Syndroom van Gilles de la Tourette: Vocale & motorische tics

Het syndroom van Gilles de la Tourette is een neurolopsychologische aandoening waarbij een patiënt milde tot ernstig oncontroleerbare herhaalde, snelle bewegingen en/of geluiden maakt. Veelal ontstaan de symptomen van deze ziekte op jonge leeftijd en zijn ze in de puberteit het ergste. De klachten verminderen tegen de volwassenheid. Enkele zelfzorgmaatregelen, medicatie en therapieën zijn inzetbaar voor het verminderen van de symptomen van de ticstoornis. De aandoening is vernoemd naar de Franse neuroloog Georges Gilles de la Tourette (1857–1904), die deze aandoening voor het eerst beschreef in de medische literatuur in 1885.

• Synoniemen
• Epidemiologie van neuropsychologische ziekte
• Oorzaken van syndroom van Gilles de la Tourette
• Risicofactoren van ticstoornis
• Symptomen: Herhaalde en ongewilde bewegingen en geluiden
• Motorische tics
• Vocale tics
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Begeleiding en ondersteuning
• Therapie
• Andere behandelingen
• Prognose van aandoening
• Complicaties van vocale en motorische tics

Synoniemen

Synoniemen van het syndroom van Gilles de la Tourette zijn:

• maladie des tics
• syndroom van Meige
• Tourette-syndroom

Epidemiologie van neuropsychologische ziekte

Circa 0,3 tot 0,6% van de bevolking lijdt aan de neuropsychologische ziekte. Het syndroom van Gilles de la Tourette komt drie tot vier keer vaker voor bij jongens dan bij meisjes.

Oorzaken van syndroom van Gilles de la Tourette

Anno oktober 2020 is de exacte oorzaak van het syndroom van Gilles de la Tourette niet bekend. De complexe stoornis is wellicht te wijten aan een combinatie van genetische factoren en omgevingsfactoren. Mogelijk is een probleem aanwezig bij de chemische boodschapperstoffen (neurotransmitters) in de hersenen (dopamine, serotonine en norepinefrine). De tics zijn alleszins niet het gevolg van het gebruik van medicijnen, andere stoffen of een andere medische aandoening

Risicofactoren van ticstoornis

Wanneer een familiegeschiedenis van het syndroom van Gilles de la Tourette of een andere ticstoornis aanwezig is, verhoogt dit de kans op het ontwikkelen van de aandoening. Verder ervaren patiënten met een aantal aandoeningen sneller het syndroom van Gilles de la Tourette:

• ADHD (moeite met aandacht en controleren van energie)
• angststoornissen
• autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag)
• een depressie
• een obsessief-compulsieve stoornis (obsessie en dwanghandelingen) (OCD-
• ontwikkelingsproblemen
• slaapproblemen

Symptomen: Herhaalde en ongewilde bewegingen en geluiden

Bij de erfelijke aandoening komen de milde tot ernstige symptomen tot uiting wanneer de patiënt tussen de twee en vijftien jaar oud is. Veel patiënten met zeer een milde ticstoornis zijn zich er misschien niet van bewust en zoeken nooit medische hulp. Veel minder patiënten hebben ernstigere vormen van het syndroom van Gilles de la Tourette. De patiënt maakt plots en kortstondig onvrijwillige of onbeheersbare herhalende bewegingen of geluiden. Motorische tics (bewegingen maken) en vocale tics (geluiden maken) zijn kenmerkend bij het syndroom. Het klinisch beeld is heel divers in type, frequentie en ernst. Verder treden de klachten meermaals per dag, bijna elke dag of met tussenpozen op. Normaal gesproken starten eerst de motorische tics (bewegingen) alvorens de vocale tics (geluiden) tot stand komen. Ziekte, angst, stress, vermoeidheid of opwinding verergeren de klachten. Daarnaast is het mogelijk dat de symptomen in de loop van de tijd veranderen. Jeuk, tintelingen of spanning zijn enkele symptomen die vooraf gaan aan aanvallen van de ticstoornis. Af en toe is het mogelijk dat patiënten (met veel moeite) een tic doen stoppen of deze tegenhouden.

Motorische tics

Zowel eenvoudige als complexe motorische tics zijn mogelijk

Eenvoudige tics

• mondbewegingen
• neus optrekken
• oogknipperen (om de beurt, met beide ogen of met één oog)
• ogen wegdraaien / weg laten schieten
• schokkerige bewegingen maken met het hoofd
• schouder ophalen
• tong uitsteken
• vingers kraken
• wangen bol maken

Complexe tics

• aanraken of ruiken van objecten
• buigen
• draaien
• herhaalde bewegingen
• hinkelen
• obscene gebaren maken

Vocale tics

De patiënt gaat tevens roepen, zinloze kreten uitroepen en vloeken. De bewegingen zijn eenvoudig (een beperkt aantal spiergroepen) of complex (verschillende spiergroepen). Patiënten herhalen ook geluiden, woorden en zinnen die ze horen van anderen of op de tv of radio (echolalie). Daarnaast hebben ze een onbeheersbare dwang om in schunnige taal (aanstootgevende woorden) te spreken.

Ook vocale tics zijn eenvoudig of complex. Knorren, grommen, knorren, kuchen / hoesten, de keel schrapen en blaffen zijn eenvoudige vocale tics. Het gebruik van de eigen of andermans woorden of zinsdelen herhalen, en vulgaire of obscene taal (coprolalie) behoort tot de complexe vocale tics. Hoewel door veel mensen coprolalie vaak als een typisch symptoom aanzien wordt voor het syndroom van Gilles de la Tourette, lijdt slechts 10 à 15% van de patiënten aan deze vocale tic.

Diagnose en onderzoeken

Een specifieke test is niet voorhanden om het syndroom van Gilles de la Tourette op te sporen. De motorische en verbale tics moeten wel minimaal één jaar aanwezig zijn en mogen niet toe te schrijven zijn aan medicatie of een andere ziekte. Ook moet een patiënt reeds voor achttienjarige leeftijd voor het eerst symptomen gehad hebben van de ticstoornis. De tekens van de neuropsychologische aandoening lijken soms ook op andere aandoeningen, zoals een allergie (door vaak te snuiven) of een oogaandoening (bij het overmatig knipperen van de ogen). De arts moet bijgevolg aandoeningen uitsluiten. Hiervoor voert hij een bloedonderzoek en beeldvormende onderzoeken uit.

Behandeling

Voor de aandoening bestaat geen genezing, maar diverse behandelingen zijn beschikbaar voor het controleren van de tics. Veel patiënten met het syndroom van Gilles de la Tourette hebben geen behandeling nodig als de symptomen niet hinderlijk zijn. Tics verminderen vaak na de tienerjaren.

Medicatie

De medicamenteuze behandeling bestaat uit:

• ADHD-medicijnen
• anti-epileptica
• antidepressiva
• botulinum (botox) injecties in de getroffen spier
• centrale adrenerge remmers (controleren gedragssymptomen)
• medicijnen die dopamine blokkeren of verminderen.

Begeleiding en ondersteuning

Voorts is het van belang dat de omgeving van een patiënt met de neuropsychologische aandoening op de hoogte is van de diverse uitingsvormen van het syndroom van Gilles de la Tourette. Zowel de ouders als de school leren omgaan met de ticstoornis en aanvaarden de soms wispelturige tekenen van de ziekte. Patiënten met de ziekte krijgen het advies om geen zich zo weinig mogelijk op te winden, of angst of stress te ervaren, daar de klachten hierdoor alleen maar toenemen. Sommige patiënten en omgevers (mensen uit de omgeving van de patiënt) zijn geholpen met lotgenotencontact en ondersteuningsgroepen. De patiëntenorganisatie Gilles de la Tourette helpt alle betrokken met de neuropsychologische aandoening.

Therapie

Gedragstherapie, psychotherapie en diepe hersenstimulatie zijn andere behandelingsopties voor patiënten met het syndroom van Gilles de la Tourette.

Andere behandelingen

De patiënt moet voldoende rust nemen en slapen. Ook vermijdt hij (indien mogelijk) angst, stress, vermoeidheid of opwinding. Ontspannende oefeningen en vrijetijdsactiviteiten zorgen er tevens voor dat de ticstoornis minder snel terugkeert.

Prognose van aandoening

Veelal verergeren de symptomen in de vroege puberteit maar verbeteren ze bij de overgang naar volwassenheid. De meeste patiënten leiden uiteindelijk een gezond en productief leven. Een aantal patiënten kampt levenslang met symptomen van de ticstoornis.

Complicaties van vocale en motorische tics

Patiënten met ernstige symptomen hebben mogelijk problemen inzake de communicatie en het dagelijks functioneren, waardoor de kwaliteit van leven aangetast is. Verder veroorzaken de motorische tics mogelijk andere lichamelijke symptomen, zoals bijvoorbeeld hoofdpijn, oogpijn of vingerpijn. Ook mentale complicaties resulteren mogelijk uit de neuropsychologische aandoening, zoals prikkelbaarheid, angst, asociaal gedrag, woede-uitbarstingen, ongepast gedrag met anderen, leerproblemen en zelfbeschadiging (minder voorkomend).

Lees verder

• Echolalie: Herhalen van geluiden, woorden of zinnen
• Coprolalie: Onvrijwillige drang tot uitspreken vuile taal