokkeerd wordt, bijvoorbeeld door een verkoudheid, zullen we ook niet in staat zijn om te ruiken. Ons vermogen om te kunnen ruiken gebeurt door vijf tot zes miljoen geelachtige cellen die zich in de neusholte bevinden. Onze neus is dan ook het belangrijkste orgaan dat ons in staat stelt om te kunnen ruiken en proeven.

Hoe ruiken we?

Onze reuk- en smaakzin, ook wel bekend als chemische zintuigen, zijn heel nauw met elkaar verbonden aangezien tachtig procent van wat we proeven wordt beïnvloedt door ons reukvermogen. Wanneer we niet zouden kunnen ruiken waren we enkel in staat om smaken zoals zout, zoet, bitter en zuur te proeven. Dit is de reden waarom mensen die hun reukvermogen verliezen, vaak ook hun eetlust kwijt geraken. Smaakpapillen die zich op de tong bevinden kunnen enkel het verschil bepalen tussen zoet, zuur, bitter en zout terwijl alle andere smaken door de het reukorgaan worden gevormd.

Via ons reukvermogen zijn we in staat om voedsel, gevaar en sensuele deugden te identificeren uit de natuur. Hoe hoger de drang naar voedsel, hoe sterker de reukzin.

Een geur is een chemische stof die gewoonlijk in lage concentratie voorkomt in de lucht en welke we opnemen met onze reukzin. De mens is in staat om meer dan 10.000 verschillende geurmoleculen op te nemen die via de geurreceptoren worden verstuurd naar de olfactorische bulb. Deze bulb bevindt zich in het limbisch systeem van de hersenen welke verbonden is met de hypothalamus en een belangrijke rol speelt in het besturen van het geheugen en emoties. De hypothalamus en de hypofyse scheiden hormonen af die invloed hebben op verscheidene lichaamsfuncties waaronder de eetlust, de lichaamstemperatuur, het zenuwstelsel en het concentratievermogen.

Door ons reukvermogen zijn we in staat om zowel aangename als onaangename geuren waar te nemen. Het gevoel dat we hebben bij bepaalde geuren is echter heel subjectief en wordt sterk bepaald door externe factoren waaronder cultuur, milieu, emotionele toestand en fysieke gezondheid.

Reukzin en geheugen

Zoals reeds vermeld is onze reukzin ook nauw verbonden met ons geheugen. Je hebt ongetwijfeld al eens een geur waargenomen die je je nog herinnert uit je kindertijd. Geur kan bovendien ook invloed hebben op het humeur, het concentratievermogen en de mate waarin we stress ervaren.

Voorbeelden

• Bij aromatherapie worden bepaalde geuren gebruikt ter beïnvloeding van stemmingen en gedragingen.
• Anosmie of verlies van de reukzin kan soms een vroegtijdig signaal zijn voor Alzheimer of de ziekte van Parkinson.
• Na enige tijd zal ons reukvermogen gewend raken aan een bepaalde geur (olfactorische adaptatie) waardoor we immuun worden voor die geur die we eerst roken.
• Onze reuk- en smaakzin wordt bepaald door een duizendtal genen waarvan de helft niet eens actief is. Tijdens een onderzoek werden vijftig van deze genen geïdentificeerd waaruit resulteerde dat niet iedereen dezelfde actieve genen bezit. Dit zou de reden kunnen zijn waarom niet iedereen dezelfde perceptie heeft van een bepaalde geur of smaak.

Verlies van de reukzin

Wetenschappers gaan er meer en meer van uit dat de vijf menselijke zintuigen niet apart functioneren zoals ooit werd verondersteld, maar dat de band tussen de zintuigen groter is dan ooit werd aangenomen. Naast de andere zintuigen zijn er ook bepaalde aandoeningen die de reukzin kunnen beïnvloeden zoals een verkoudheid, hoofdletsels en oorzaken van onbekende oorsprong.

Een verlies van geur kan een zeer negatief effect hebben op de levenskwaliteit van een persoon. Ongeveer één tot twee procent van de bevolking leeft met stoornis aan het reukorgaan. Dergelijke stoornis komt frequenter voor met het ouder worden en wordt ook vaker geconstateerd bij mannen dan bij vrouwen. Wanneer je merkt dat je geurvermogen verandert kan dit een symptoom zijn van een meer ernstige onderliggende aandoening.

Wanneer onze sensorische zenuwen niet goed werken kunnen we moeilijkheden ondervinden bij het onderscheiden van de smaak van bijvoorbeeld een appel en een wortel of tussen chocolade en een sinaasappel. Mensen zullen in eerste instantie denken aan een probleem met hun smaakzin maar in de meeste gevallen gaat het effectief om een stoornis van het reukvermogen.

Oorzaken

• Er zijn verschillende oorzaken die aan de basis kunnen liggen voor problemen aan de reukzin. Zo kan dergelijke stoornis worden veroorzaakt als gevolg van een blessure of ziekte, en kan zowel tijdelijk als permanent zijn.
• Neuspoliepen
• Verkoudheid of een andere infectie aan bovenste luchtwegen
• Tandheelkundige problemen
• Hormonale problemen
• Blootstelling aan chemicaliën waaronder insecticiden, oplosmiddelen en anderen
• Medicijnen zoals antihistaminica en antibiotica
• Straling door röntgenstralen
• Ouderdom
• Ziekte van Parkinson/Ziekte van Alzheimer/Multiple Sclerose
• Roken

Mensen die lijden aan schizofrenie, depressie, migraine en anorexia hebben ook vaak te kampen met geurproblemen. Van zink supplementen is reeds bewezen dat ze heel nuttig kunnen in de behandeling van geur- en smaakstoornissen.

Onze reukzin is een belangrijk aspect van ons dagelijks leven. Het kan invloed hebben op onze eetgewoonten en ons plezier bij alles wat we doen. In ernstige gevallen kan een verminderd of onvermogen om te ruiken leiden tot depressie en andere gezondheidsproblemen.

Soorten reukstoornissen

• Hyposmie: een tijdelijk of blijvend verlies van een gedeelte van de reukzin
• Anosmie: Het niet kunnen detecteren van geuren of een volledig verlies van de reukzin.
• Dysosmie. Een vervorming van het reukvermogen. Een aangename geur ken door een iemand ervaren worden als onervaren, of deze persoon is helemaal niet in staat om deze geur waar te nemen. Het is een defect of vermindering van het reukvermogen. Deze term wordt soms ook omschreven als troposmie of parosmie welke kenmerkend zijn voor mensen die bepaalde geuren fout waarnemen.
• Phantosmie is vergelijkbaar met parosmie, het is de beleving van een bepaalde geur zonder dat deze eigenlijk wordt gestimuleerd. Het lijkt alsof die persoon geuren hallucineert.

Lees verder

• Anosmie: Oorzaken en behandeling
• De ideale partner kan je ruiken!
• Onze reukzin is belangrijker dan we denken