Ziekte van Sever: Pijnlijke hielaandoening bij kinderen

De ziekte van Sever is een pijnlijke hielaandoening bij kinderen die het gevolg is van een ontsteking (zwelling) van de groeischijf in de hiel. Het hielbeen van het kind groeit bij deze aandoening sneller dan de spieren, pezen en ligamenten in het been. Sportactiviteiten op een harde ondergrond en slecht schoeisel verhogen het risico op deze aandoening. Rust, geschikt schoeisel en enkele medische behandelingen verbeteren de symptomen. De patiënt met deze hielblessure geneest meestal spontaan binnen een paar weken of een paar maanden. Geschikt schoeisel voorkomt in veel gevallen deze aandoening. De ziekte van Sever, die eveneens bekendstaat als "calcaneale apophysitis", werd voor het eerst beschreven door Sever in 1912.

• Epidemiologie: Bij kinderen
• Prevalentie en demografische trends
• Seizoensgebondenheid en risicogroepen
• Mechanisme
• Overbelasting van de groeischijf
• Invloed van biomechanica en externe factoren
• Oorzaken pijnlijke hielaandoening: Sportieve activiteiten
• Risicofactoren
• Sportdeelname op jonge leeftijd
• Groeispurten en fysieke eigenschappen
• Risicogroepen
• Actieve kinderen en tieners
• Kinderen met voetafwijkingen
• Symptomen: Pijn aan hiel en moeite met lopen
• Alarmsymptomen
• Pijn en gevoeligheid in de hiel
• Bewegingsbeperking en zwelling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling ziekte van Sever
• Prognose is uitstekend
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met de ziekte van Sever
• Geef je voeten rust
• Gebruik schoenen met goede ondersteuning
• Pas de activiteit aan
• Toepassen van ijs en pijnstillers
• Fysiotherapie en rek- en strekoefeningen
• Zorg voor een goed voedingspatroon
• Overweeg orthopedische inlegzolen
• Misvattingen rond ziekte van Sever
• Ziekte van Sever komt alleen bij volwassenen voor
• Ziekte van Sever is een vorm van artritis
• Een kind met ziekte van Sever moet volledig stoppen met sporten
• De pijn verdwijnt onmiddellijk met medicatie
• Beeldvormende onderzoeken zijn altijd nodig voor diagnose
• Ziekte van Sever veroorzaakt blijvende schade
• Alleen jongens krijgen de ziekte van Sever

Epidemiologie: Bij kinderen

Vooral kinderen tussen 8 en 14 jaar oud lijden aan deze aandoening. De ziekte treedt meestal op tijdens de groeispurt van de adolescentie. De exacte prevalentie is niet volledig bekend, maar de ziekte van Sever is de meest voorkomende oorzaak van hielpijn bij kinderen. Vooral actieve jonge kinderen die deelnemen aan sportactiviteiten worden getroffen. Jongens worden vaker dan meisjes getroffen.

Prevalentie en demografische trends

De ziekte van Sever, ook bekend als calcaneale apofysitis, is een van de meest voorkomende oorzaken van hielpijn bij kinderen en adolescenten. Het treft meestal kinderen tussen 8 en 14 jaar, met een hogere prevalentie bij jongens, wat mogelijk samenhangt met hun hogere deelname aan sportactiviteiten.

Seizoensgebondenheid en risicogroepen

De aandoening komt vaker voor tijdens periodes van intensieve sportactiviteit, zoals het begin van een sportseizoen. Kinderen die deelnemen aan sporten met hoge impact, zoals voetbal, basketbal en atletiek, lopen een verhoogd risico.

Mechanisme

Overbelasting van de groeischijf

De aandoening wordt veroorzaakt door herhaalde mechanische belasting van de apofyse van de calcaneus (het groeigebied van het hielbeen). Dit kan leiden tot ontsteking en microtrauma, vooral bij kinderen in een snelle groeifase.

Invloed van biomechanica en externe factoren

Slechte voetbiomechanica, zoals platvoeten of een verhoogde voetboog, kan extra spanning op de hiel veroorzaken. Daarnaast spelen slecht schoeisel en harde sportoppervlakken een rol bij het ontstaan van de aandoening.

Oorzaken pijnlijke hielaandoening: Sportieve activiteiten

Tijdens de groeispurt van de vroege puberteit groeit het hielbeen (calcaneus) soms sneller dan de beenspieren en pezen. Dit veroorzaakt strakke en overbelaste spieren en pezen, waardoor de hiel minder flexibel is en druk uitoefent op de groeischijf. De achillespees, de sterkste pees die zich aan de groeischijf van de hiel hecht, kan na verloop van tijd beschadigd raken door herhaalde belasting (kracht of druk). Deze herhaalde belasting op de strakke achillespees leidt tot zwelling, gevoeligheid en pijn die typisch zijn voor de ziekte van Sever. De spanning en overbelasting zijn vaak het gevolg van lichamelijke activiteiten en sporten (rennen en springen) op een harde ondergrond.

Andere mogelijke oorzaken zijn overgewicht en langdurig staan, waardoor constante druk op de hiel terechtkomt. De ziekte van Sever komt ook vaker voor bij patiënten met andere voetproblemen zoals platvoeten.

Risicofactoren

Sportdeelname op jonge leeftijd

Kinderen die intensief sporten zonder voldoende rustperiodes lopen een groter risico op overbelasting van de hiel. Sporten die springen en sprinten vereisen, verhogen de kans op de ziekte van Sever aanzienlijk.

Groeispurten en fysieke eigenschappen

Tijdens groeispurten zijn de botten kwetsbaarder omdat ze sneller groeien dan de omliggende spieren en pezen, wat leidt tot verhoogde spanning op het hielbeen. Dit maakt kinderen in deze fase bijzonder vatbaar.

Risicogroepen

Actieve kinderen en tieners

Kinderen die meerdere keren per week trainen en aan competities deelnemen, behoren tot de grootste risicogroepen. Dit geldt vooral voor sporten met repetitieve belasting van de voeten.

Kinderen met voetafwijkingen

Kinderen met platvoeten, een hoge voetboog of overpronatie hebben een verhoogd risico vanwege de afwijkende drukverdeling op het hielbeen.

Symptomen: Pijn aan hiel en moeite met lopen

Één of beide voeten kunnen zijn aangetast. De symptomen beginnen meestal geleidelijk. De patiënt ervaart pijn aan de achterkant of onderkant van de hiel, en deze kan gezwollen en rood zijn. De pijn verergert bij het wandelen, rennen of springen. Door de pijn kan de patiënt mank lopen en op de tenen lopen. Bij het ontwaken kan de patiënt stijf zijn in de voeten. De getroffen hiel is meestal gevoelig; druk op de hiel (aan beide kanten) resulteert vaak in pijn. Bij elke beweging van de enkel kan er pijn optreden, en de hiel kan opzwellen. Tijdens rust verminderen de symptomen doorgaans.

Alarmsymptomen

Pijn en gevoeligheid in de hiel

Het meest voorkomende alarmsymptoom is hielpijn, die toeneemt bij activiteit en afneemt met rust. De pijn kan verergeren bij het lopen op de tenen of na lange periodes van staan.

Bewegingsbeperking en zwelling

In ernstige gevallen kunnen kinderen een beperkte mobiliteit ervaren, met zwelling en roodheid rond de hiel als bijkomende symptomen. Dit kan wijzen op een ernstigere ontsteking.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts verzamelt informatie over de symptomen van de patiënt en onderzoekt vervolgens de voet en enkel. Onderzoeken zijn meestal niet nodig, tenzij de diagnose niet zeker is.

Diagnostisch onderzoek
Om andere aandoeningen die hielpijn kunnen veroorzaken uit te sluiten, kan de arts een radiografisch onderzoek (= röntgenfoto), een echografie, een CT-scan of een MRI-scan uitvoeren.

Differentiële diagnose
De ziekte van Sever kan lijken op de ziekte van Osgood-Schlatter, die de botten in de knieën aantast en pijn en zwelling onder de knie veroorzaakt. Andere mogelijke differentiële diagnoses zijn achillespeesaandoeningen, een hielbeenfractuur, osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg), en tarsale coalitie (voetaandoening met vergroeide botten).

Behandeling ziekte van Sever

Zelfzorg
De patiënt dient geschikt schoeisel te dragen, zoals sportschoenen voor sportieve activiteiten. Het aanbrengen van ijs op de hiel kan de hielpijn verlichten. Bij pijn tijdens het sporten moet de patiënt deze activiteiten onderbreken of verminderen om de ontsteking te laten genezen. Meestal is een tijdelijke stop van enkele weken nodig. Steunkousen, een elastische band en andere orthopedische hulpmiddelen kunnen de hiel ondersteunen. De patiënt kan ijs in een handdoek wikkelen en dit twee à drie keer per dag gedurende ongeveer twintig minuten op de pijnlijke hiel aanbrengen.

Professionele medische zorg
De behandeling richt zich op pijnbestrijding. Soms kan de arts het onderbeen en de enkel immobiliseren met een gipsverband bij ernstige pijn. Fysiotherapie kan de patiënt helpen met het rekken van de kuitspier (gastrocnemius). De arts kan geneesmiddelen voorschrijven, zoals niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), bijvoorbeeld ibuprofen, om pijn en ontsteking te verminderen. Het gebruik van aspirine bij kinderen is niet toegestaan vanwege het risico op het Reye-syndroom.

Prognose is uitstekend

De vooruitzichten voor de ziekte van Sever zijn uitstekend. De patiënt geneest meestal volledig binnen twee weken tot twee tot drie maanden. In sommige gevallen kunnen de symptomen terugkeren, wat verdere behandeling kan vereisen. Over het algemeen veroorzaakt de aandoening geen blijvende problemen. Zodra de groeispurt voorbij is, zullen de symptomen meestal niet meer terugkeren.

Complicaties

De ziekte van Sever kent doorgaans weinig complicaties, maar er kunnen enkele bijkomende problemen optreden:

• Chronische pijn: In zeldzame gevallen kan de pijn aanhouden, zelfs nadat de groeispurt voorbij is. Dit kan leiden tot langdurige ongemakken en kan extra behandelingen vereisen.
• Beperkingen in mobiliteit: Als de aandoening niet goed behandeld wordt, kunnen er aanhoudende beperkingen in mobiliteit en loopproblemen optreden.
• Verhoogd risico op andere voetproblemen: Kinderen met de ziekte van Sever kunnen een verhoogd risico hebben op andere voetproblemen zoals platvoeten, vooral als er sprake is van aanhoudende overbelasting en verkeerde schoenen.

Preventie

Er zijn verschillende maatregelen die kunnen helpen de ziekte van Sever te voorkomen:

• Geschikt schoeisel: Het dragen van goed passende sportschoenen met voldoende demping kan helpen de druk op de hiel te verminderen en de kans op de ziekte van Sever te verkleinen.
• Vermijden van overbelasting: Het beperken van activiteiten die veel druk op de hiel uitoefenen, zoals intensieve sportactiviteiten op harde ondergronden, kan helpen om de aandoening te voorkomen.
• Regelmatige rust: Het geven van voldoende rust aan de voeten, vooral tijdens periodes van intensieve fysieke activiteit, kan bijdragen aan het voorkomen van overbelasting en ontsteking van de groeischijf.
• Preventieve oefeningen: Het uitvoeren van rek- en versterkingsoefeningen voor de kuiten en voeten kan helpen om de flexibiliteit te verbeteren en overbelasting van de hiel te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met de ziekte van Sever

De ziekte van Sever, ook wel apofysitis van de calcaneus genoemd, is een veelvoorkomende oorzaak van hielpijn bij kinderen in de groei, vooral bij actieve kinderen die veel rennen en springen. Het komt voor wanneer het groeiplaatje in de hiel ontstoken raakt door herhaalde belasting of overbelasting. Gelukkig zijn er verschillende strategieën die je kunt volgen om de pijn te verlichten en verdere complicaties te voorkomen. Hier zijn enkele praktische tips om met de ziekte van Sever om te gaan.

Geef je voeten rust

Een van de belangrijkste maatregelen bij de behandeling van de ziekte van Sever is het verminderen van de belasting van de voeten. Zorg ervoor dat je kind voldoende rust neemt tussen activiteiten om overbelasting van de hiel te voorkomen. Het is belangrijk om activiteiten die veel druk op de hielen zetten, zoals hardlopen of springen, tijdelijk te beperken. Rust helpt de ontsteking te verminderen en geeft de groeischijf de kans om te genezen.

Gebruik schoenen met goede ondersteuning

Zorg ervoor dat je kind goed passende schoenen draagt met voldoende demping en ondersteuning voor de voetboog en de hiel. Hardloop- of sportschoenen met een goede schokdemping kunnen helpen om de druk op de hiel te verminderen. Vermijd het dragen van platte schoenen zonder ondersteuning of oude, versleten schoenen die niet voldoende steun bieden. Goede schoenen kunnen de belasting van de groeischijf verminderen en de pijn verlichten.

Pas de activiteit aan

Hoewel het belangrijk is om rust te nemen, betekent dit niet dat je kind helemaal inactief hoeft te zijn. Overweeg alternatieve vormen van lichaamsbeweging die minder belasting op de hielen leggen, zoals zwemmen of fietsen. Deze activiteiten kunnen helpen om de algehele fysieke conditie van je kind te behouden zonder de hiel te belasten. Overleg met een arts of fysiotherapeut om een geschikt oefenprogramma op te stellen dat past bij de situatie van je kind.

Toepassen van ijs en pijnstillers

Na activiteiten die pijn kunnen veroorzaken, kan het helpen om ijs op de hiel aan te brengen om de ontsteking en pijn te verlichten. Dit kan 15-20 minuten per keer, meerdere keren per dag. Bovendien kunnen pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen helpen om de pijn te beheersen en de ontsteking te verminderen. Raadpleeg een arts voor de juiste dosering en om ervoor te zorgen dat de pijnstillers geschikt zijn voor je kind.

Fysiotherapie en rek- en strekoefeningen

Fysiotherapie kan nuttig zijn voor kinderen die lijden aan de ziekte van Sever. Een fysiotherapeut kan helpen met specifieke rekoefeningen voor de kuiten en achillespezen, wat kan helpen om de spanning op de hiel te verminderen. Rekken kan ook bijdragen aan het verbeteren van de flexibiliteit en het verminderen van de kans op terugkerende pijn. Vraag je arts om aanbevelingen voor een fysiotherapeut die ervaring heeft met dit type aandoening.

Zorg voor een goed voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon speelt een cruciale rol in het herstel van de ziekte van Sever. Zorg ervoor dat je kind voldoende calcium en vitamine D binnenkrijgt, aangezien deze voedingsstoffen essentieel zijn voor de gezondheid van de botten. Zuivelproducten, groene bladgroenten, en voedingssupplementen kunnen bijdragen aan de botgezondheid en helpen bij het herstel van de beschadigde groeischijf.

Overweeg orthopedische inlegzolen

Als de pijn aanhoudt, kunnen orthopedische inlegzolen nuttig zijn om extra steun te bieden en de druk op de hiel te verlichten. Inlegzolen kunnen helpen om de voeten in een positie te houden die de belasting van de groeischijf vermindert, vooral bij kinderen die veel lopen of sporten. Overleg met een specialist om te bepalen of orthopedische inlegzolen een geschikte optie voor je kind kunnen zijn.

Misvattingen rond ziekte van Sever

De ziekte van Sever is een aandoening die vooral voorkomt bij kinderen en jongeren in de groei. Er bestaan echter verschillende misvattingen over deze aandoening die voor verwarring kunnen zorgen.

Ziekte van Sever komt alleen bij volwassenen voor

De ziekte van Sever treft voornamelijk kinderen tussen de acht en vijftien jaar oud, vooral als ze actief zijn in sporten die veel druk op de voet en hiel uitoefenen. Het is geen aandoening die voorkomt bij volwassenen, omdat het gerelateerd is aan de groei van de hiel.

Ziekte van Sever is een vorm van artritis

Hoewel de ziekte van Sever pijn en ontstekingsverschijnselen kan veroorzaken, is het geen vorm van artritis. De pijn komt voort uit overbelasting van de groeischijf in de hiel en niet door gewrichtsontsteking zoals bij artritis het geval is.

Een kind met ziekte van Sever moet volledig stoppen met sporten

Rust en een tijdelijke vermindering van activiteiten kunnen helpen bij het herstel, maar volledig stoppen met sporten is meestal niet nodig. Aanpassingen in training en het dragen van ondersteunend schoeisel kunnen helpen om de klachten te verminderen zonder volledig inactiviteit op te leggen.

De pijn verdwijnt onmiddellijk met medicatie

Hoewel medicatie zoals pijnstillers tijdelijk verlichting kan bieden, lost dit de onderliggende oorzaak niet op. Behandeling bestaat meestal uit een combinatie van rust, stretchoefeningen en aangepaste schoenen om de druk op de hiel te verlichten.

Beeldvormende onderzoeken zijn altijd nodig voor diagnose

In de meeste gevallen kan de ziekte van Sever gediagnosticeerd worden op basis van de symptomen en een lichamelijk onderzoek. Beeldvormende onderzoeken, zoals röntgenfoto's, worden alleen ingezet om andere aandoeningen uit te sluiten.

Ziekte van Sever veroorzaakt blijvende schade

De aandoening is tijdelijk en verdwijnt meestal vanzelf zodra de groeischijven in de hiel volledig ontwikkeld zijn. Er is geen blijvende schade of langdurig effect op de botstructuur van de voet.

Alleen jongens krijgen de ziekte van Sever

Hoewel de aandoening vaker voorkomt bij jongens, kunnen meisjes er ook last van krijgen, vooral als ze actief zijn in sporten die de hiel belasten. De risicofactoren hangen meer af van fysieke activiteit dan van geslacht.