Medicijnen voor hart en bloedvaten – nitraten

Nitraten zijn medicijnen die voornamelijk worden voorgeschreven bij mensen met angina pectoris, ofwel pijn op de borst (angineuze klachten). Eenvoudig gezegd komt de werking van nitraten erop neer dat ze de spiertjes die de bloedvaten omhullen ontspannen. Hierdoor worden onder andere de kransslagaderen wijder, krijgt de hartspier meer zuurstof, worden er meer afvalstoffen afgevoerd en verdwijnt of vermindert aldus de hartkramp of pijn. Het beroemde 'pilletje voor onder de tong' is een van de vele soorten nitraten. Ze genezen de oorzaak van angina pectoris echter niet.

Inhoud

• Wat zijn nitraten
• Wat is hartkramp of pijn op de borst
• Symptomen
• Oorzaak
• Stabiele angina pectoris – wanneer treden de klachten op
• Instabiele angina pectoris
• Oorzaken van angina pectoris
• Nitraten
• Contra-indicaties
• Bijwerkingen
• Nitraten die vaak worden voorgeschreven

Wat zijn nitraten

Bij het nauwer worden van de kransslagaderen, die de hartspier van de kamers (ventrikels) van bloed voorzien, ontstaat er bij inspanning, maar bijvoorbeeld ook bij heftige emoties, een tekort aan bloed en kunnen deze arteriën de bloeddoorstroming van de hartspier niet adequaat verzorgen. Dit uit zich in hartkramp of pijn op de borst. Door de gebrekkige doorbloeding laat de zuurstofaanvoer te wensen over en hopen de afvalsstoffen van de cellulaire stofwisseling zich op, zoals kooldioxide.

Bloedvatverwijding
Eenvoudig gezegd worden nitraten in het bloed omgezet in stikstofoxiden. Ze geven de spiercellen die de bloedvaten omhullen een signaal om zich te ontspannen. Aldus zetten de kransslagaderen uit en verbetert de algehele bloedvoorziening in en rond het hart. Een aanval van angina pectoris wordt erdoor verlicht of zelfs voorkomen. Nitraten doen de pijn in de hartstreek, of hartkramp, verdwijnen. Daarnaast zullen de aanvallen minder frequent voorkomen.

Wat is hartkramp of pijn op de borst

Hartkramp wordt ook wel angina pectoris genoemd. Het woord angina is afkomstig uit het Latijn en betekent ‘pijn’ of ‘beklemming’. Pectoris wil zeggen ‘borst’ of 'borstkas'. Zoals de benaming al verklapt, uit deze aandoening zich meestal door een sterk beklemmend of wurgend gevoel in de borst dat zeer beangstigend kan zijn. Alsof de borstkas steeds venijniger wordt samengedrukt. Uiteindelijk is dat zeer pijnlijk. In sommige gevallen van ernstige angina pectoris straalt de pijn onder andere uit naar de linkerarm of naar de buik.

Symptomen

Naast de vaak ondraaglijke pijn zijn er dikwijls bijkomende klachten of symptomen, zoals:

• Duizeligheid.
• Transpireren.
• Kortademigheid.
• Angst (om dood te gaan).

Oorzaak

De directe oorzaak is een plotseling gebrek aan zuurstof in bepaalde delen van het hart waarvan de bloedvaten zijn aangedaan of vernauwd. Door deze vernauwing is de zuurstoftoevoer en de afvoer van afvalstoffen (o.a. kooldioxide) ernstig belemmerd.

Stabiele angina pectoris – wanneer treden de klachten op

Het spreekt vanzelf dat angina pectoris verergert zodra er meer van het hart gevraagd wordt, zoals bij inspanning, emoties, roken en stress. Ook een plotselinge verandering van de omgevingstemperatuur – naar buiten lopen of een warme kamer betreden – kan deze klachten veroorzaken. Net als copieuze maaltijden waarbij er relatief meer bloed naar de spijsverteringsorganen wordt geleid. Bij een constantheid in het symptomenpatroon – de klachten worden niet erger maar ook niet minder – spreekt men van een stabiele angina pectoris.

Instabiele angina pectoris

De klachten kunnen ook instabiel zijn, ofwel progressief van aard. Het risico op een hartinfarct wordt dan groter en de klachten verergeren. Dit proces kan zich binnen enkele dagen of weken voltrekken. Het risico neemt toe indien er naast de angineuze klachten ook sprake is van bijvoorbeeld hoge bloeddruk, boezemfibrilleren, hartkloppingen, anemie en schildklierproblemen.

Bloedverdunners
Zowel bij een stabiele als bij een instabiele angina pectoris worden in bepaalde gevallen nitraten voorgeschreven, maar ook bloedverdunners, zoals edoxaban (Lixiana) en aspirine (acetylsalicylzuur) bij laag-risicopatiënten. Bloedverdunners voorkomen stolselvorming in het hart door de verslechterde bloeddoorstroming.

Oorzaken van angina pectoris

Bij het ontstaan van angina pectoris is arteriosclerose in de meeste gevallen de boosdoener. Er kunnen echter tal van andere en ernstige onderliggende oorzaken zijn, zoals hartklepgebreken en boezemfibrilleren en -flutter. In feite zijn alle hartritmestoornissen berucht omdat er meer van de hartspier geëist wordt en de kransslagaderen niet altijd aan de grotere zuurstofbehoefte kunnen voldoen. Maar ook een dreigend hartinfarct uit zich als hartkramp. Net als bloedarmoede (anemie) en aortastenose. Het is dus zaak om bij angineuze klachten, hoe gering ook, altijd naar de huisarts te gaan. Wellicht volgt een verwijzing naar de cardioloog om aandoeningen uit te sluiten en de oorzaak te achterhalen.

Nitraten

Om een acute aanval te stoppen, ook wel ‘couperen’ genoemd, wordt vaak een 'pilletje voor onder de tong' voorgeschreven. Een van de bekendste nitraten is nitrostat (sublinguaal), dat nitroglycerine bevat. Daarnaast worden onder andere cedocard en isordel voorgeschreven met de werkzame stof isisorbidedinitraat. Ze zijn overigens ook verkrijgbaar in sprays. Het nadeel is dat de laatstgenoemde middelen iets minder snel werken dan nitroglycerine.

Effect
Beide werkzame stoffen zijn erop gericht om de verhouding tussen vraag en aanbod van bloed, en dus zuurstof, naar de kransslagaderen beter te reguleren zodat de klachten verminderen. Er zijn nitraten – nitroglycerine, isosorbidenitraat en isosorbidemononitraat – met vertraagde afgifte, waaronder cedocard en Isodril. Bij een verlengde werking kan echter gewenning optreden, waardoor het effect mettertijd vermindert. Vaak wordt daar op geanticipeerd met de dosering en het tijdschema. Langwerkende nitraten worden doorgaans gegeven zodra bètablokkers onvoldoende effectief blijken. Nitraten verlagen bovendien de bloeddruk. Afhankelijk van de dosering kan dat bij met name ouderen het risico op vallen vergroten als gevolg van duizeligheid. Aangezien nitraten snel werken is het vooral bij deze groep patiënten noodzakelijk dat nitraten zittend of liggend worden ingenomen.

Contra-indicaties

Contra-indicaties van nitraten zijn onder andere lage bloeddruk en bloedarmoede (anemie). Ook bestaat er een sterke wisselwerking met alcohol. Verder zal de arts voorzichtig zijn als de patiënt ook middelen tegen hoge bloeddruk neemt. Ook bij glaucoom (staar), schildklierproblemen, flauwtes, oedeem en zwangerschap zijn er contra-indicaties wat betreft de voorschrijving van nitraten. Daarnaast zijn er bij de afzonderlijke nitraten die worden voorgeschreven specifieke contra-indicaties. Lees daarom altijd de bijsluiter.

Bijwerkingen

Nitraten kennen nogal wat bijwerkingen, afhankelijk van het soort nitraat. Enkele vaak voorkomende algemene bijwerkingen zijn onder andere:

• Bloeddrukdaling.
• Versnelde pols.
• Blozen.
• Hoofdpijn.
• Duizeligheid.
• Sufheid.
• Misselijkheid.
• Ademhalingsstoornissen.
• Rusteloosheid.

Nitraten die vaak worden voorgeschreven

Er zijn veel medicijnen die de huisarts of cardioloog tot zijn beschikking heeft, zoals de snelwerkende sublinguale tabletten en sprays, en de preparaten met vertraagde afgifte. Een greep hieruit:

• Adalat.
• Cardene.
• Cedocard.
• Diltiazem.
• Ikorel.
• Isordil.
• Isosorbidedinitraat.
• Nitrostat.
• Nitrobaat.
• Nitrolingual.

Lees verder

• Hart- en vaatziekten – overzicht medicijnen
• Metoprolol tegen hartritmestoornissen en hoge bloeddruk
• Atorvastatine – een effectieve cholesterolverlager
• Boezemfibrilleren en flecaïnide
• Gemfibrozil (Lopid) effectief bij hart- en vaatziekten