Coprolalie: Onvrijwillige drang tot uitspreken vuile taal

Coprolalie is de medische term voor het onvrijwillige uiten van obscene woorden of sociaal onaangepast en afwijkende opmerkingen. Het uitspreken van vuile woorden of zinnen is het resultaat van schade in de hersenen, die bijvoorbeeld door het syndroom van Tourette, schizofrenie of neurologische stoornissen tot stand komt. De uitdrukkingen weerspiegelen niet noodzakelijk de gedachten of meningen van de patiënt. Ze zijn echter voor zowel de patiënt als de omgeving vaak beschamend. Veel factoren zoals stress en cafeïne verergeren de symptomen. Dankzij enkele tips kunnen patiënten en hun omgeving beter leren omgaan met de tics. Ook enkele behandelingen zijn bekend voor de vocale tics.

• Oorzaken van onvrijwillig uitgesproken ongepaste woorden of zinnen
• Aandoeningen geassocieerd met coprolalie
• Tourette-syndroom
• Schizofrenie
• Neurologische stoornissen
• Symptomen
• Geassocieerde vocale tics
• Verergering van vocale tics
• Behandeling van dwangmatig vloeken of ongepaste opmerkingen geven
• Gedragstherapie
• Medicatie
• Botoxinjecties
• Omgang met de vocale ticstoornis
• Door patiënten
• Door omgeving
• Prognose van onvrijwillig uitspreken van vuile taal
• Complicaties van onvrijwillige en oncontroleerbare uitbarstingen

Oorzaken van onvrijwillig uitgesproken ongepaste woorden of zinnen

Wetenschappers geloofden lang dat coprolalie werd veroorzaakt door psychische problemen zoals extreme frustratie, onderdrukte woede of problemen met de seksualiteit. Wetenschappelijk is echter bewezen dat de basis van dit symptoom neurobiologisch van aard is. Er is een ‘defecte bedrading’ in de hersenen. Het aangeboren vermogen om ongewenste en onbewuste gedachten te onderdrukken, is aangetast bij patiënten met coprolalie.

Aandoeningen geassocieerd met coprolalie

Tourette-syndroom

Coprolalie komt bij circa 10% van de patiënten met het Tourette-syndroom tot stand. Bij het Tourette-syndroom (syndroom van Gilles de la Tourette) ontstaan reeds in de kindertijd diverse symptomen zoals dwangmatige armbewegingen, gezichtstics, grommen, kreunen en schreeuwen. Patiënten met deze ticstoornis gaan mogelijk dwangmatig vloeken. De onwillekeurige, ongewenste en oncontroleerbare uitbarstingen, zoals raciale of etnische uitbarstingen in het gezelschap van mensen die het meest beledigd zijn door dergelijke opmerkingen, zijn soms zeer beschamend. De onvrijwillig uitgesproken ongepaste woorden of complexe uitdrukkingen weerspiegelen niet noodzakelijk de gedachten, overtuigingen of meningen van de patiënt met coprolalie. Naast coprolalie lijden veel patiënten met het syndroom van Gilles de la Tourette aan echolalie, de onwillekeurige papegaaiachtige herhaling (echoën) van een woord of zin die zojuist door een andere persoon is uitgesproken.

Schizofrenie

Coprolalie is soms een symptoom van schizofrenie, een ernstige psychiatrische denkstoornis waarbij de patiënt het contact met de werkelijkheid verliest, zich terugtrekt uit de sociale activiteit en bizar gedrag vertoont. De schizofrene patiënt kan soms zonder duidelijke reden vloeken.

Neurologische stoornissen

Bij andere neurologische aandoeningen komt coprolalie soms ook tot stand. Coprolalie treedt soms op na verwondingen aan de hersenen zoals een beroerte en encefalitis (hersenontsteking. Ook bij andere neurologische aandoeningen zoals choreoacanthocytose, epileptische aanvallen en het syndroom van Lesch-Nyhan (afwijkingen aan bewegingen en gedrag) komt coprolalie soms voor. Zelden zijn patiënten met dementie of een obsessief-compulsieve stoornis zonder tics aangetast.

Symptomen

Patiënten met coprolalie spreken woorden en zinnen uit die cultureel taboe zijn of over het algemeen ongeschikt of niet acceptabel zijn wanneer ze buiten de sociale of emotionele context worden gebruikt. De vaak dwangmatig uitgesproken ongepaste opmerkingen gaan bijvoorbeeld mogelijk over godslastering, raciale of etnische leugens, obsceniteiten, geslachtsdelen, uitwerpselen en seksuele handelingen. Vaak worden deze woorden op een luidere toon of in een andere cadans of toonhoogte dan een normaal gesprek uitgesproken. Coprolalie omvat een enkel woord of complexe zinnen. Soms worden deze woorden of zinnen ook herhaald. Meestal worden de vocale tics in de moedertaal uitgesproken, maar af en toe gebeurt dit ook in een aangeleerde taal.

Geassocieerde vocale tics

Er zijn ook andere vocale tics zoals palilalie (onwillekeurige herhaling van woorden of zinnen), echolalie (herhaling van de gesproken woorden van een andere persoon in een zinloze vorm) en klazomanie (dwangmatig geschreeuw) die soms geassocieerd zijn met coprolalie. Copropraxie is tot slot eveneens een verwant complex motorisch symptoom met obscene gebaren dat soms ook optreedt bij patiënten met coprolalie.

Verergering van vocale tics

De symptomen van coprolalie nemen soms af in de loop van de tijd en dit zonder duidelijke reden. Een relatie met emotionele of fysieke stress, vermoeidheid, cafeïne, opwinding (positief of negatief), sommige medicijnen en hormonale veranderingen (menstruatiecycli) zijn geassocieerd met een verergering of verslechtering van coprolalie en tics. Ontspanning daarentegen vermindert de symptomen.

Behandeling van dwangmatig vloeken of ongepaste opmerkingen geven

Gedragstherapie

Gedragstherapie helpt patiënten bij het onder controle krijgen van het dwangmatig gedrag. Hij leert eerst de tekenen van de onuitstaanbare drang herkennen en leert zich hiervan bewust te zijn. Daarna leert hij reageren op deze tekenen of tic.

Medicatie

Een medicamenteuze behandeling van coprolalie op zichzelf is anno januari 2020 niet vaak gedocumenteerd in de wetenschappelijke literatuur. De meeste patiënten met vocale tics krijgen namelijk medicatie voor de behandeling van andere tics (motorisch of fictief), een obsessief-compulsieve stoornis, impulsiviteit en andere aandoeningen, waaronder het syndroom van Tourette.

Botoxinjecties

Sommige patiënten zijn behandeld door een injectie met botulinetoxine (botoxinjectie) in de buurt van de stembanden. Dit zorgt ervoor dat het volume van de eventuele uitbarstingen vermindert. De uitbarstingen van coprolalie blijven dus wel bestaan. Botoxinjecties resulteren in een meer algemene verlichting van tics dan de verwachte verlichting van de uitbarstingen.

Omgang met de vocale ticstoornis

Door patiënten

Sommige patiënten met coprolalie hebben manieren ontdekt om hun uitbarstingen te verbergen of onderdrukken wanneer ze zich in sociale of werksituaties bevinden. Ze spreken bijvoorbeeld alleen de eerste letters van een woord van vier letters uitspreken zoals bijvoorbeeld ‘ffff’ (van fuck) of 'shhh' (van shit). Anderen mompelen stilletjes de onacceptabele woorden of bedekken hun mond om de vuile taal te dempen. Vaak is het vermogen om de onacceptabele woorden of zinnen te vervangen door een ander woord beperkt, omdat de onderliggende onbedwingbare drang om het vuile woord uit te spreken, niet bevredigd wordt wanneer een grote verandering in het geproduceerde geluid plaatsvindt. Dit is vergelijkbaar met het niezen in het openbaar, dat soms onaanvaardbaar is. Het is mogelijk om te hoesten in plaats van niezen, maar de drang om te niezen blijft bestaan, en uiteindelijk moet een patiënt toch gewoon niezen.

Door omgeving

Het is essentieel om ouders/familieleden, coaches, leraren, werkgevers en andere gezondheidswerkers en opvoeders die omgaan met patiënten met coprolalie op te leiden om patiënten met coprolalie voldoende ondersteuning te bieden. Het is namelijk niet gewenst om deze patiënten te straffen voor hun drang om vuile taal uit te spreken, want door bespring of straf ontstaat mogelijk meer stress hetgeen de vocale tics verergert.

Prognose van onvrijwillig uitspreken van vuile taal

Het publiek beschouwt het onvrijwillig uitspreken van vuile taal vaak als vreemd of aanstootgevend en vijandig. De aanwezigheid van coprolalie is echter niet gerelateerd aan de intelligentie of het karakter van de patiënt. Sommige patiënten met coprolalie ontwikkelen een uitzonderlijk vermogen om met coprolalie om te gaan. Er is tot slot geen manier om te voorspellen wie coprolalie zal ontwikkelen, bij welke patiënten de symptomen in de loop van de tijd zullen verergeren of bij wie ze zullen afnemen.

Complicaties van onvrijwillige en oncontroleerbare uitbarstingen

Coprolalie heeft een impact op school- of werkprestaties. Daarnaast treedt sneller een sociaal isolement op voor patiënten omdat ze niet geaccepteerd worden door de gemeenschap en/of gepest worden. Ook interpersoonlijke en familiale conflicten komen vaker tot stand.

Lees verder

• Syndroom van Gilles de la Tourette: Vocale & motorische tics