Hyperosmie (verhoogde reukzin): Toegenomen reukvermogen

Hyperosmie is een zeldzame aandoening waarbij een patiënt een verhoogde reukzin heeft. Dit toegenomen vermogen om geuren waar te nemen treedt meestal op als gevolg van een andere aandoening of een zwangerschap, maar soms verschijnt de aandoening ook zonder onderliggend probleem. Naast het toegenomen reukvermogen ervaart de patiënt mogelijk nog andere symptomen, zoals hoofdpijn en ongemak. Het is voor de arts niet altijd eenvoudig om de onderliggende oorzaak van het beter ruiken te identificeren; daarom zijn vaak meerdere onderzoeken nodig. De behandeling bestaat uit het vermijden van de geur die problemen veroorzaakt, en is verder gebaseerd op de oorzaak van de verhoogde reukzin. Meestal verdwijnt hyperosmie als de arts in staat is om het onderliggend probleem succesvol te behandelen. Complicaties komen soms wel voor door deze verandering in de reukzin.

• Oorzaken en toegenomen vermogen om geuren waar te nemen
• Auto-immuunziekten
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Neurologische aandoeningen
• Neusproblemen
• Voedingstekorten
• Voorgeschreven medicijnen
• Ziekte van Lyme
• Zwangerschap
• Symptomen bij een beter reukvermogen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hyperosmie
• Prognose van beter kunnen ruiken
• Complicaties van verhoogde reukzin

Oorzaken en toegenomen vermogen om geuren waar te nemen

Genetische factoren spelen een rol bij de totstandkoming van hyperosmie. Sommige patiënten zijn namelijk genetisch meer vatbaar voor het ontwikkelen van deze aandoening. De exacte genetische link is niet bekend (oktober 2020). Meestal ligt een andere aandoening wel aan de basis van hyperosmie. Deze aandoeningen veroorzaken dan een verandering in de reukzin.

Auto-immuunziekten

Hyperosmie is komt vaak voor bij een aantal auto-immuunaandoeningen. Bij systemische lupus erythematosus ontstaat schade aan het zenuwstelsel, met een gewijzigde reukzin als gevolg. Bij de ziekte van Addison, een bijnieraandoening, werken de nieren mogelijk niet correct. Dit leidt bij een aantal patiënten eveneens tot hyperosmie.

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Af en toe veroorzaakt diabetes mellitus type 1 een toegenomen reukzin. Dit gebeurt vooral wanneer diabetes mellitus type 1 nog niet is behandeld of wanneer de behandeling niet effectief is.

Neurologische aandoeningen

Volgende neurologische aandoeningen veroorzaken mogelijk hyperosmie:

• de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie)
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• epilepsie
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• schedeltumoren / hersentumoren

Neusproblemen

Neuspoliepen of neustumoren leiden soms tot hyperosmie

Voedingstekorten

Sommige voedingstekorten en vitaminetekorten, zoals een vitamine B12-tekort, tasten de reukzin aan. Een tekort aan B12 leidt onbehandeld tot ernstige schade aan het zenuwstelsel.

Voorgeschreven medicijnen

Veel voorgeschreven medicijnen tasten het reukvermogen aan. De meeste geneesmiddelen hebben resulteren in een verminderd reukvermogen (hyposmie) of een verlies van het reukvermogen (anosmie), maar af en toe worden de geuren sterker door het nemen van een voorgeschreven medicijn. Patiënten die na het starten van een nieuw medicijn een verandering in het reukvermogen ervaren, raadplegen best de arts.

Ziekte van Lyme

Ongeveer de helft van de patiënten met de ziekte van Lyme – een bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet – ontwikkelt hyperosmie. De ziekte van Lyme tast het zenuwstelsel aan, wat bijdraagt aan de toegenomen reukzin.

Zwangerschap

Hormonale veranderingen in de zwangerschap leiden tot veranderingen in de reukzin. De meeste zwangere vrouwen ervaren in het eerste zwangerschapstrimester een verhoogd reukvermogen. Vrouwen die tijdens de zwangerschap hyperosmie ervaren, hebben mogelijk ook last van misselijkheid en braken. Beter ruiken als gevolg van de zwangerschap verdwijnt na afloop van de zwangerschap, wanneer de hormonale spiegels weer normaliseren.

Symptomen bij een beter reukvermogen

Wanneer een patiënt beter kan ruiken, ervaart hij de geuren sterker dan andere personen. Deze sterke reukzin leidt soms tot hoofdpijn, ongemak en een algemeen ziek gevoel door het ruiken van bepaalde geuren. De uitlokkende geuren voor hyperosmie variëren van patiënt tot patiënt. Veel voorkomende geuren die ongemak of een algemeen ziek gevoel veroorzaken bij een patiënt met hyperosmie zijn chemische geuren, geurkaarsen, parfums en schoonmaakproducten. Diverse onderliggende aandoeningen veroorzaken mogelijk een beter reukvermogen en daarom treden mogelijk ook symptomen op van dit onderliggend probleem.

Diagnose en onderzoeken

Een patiënt die een verandering in het reukvermogen opmerkt, geeft dit symptoom door aan de arts evenals andere aanwezige klachten of tekenen. Dit is belangrijk voor de arts om een mogelijke oorzaak te identificeren. De arts voert een lichamelijk onderzoek uit na het vraaggesprek. Indien de arts niet in staat is om de oorzaak van hyperosmie te achterhalen, bestelt hij verdere onderzoeken zoals een bloedonderzoek en beeldvormende testen om de oorzaak te identificeren.

Behandeling van hyperosmie

De behandeling van de toegenomen reukzin hangt af van de oorzaak. Indien mogelijk vermijdt de arts de geuren die hyperosmie veroorzaken. Deze geur is wel afhankelijk van patiënt tot patiënt, maar meestal lokken sterke chemische geuren en bepaalde voedingsmiddelen de aandoening uit. Wanneer het niet mogelijk is om een geur te vermijden, is het verstandig om op pepermuntkauwgom te kauwen of een pepermuntje te zuigen totdat de bron van de geur verwijderd is. Een arts schrijft medicijnen voor voor de behandeling van de onderliggende aandoeningen (zoals migraine of neurologische aandoeningen) die de verhoogde reukzin veroorzaken. Komt hyperosmie tot stand door het nemen van een bepaald medicijn, dan schrijft de arts andere medicatie voor. Soms is een operatie nodig om een tumor uit de schedel of een tumor of poliep uit de neus te verwijderen als deze de oorzaak zijn van het verhoogd reukvermogen.

Prognose van beter kunnen ruiken

Het is voor de arts soms een uitdaging om hyperosmie te behandelen, want het opsporen van de onderliggende oorzaak is niet altijd eenvoudig. Wanneer een arts de onderliggende aandoening gevonden heeft, en hij dit probleem succesvol kan behandelen, verdwijnen de symptomen van de verhoogde reukzin meestal ook.

Complicaties van verhoogde reukzin

Hyperosmie is meestal een complicatie van een andere onderliggende aandoening. Veranderingen in de reukzin leiden soms tot meer hoofdpijn, misselijkheid en braken. Migraine is een vorm van eenzijdige hoofdpijn die terugkerende aanvallen van matige tot ernstige pijn veroorzaakt. Het is niet bekend waarom veel patiënten met een betere reukzin lijden aan migraine (oktober 2020). Voorts bevinden zich in de omgeving soms ook bepaalde geuren waardoor klachten ontstaan. In sommige gevallen leidt hyperosmie tot een depressie of angst.

Lees verder

• Hyposmie (verminderde reukzin) & anosmie (geen reukvermogen)
• Parosmie: Reukstoornis - Geuren onaangenaam waarnemen
• Fantosmie: Reukstoornis - Onechte geuren waarnemen